BRICS đổi chiến lược dự trữ, có thể kiểm soát tới 50% sản lượng vàng toàn cầu: Đánh dấu bước ngoặt phi USD hóa?

Trong chiến lược này, Nga và Trung Quốc giữ vai trò dẫn dắt. Năm 2024, Trung Quốc đã khai thác khoảng 380 tấn vàng, trong khi Nga đóng góp khoảng 340 tấn. Brazil cũng bắt đầu tham gia tích cực hơn khi đến tháng 9/2025 đã mua thêm 16 tấn vàng, đánh dấu lần mua vàng đầu tiên kể từ năm 2021.

Theo ông Anuj Gupta, Giám đốc Ya Wealth, các nước BRICS đang triển khai một chiến lược kép. Một mặt, họ tăng sản lượng khai thác và hạn chế bán vàng ra thị trường. Mặt khác, họ tiếp tục mua vàng từ thị trường quốc tế.

Dữ liệu cho thấy trong giai đoạn 2020 - 2024, các ngân hàng trung ương thuộc BRICS đã mua hơn 50% lượng vàng giao dịch toàn cầu, một thông tin mà theo ông Gupta là không mấy dễ chịu với Tổng thống Mỹ Donald Trump.

Sự chuyển dịch sang hệ thống tiền tệ dựa trên vàng của các quốc gia BRICS phản ánh bước tiến hướng tới một hệ thống tài chính đa dạng hơn

Giải mã chiến lược kép này, ông Sachin Jasuja, Trưởng bộ phận cổ phiếu và Đồng sáng lập Centricity WealthTech, cho rằng việc BRICS gia tăng kiểm soát dự trữ vàng là tín hiệu rõ ràng cho thấy những căng thẳng đang tích tụ trong trật tự tài chính toàn cầu do USD chi phối. USD vẫn là đồng tiền dự trữ chủ đạo, nhưng vị thế độc tôn của nó đang bị đặt dấu hỏi theo cách từ từ và có tính cấu trúc, thay vì bị thách thức trực diện.

Hiện các nền kinh tế BRICS chiếm gần 30% thương mại toàn cầu, khiến các lựa chọn tiền tệ của khối có sức ảnh hưởng đáng kể. Mục tiêu lâu dài của BRICS là giảm phụ thuộc vào hạ tầng tài chính phương Tây, đặc biệt là US Dollar, trong thanh toán thương mại và quản lý dự trữ.

Theo ông Jasuja, bước ngoặt trong tư duy của các nước BRICS xuất hiện sau xung đột Nga - Ukraine, khi các chính phủ phương Tây phong tỏa một phần lớn dự trữ ngoại hối của Nga.

Sự kiện này làm thay đổi cách các quốc gia nhìn nhận về độ an toàn của dự trữ, cho thấy tài sản định danh bằng USD hoặc đặt tại các khu vực pháp lý nước ngoài có thể trở thành rủi ro địa chính trị nếu quan hệ chính trị đổ vỡ. Từ đó, quản lý dự trữ ngày càng ưu tiên những tài sản trung lập về chính trị, có thể nắm giữ vật chất và không chịu sự kiểm soát từ bên ngoài.

Các ngân hàng trung ương BRICS hiện nằm trong nhóm mua vàng mạnh nhất thế giới, với Trung Quốc, Nga và Ấn Độ đều thuộc nhóm nắm giữ vàng lớn nhất. Tỷ trọng vàng trong dự trữ ngoại hối của BRICS tăng dần, trong khi mức độ tiếp xúc với tài sản định danh bằng USD được điều chỉnh giảm ở biên độ vừa phải.

Xu hướng này diễn ra song song với đà tăng mạnh và kéo dài của giá vàng, phản ánh không chỉ nhu cầu phòng hộ lạm phát mà còn lực mua lớn từ khu vực chính thức. Diễn biến giá cho thấy thị trường đang dần nhìn nhận lại vai trò của vàng như tài sản dự trữ tối hậu trong một hệ thống tài chính ngày càng phân mảnh, nơi niềm tin vào tiền tệ dự trữ không còn là điều hiển nhiên.

Song song với tích lũy vàng, BRICS cũng chủ động giảm phụ thuộc vào USD trong thương mại.

Trong khoảng 10 năm qua, tỷ trọng thương mại nội khối được thanh toán bằng đồng nội tệ đã tăng đều, hiện khoảng hơn 30% giao dịch đã không còn sử dụng USD. Các thỏa thuận song phương như giữa Ấn Độ và Nga hay Trung Quốc và Brazil cho thấy cách tiếp cận thực dụng nhằm giảm chi phí giao dịch, hạn chế rủi ro trừng phạt và bớt lệ thuộc vào chu kỳ thanh khoản của USD.

Theo ông Ponmudi R, CEO Enrich Money, ảnh hưởng của BRICS đối với nguồn cung vàng mới đang gia tăng rõ rệt, khi các nước thành viên và đối tác chiếm gần một nửa sản lượng vàng toàn cầu hàng năm. Việc kiểm soát nguồn cung tương lai mang lại linh hoạt chiến lược, dù chưa đồng nghĩa với việc chi phối ngay hệ thống tiền tệ toàn cầu. Ông cho rằng làn sóng mua vàng của các ngân hàng trung ương BRICS chủ yếu nhằm quản trị rủi ro và đa dạng hóa dự trữ, bởi vàng là tài sản trung lập và khó bị trừng phạt.

Theo ông Ponmudi, thách thức thực sự đối với USD không chỉ đến từ vàng, mà còn từ hệ thống petrodollar, sự tái cấu trúc thương mại toàn cầu và xu hướng gia tăng thuế nhập khẩu.

Chiến lược của Trung Quốc trong việc đẩy mạnh xe điện, năng lượng tái tạo và giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch cũng nằm trong nỗ lực rộng lớn hơn nhằm viết lại các quy tắc thương mại và năng lượng toàn cầu, từ đó giảm dần sự lệ thuộc dài hạn vào cơ chế định giá gắn với USD.

Kết luận, ông Sachin Jasuja cho rằng việc BRICS gia tăng tích lũy vàng không báo hiệu sự kết thúc vai trò của USD, nhưng là dấu mốc quan trọng cho thấy hệ thống tài chính toàn cầu đang dịch chuyển theo hướng đa dạng hơn và đa cực hơn, trong đó vàng đang âm thầm lấy lại vị thế neo giữ niềm tin tiền tệ.

Theo Mint