Từ Volkswagen đến BMW lao đao: Xe điện và các đối thủ Trung Quốc 'quật ngã' ngành ô tô Đức như thế nào?

Ngành công nghiệp ô tô của Đức từng được cả thế giới công nhận về chất lượng lẫn sự sáng tạo. Sở hữu một chiếc ô tô Đức được coi là biểu tượng cho sự xa xỉ và địa vị. Các nhà sản xuất ô tô khi ấy phát triển mạnh mẽ, giúp thúc đẩy nền kinh tế của đất nước. Nhưng bức tranh đã trở nên ảm đạm hơn kể từ đó.

Ví dụ mới nhất là những diễn biến tại Volkswagen. Đầu tuần này, hãng xe hơi nổi tiếng đã tuyên bố họ có thể sẽ đóng cửa nhà máy tại quê nhà Đức và chấm dứt thỏa thuận bảo vệ việc làm đã có hiệu lực từ năm 1994.

Nhiều loại xe và phụ tùng đặc biệt được trưng bày tại Bảo tàng Mercedes-Benz ở Đức vào năm 2024. Ảnh: CNBC 

Tiến sĩ Andreas Ries, Giám đốc toàn cầu về ô tô tại KPMG, bình luận: “Đối với các nhà sản xuất ô tô Đức, từng là những người dẫn đầu thị trường công nghệ không có đối thủ trong ngành trong gần 140 năm và hầu như không phải lo lắng về doanh số hay cạnh tranh, thì đây là một tình huống lạ lẫm”.

Ông nói thêm rằng hiện tại, ngành công nghiệp này đang trải qua quá trình chuyển đổi lớn nhất từ trước đến nay.

Bối cảnh hiện tại 

Dữ liệu lịch sử từ Viện Ifo cho thấy, tâm lý trong ngành công nghiệp ô tô đã có sự biến động trong những năm gần đây. Theo dữ liệu công bố hôm 4/9, hồi tháng 8, tâm lý đã giảm trở lại xuống mức âm 24,7 điểm. Ifo đánh giá kỳ vọng kinh doanh trong 6 tháng tới là "cực kỳ bi quan".

Volkswagen không phải là công ty duy nhất gặp khó khăn.

Trong loạt báo cáo thu nhập mới nhất, bộ phận xe hơi Mercedes đã cắt giảm dự báo lợi nhuận hàng năm, trong khi mảng ô tô của BMW báo cáo lợi nhuận trong quý II/2024 thấp hơn dự kiến. Porsche cũng cắt giảm triển vọng năm 2024, mặc dù cho rằng điều đó là do thiếu hụt hợp kim nhôm đặc biệt.

Những vấn đề trong lĩnh vực ô tô cũng có thể có tác động lan tỏa đến nền kinh tế Đức nói chung, vốn đang dao động quanh và trong bờ vực suy thoái suốt năm nay và năm ngoái. Trong quý II/2024, GDP của Đức giảm 0,1% so với quý trước.

Thêm vào đó, ngành công nghiệp này không chỉ bao gồm những ông lớn mà còn có hàng nghìn doanh nghiệp vừa, nhỏ và siêu nhỏ trên khắp cả nước. Tiến sĩ Ries xác định đây là một trong những ngành công nghiệp quan trọng nhất của quốc gia này.

Ngành công nghiệp ô tô Đức đang phải đối mặt với một loạt vấn đề, từ quy định đến kinh tế vĩ mô, Trung Quốc và xe điện. Ảnh: CNBC 

Hàng loạt thách thức

Nhiều yếu tố đã dẫn đến tình hình hiện tại và đang gây sức ép lên thị trường, các chuyên gia và cơ quan trong ngành cho hay.

Một phát ngôn viên của Hiệp hội Công nghiệp Ô tô Đức (VDA) nói: "Chúng tôi đang phải đối mặt với một loạt các thách thức". Chúng bao gồm hậu quả của đại dịch Covid-19, cũng như "căng thẳng địa chính trị và yêu cầu thủ tục hành chính cao ở cấp quốc gia lẫn châu Âu".

VDA cho biết thêm, sản xuất ô tô cũng bị ảnh hưởng do nhu cầu trong nước yếu hơn, ảnh hưởng từ tình hình chung của kinh tế Đức, đồng thời lưu ý rằng xu hướng kinh tế vĩ mô rộng hơn cũng tác động đến ngành ô tô.

Nhưng theo các chuyên gia, có 2 vấn đề liên tục xuất hiện trong cuộc tranh luận xung quanh ngành xe hơi Đức là Trung Quốc và sự chuyển đổi sang xe điện lẫn sự chồng chéo của chúng.

"Chúng tôi vẫn đang trong tình trạng rất hỗn loạn khi xe điện hoạt động kém hơn dự kiến", Horst Schneider, trưởng bộ phận nghiên cứu ô tô châu Âu tại Bank of America, trả lời phỏng vấn của CNBC. Nhu cầu thấp hơn dự kiến trong khi cạnh tranh lại tăng lên, ông lưu ý.

Schneider nhận xét, trong khi thị trường ô tô đang phục hồi ở Trung Quốc, các nhà sản xuất ô tô Đức vẫn chưa cảm nhận được tác động của sự phục hồi đó vì đối thủ cạnh tranh đã chiếm phần lớn thị phần. 

Ông nói thêm rằng đây cũng là vấn đề về giá cả, khi xe điện của Đức quá đắt còn Trung Quốc lại sở hữu sản phẩm tốt hơn ở một số mặt, cũng như giá cả phải chăng hơn.

Bên cạnh đó, căng thẳng xung quanh thuế quan thương mại và thuế nhập khẩu giữa EU và Trung Quốc cũng tiếp tục gây áp lực lên thị trường.

Schneider bình luận: "Các nhà sản xuất Đức rất dễ bị ảnh hưởng bởi chính sách thương mại khi 40% - 50% thu nhập trước đây được tạo ra ở Trung Quốc. Nhưng thị trường này đang bắt đầu thu hẹp một chút. Đồng thời, tỷ lệ xe điện không tạo lợi nhuận bằng xe động cơ đốt trong tại Đức cũng cao hơn. Điều này đã tạo ra một vấn đề kép".

Ông giải thích, nếu thu nhập của Trung Quốc vẫn cao như trước đây, Đức có thể đối phó khá tốt với vấn đề lợi nhuận của xe điện. Nhưng vì tình hình không còn như vậy và thu nhập từ Trung Quốc đang giảm, nên áp lực thu nhập chung và lợi nhuận cũng bị thu hẹp dần".

Việc kết thúc chương trình trợ cấp xe điện tại Đức càng gây thêm sức ép lên thị trường. 

Các vấn đề trong lĩnh vực ô tô cũng có thể ảnh hưởng đến nền kinh tế Đức nói chung, vốn đã gặp khó khăn trong một thời gian. Ảnh: CNBC 

Ngành công nghiệp ô tô Đức sẽ ra sao?

Ries của KPMG cho biết một số tia hy vọng đã xuất hiện giữa những thách thức. Ví dụ, công nghệ xe hybrid có thể sẽ được sử dụng lâu hơn dự kiến và doanh số bán xe động cơ đốt trong đang có dấu hiệu phục hồi.

"Chúng ta cần cải cách chính trị thay vì quy định", người phát ngôn của VDA nhấn mạnh. "Chúng ta cần sự kết hợp hiện đại giữa chính sách kinh tế định hướng thị trường và định hình chính sách công nghiệp".

Schneider của Bank of America cho rằng nhiều nhà sản xuất ô tô vẫn có thể chứng kiến hiệu suất tốt hơn trong nửa cuối năm so với nửa đầu năm.

Ông bình luận: "Lợi nhuận trong quý III/2024 sẽ là lời cảnh báo cho những gì sắp xảy đến và mở ra những câu hỏi về ý nghĩa của điều đó đối với năm 2025”.

Theo CNBC