Trung Quốc đối mặt hạn hán vì... trồng 78 tỷ cây xanh?
(Thị trường tài chính) - Trong hơn 40 năm qua, Trung Quốc đã thực hiện một trong những chiến dịch trồng rừng lớn nhất lịch sử nhân loại. Hàng chục tỷ cây xanh được trồng mới với mục tiêu phủ xanh đất trống, chống xói mòn và sa mạc hóa. Thế nhưng, một nghiên cứu khoa học mới đây lại chỉ ra một nghịch lý: càng trồng nhiều cây, một số khu vực của Trung Quốc lại càng thiếu nước.
Trung Quốc vốn nổi tiếng với những công trình “khổng lồ” bậc nhất thế giới, từ đập thủy điện, đường sắt cao tốc cho tới các tổ hợp điện gió, điện mặt trời. Không dừng lại ở đó, nước này còn triển khai dự án phủ xanh quy mô quốc gia mang tên Three-North Shelterbelt, hay còn gọi là “Vạn lý Trường Thành xanh”, bắt đầu từ năm 1978 nhằm ngăn chặn bão cát và suy thoái đất.
Theo Reuters, chỉ tính riêng diện tích rừng trồng mới, Trung Quốc đã bổ sung khoảng 116.000 dặm vuông rừng, nâng tỷ lệ che phủ rừng từ 10% vào năm 1949 lên khoảng 25% vào năm 2024. Ước tính, kể từ đầu thập niên 1980, quốc gia này đã trồng thêm khoảng 78 tỷ cây xanh.
Tuy nhiên, nghiên cứu công bố trên tạp chí Earth’s Future cho thấy con số ấn tượng này không hoàn toàn mang lại kết quả như kỳ vọng. Nhóm các nhà khoa học đến từ Đại học Thiên Tân, Đại học Nông nghiệp Trung Quốc và Đại học Utrecht (Hà Lan) phát hiện rằng trong giai đoạn 2001–2020, việc gia tăng thảm thực vật đã làm suy giảm nguồn nước tại nhiều khu vực rộng lớn.
Cụ thể, lượng nước sẵn có tại vùng gió mùa phía đông và vùng khô hạn phía tây bắc Trung Quốc đều giảm đáng kể. Theo Live Science, hai khu vực này chiếm tới khoảng 74% tổng diện tích lãnh thổ của Trung Quốc, cho thấy tác động của việc trồng rừng không chỉ mang tính cục bộ.
Nguyên nhân nằm ở một quá trình ít được chú ý: bốc thoát hơi nước. Khi diện tích rừng tăng mạnh, cây cối hút nước từ đất và giải phóng hơi nước lên khí quyển nhiều hơn. Điều này làm thay đổi chu trình nước tự nhiên, khiến độ ẩm trong không khí không còn phân bố như trước.
Theo các tác giả nghiên cứu, lượng hơi ẩm gia tăng đã bị “đẩy” về cao nguyên Tây Tạng, nơi ghi nhận sự gia tăng nguồn nước. Trong khi đó, các khu vực miền đông và tây bắc Trung Quốc lại mất đi một phần lượng nước vốn có, đặc biệt là vùng tây bắc – nơi chịu ảnh hưởng rõ rệt nhất.
Không chỉ trồng rừng, việc chuyển đổi mục đích sử dụng đất cũng góp phần làm trầm trọng thêm vấn đề. Những khu vực từng là đồng cỏ hoặc đất canh tác khi được chuyển thành rừng có thể làm tăng lượng mưa cục bộ, nhưng đồng thời lại khiến tổng lượng nước sẵn có giảm xuống do bốc thoát hơi nước cao hơn.
Vấn đề trở nên đáng lo ngại khi đặt trong bối cảnh phân bố dân cư. Theo nghiên cứu, các tỉnh phía bắc Trung Quốc hiện tập trung khoảng 46% dân số và hơn một nửa diện tích đất canh tác, nhưng chỉ sở hữu khoảng 20% tổng lượng nước sẵn có của cả nước.
Các nhà khoa học nhấn mạnh rằng việc phủ xanh đất trống vẫn mang lại nhiều lợi ích môi trường, nhưng nếu không tính toán kỹ, các dự án trồng rừng quy mô lớn có thể vô tình làm thay đổi chu trình thủy văn theo hướng bất lợi. Nghiên cứu cho rằng những tác động này cần được cân nhắc cẩn trọng trong các kế hoạch trồng rừng tiếp theo, đặc biệt tại những khu vực vốn đã khan hiếm nước.
