Việt Nam và Đông Nam Á liên tiếp hứng chịu mưa lũ kỷ lục: Chuyện lạ gì đã xảy ra?
(Thị trường tài chính) - Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam đang trải qua một trong những mùa mưa khắc nghiệt nhất trong ký ức gần đây, với lũ lụt kỷ lục, nhiều cơn bão liên tiếp và tình trạng sơ tán diện rộng đang thử thách khả năng thích ứng của khu vực này.
Miền Nam Thái Lan chìm trong nước lũ. Nhiều thị trấn ở Việt Nam bị cô lập bởi đợt lũ lớn chưa từng có. Philippines đang khắc phục hậu quả từ hai cơn bão liên tiếp. Malaysia chuẩn bị bước vào mùa mưa dài và nặng nề.
Chỉ trong vài tuần, phần lớn Đông Nam Á đã hứng chịu một trong những mùa mưa khắc nghiệt nhất trong nhiều năm qua, với chuỗi lũ lụt và bão trải dài từ Vịnh Thái Lan đến Thái Bình Dương.
Hàng triệu người đã phải sơ tán và hàng trăm người thiệt mạng vì các hiện tượng cực đoan chồng chất. Theo các chuyên gia, đây là kết quả của sự hội tụ giữa nhiều hệ thống thời tiết cùng với tác động khuếch đại của biến đổi khí hậu.
Hai hệ thống khí hậu lớn - La Ninã và Dipole Ấn Độ Dương âm, được đặc trưng bởi nhiệt độ mặt biển ấm hơn bình thường đã kết hợp một cách bất thường trong mùa này, khiến lượng mưa trên toàn khu vực Đông Nam Á tăng vọt.
Họ cũng lưu ý rằng khả năng thích ứng của khu vực này đang kém xa tốc độ nóng lên toàn cầu và những điều kiện thời tiết thay đổi theo nó.
Khi các kỷ lục liên tục bị phá vỡ, các chuyên gia cảnh báo rằng tình trạng mưa lớn có thể kéo dài trên những khu vực đã bị ngập úng và sẽ dần dần lan xuống bán đảo Mã Lai tới Singapore và Indonesia trong những tuần tới.
Video lũ lụt chết người năm 2025 ở Đông Nam Á: Thảm họa khí hậu không ai ngờ tới - Nguồn clip: Environment Eyepiece
Tình trạng khẩn cấp vẫn tiếp diễn trên nhiều khu vực
Các tỉnh miền Trung Việt Nam phải hứng chịu lượng mưa như trút kéo dài, khiến tới 200.000 ngôi nhà chìm trong nước và ít nhất 90 người thiệt mạng.
Việt Nam đã hứng chịu 14 cơn bão trong năm nay, gây thiệt hại nặng nề cho nhiều đô thị và điểm du lịch từ Hà Nội và Huế ở phía Bắc đến Đà Nẵng, Hội An, Nha Trang và TP. Hồ Chí Minh ở phía Nam, với tổng thiệt hại lên đến hàng trăm triệu USD.
Nhiều lưu vực sông ghi nhận mức lũ cao vượt kỷ lục, bao gồm sông Hương, sông Vu Gia – Thu Bồn, sông Ba và sông Dinh. Thành phố Huế ghi nhận lượng mưa kỷ lục 1–1,7m trong 24 giờ vào cuối tháng 10.
“Hiện tượng xảy ra đồng thời các trận lũ cực đoan, phá kỷ lục ở nhiều hệ thống sông độc lập cho thấy rõ tính bất thường của sự kiện này”, bà Phạm Thị Thanh Ngà, Viện trưởng Viện Khoa học Khí tượng thủy văn và Biến đổi khí hậu Việt Nam nói.
Tại Philippines, hai cơn bão Kalmaegi và Fung-wong liên tiếp tàn phá miền Trung trong tháng này, với gió mạnh, mưa xối xả và lũ lụt diện rộng. Hơn 1,5 triệu người đã phải sơ tán trong hai sự kiện này. Chúng là cơn bão thứ 20 và thứ 21 đổ bộ vào Philippines trong năm 2025.
“Fung-wong thật đáng kinh ngạc. Đó là một siêu bão. Quy mô của nó khiến người ta có cảm giác như nó đang nhấn chìm cả đất nước này vậy”, Giáo sư khí hậu Fredolin Tangang từ Đại học Quốc gia Malaysia cho biết.
Trong khi đó, Thái Lan đã ra lệnh sơ tán hàng loạt dân cư ở khu đô thị Hat Yai và ban bố tình trạng thảm họa sau trận mưa lớn nhất trong 300 năm qua tại khu vực này.
Lượng mưa hơn 600mm đã đổ bộ vào khu vực này chỉ trong vài ngày, cắt đứt trung tâm kinh tế của khu vực phía Nam Thái Lan, khiến khách du lịch bị mắc kẹt và buộc phải thành lập các trung tâm sơ tán tạm thời để phục vụ những người phải di dời.
Một gia đình người Malaysia đến từ Kedah đã kể lại trên mạng xã hội rằng họ được một tổ chức nhân đạo có tên là United Sikhs giải cứu sau khi bị lũ cuốn trôi.
“Chúng tôi thực sự bị mắc kẹt trong khách sạn. Nước đang dâng rất cao. Chúng tôi rất cần thức ăn. Điện thì không có”, một trong những người phụ nữ được cứu sống cho biết.
Sự tàn phá trải dài trên 9 tỉnh phía Nam Thái Lan, bao gồm cả Songkhla - nơi có thành phố Hat Yai - với ước tính 2,1 triệu người bị ảnh hưởng.
Khi gió mùa Đông Bắc bắt đầu gây ra lũ lụt sớm trên diện rộng, chính quyền Malaysia cũng đang trong tình trạng báo động và hiện đang theo dõi hơn 3.000 điểm nóng lũ lụt, trong đó có 8 tiểu bang đã bị ngập lụt. Theo số liệu chính thức, tính đến ngày 25/11, gần 25.000 người đang ở trong các nơi trú ẩn.
Độ ẩm là “nhiên liệu” của mưa cực đoan
Hai hiện tượng khí hậu lớn hiếm khi trùng nhau mạnh mẽ như vậy đã biến khu vực Đông Nam Á thành một “cỗ máy độ ẩm”.
“La Ninã” khiến vùng trung tâm Thái Bình Dương lạnh đi, đẩy nhiệt về phía Tây và tăng cường mưa gió mùa tại khu vực hải đảo Đông Nam Á. Mặc dù không mạnh như các năm trước, La Ninã vẫn làm tăng lượng mưa.
Trong khi đó, Dipole Ấn Độ Dương âm khiến vùng biển gần Indonesia ấm hơn, hút ẩm và tăng mưa cho khu vực Đông Nam Á.
Ngoài ra, biến đổi khí hậu khiến không khí ấm hơn, giữ được nhiều hơi nước hơn, dẫn đến lượng mưa lớn và dữ dội hơn.
Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) cho biết năm ngoái là năm nóng nhất lịch sử, với nhiệt độ toàn cầu cao hơn 1,55°C so với thời kỳ tiền công nghiệp. Châu Á đang ấm lên nhanh gấp đôi mức trung bình toàn cầu.
Các yếu tố khí tượng còn bị chi phối bởi điều kiện nhiệt độ khu vực. Vì vậy gió mùa thổi qua Malaysia bị ảnh hưởng bởi biến động nhiệt ở Trung Quốc và Australia.
La Ninã dự kiến kéo dài tới đầu năm 2026, khiến nguy cơ mưa bất thường tiếp diễn.
Nhu cầu tăng cường khả năng ứng phó
Triển vọng dài hạn đối với khu vực rất đáng lo ngại. Những hiện tượng từng được xem là hiếm hoặc mang tính lịch sử giờ đây trở nên phổ biến hơn. Điều này khiến nhiều cộng đồng không kịp phản ứng và đánh giá thấp rủi ro thiên tai.
Bão trong tương lai có thể không tăng về số lượng nhưng sẽ mạnh hơn. Mưa cũng sẽ trở nên thất thường hơn, gia tăng nguy cơ thiên tai chồng chéo.
Các biện pháp thích ứng khí hậu như nâng cấp hệ thống thoát nước, tăng diện tích cây xanh giữ nước, bảo vệ bờ biển, dự báo thông minh là điều cần thiết.
Tại Việt Nam, bà Phạm Thị Thanh Ngà, Viện trưởng Viện Khoa học Khí tượng thủy văn và Biến đổi khí hậu Việt Nam nhấn mạnh việc cần nâng cao năng lực kỹ thuật địa phương, nhận thức cộng đồng và khả năng thích ứng trước khí hậu thay đổi nhanh.
Tuy nhiên, các nước Đông Nam Á vẫn gặp khó khăn vì nguồn tài chính hỗ trợ khí hậu tăng chậm, trong khi tác động ngày càng lớn và dữ dội hơn.
Tại Hat Yai, tình hình tồi tệ hơn do thiếu kế hoạch và phản ứng chậm, theo Giáo sư Seree Supratid từ Đại học Rangsit. Thủ tướng Thái Lan Anutin Charnvirakul đã ban bố tình trạng khẩn cấp và huy động quân đội ứng cứu.
Malaysia cũng phát cảnh báo mưa lớn liên tục ở nhiều bang miền Bắc, đồng thời mở rộng các trung tâm cứu trợ.
Dù những hoạt động cứu hộ đang được ưu tiên, các chuyên gia cảnh báo rằng thách thức thực sự là phải đảm bảo rằng mùa bão sắp tới sẽ không tiếp tục khiến khu vực Đông Nam Á bị động như hiện nay.
“Đây là khu vực dễ bị tổn thương với khả năng thích ứng hạn chế, vì vậy tác động sẽ càng lúc càng tệ hơn. Và điều này không dễ giải quyết, bởi biến đổi khí hậu diễn ra trên quy mô toàn cầu”, ông Tangang nói.
Theo CNA
