Từ đất hiếm đến Phố Wall: Ông Tập Cận Bình đã tìm thấy điểm yếu của ông Trump?

Chủ tịch Tập Cận Bình đang đặt cược vào việc nền kinh tế Mỹ không thể duy trì một cuộc xung đột thương mại kéo dài với Trung Quốc. Trung Quốc duy trì lập trường cứng rắn với niềm tin rằng sự leo thang chiến tranh thương mại sẽ gây rối loạn thị trường chứng khoán, tương tự như diễn biến tháng 4 sau khi ông Trump công bố mức thuế quan trong "Ngày Giải phóng", buộc Bắc Kinh phải đáp trả.

Trung Quốc kỳ vọng viễn cảnh một cuộc khủng hoảng thị trường mới cuối cùng sẽ đưa ông Trump đến bàn đàm phán tại hội nghị thượng đỉnh dự kiến với ông Tập vào cuối tháng này, theo các nguồn tin.

Bắc Kinh tiếp tục thể hiện thái độ cứng rắn trong tuần qua khi đẩy cuộc chiến thương mại leo thang hôm 13/10 bằng biện pháp trừng phạt các chi nhánh tại Mỹ của tập đoàn vận tải biển Hanwha Ocean (Hàn Quốc). Động thái này đã tác động mạnh đến thị trường Mỹ vào thứ Ba, gây ra đợt bán tháo dữ dội đầu phiên khi kỳ vọng hạ nhiệt căng thẳng tan biến, trước khi các chỉ số chính phục hồi một phần và ổn định vào buổi chiều.

Tuần trước, Bắc Kinh áp đặt hạn chế toàn diện đối với xuất khẩu khoáng sản đất hiếm - nguồn nguyên liệu quan trọng cho ngành điện tử tiêu dùng và công nghệ. Đáp lại, ông Trump đe dọa áp thêm thuế quan 100% đối với hàng hóa Trung Quốc kể từ 1/11.

Cả hai bên đều dao động giữa những tuyên bố cứng rắn và động thái hạ nhiệt trong những ngày gần đây, song tình hình lại căng thẳng trở lại với lời lẽ gay gắt hơn từ phía Mỹ vào ngày 14/10. Bộ Thương mại Trung Quốc cáo buộc Mỹ áp dụng "tiêu chuẩn kép" liên quan đến các đe dọa thuế quan và tuyên bố Trung Quốc sẽ "chiến đấu đến cùng" trong tranh chấp thương mại.

Trên nền tảng Truth Social, ông Trump cho biết Mỹ đang cân nhắc "chấm dứt giao thương" với Trung Quốc về dầu ăn và các mặt hàng thương mại khác, do Trung Quốc từ chối mua đậu nành Mỹ - quyết định mà Bắc Kinh khẳng định là biện pháp trả đũa chính sách thuế quan của ông Trump.

Theo Wall Street Journal, thị trường chứng khoán vẫn là một trong số ít công cụ có thể kiểm soát một vị Tổng thống thường sử dụng quyền hành pháp một cách mạnh mẽ như ông Trump.

Ông Trump thường xuyên coi thị trường như thước đo thời gian thực về năng lực quản lý kinh tế của mình. Ông đã nhiều lần lên mạng xã hội để tự hào về những đỉnh cao kỷ lục của thị trường, ca ngợi các chính sách của chính quyền như bãi bỏ quy định và cắt giảm thuế. Ngược lại, khi thị trường chững lại, đặc biệt do phản ứng với các chính sách thương mại quyết liệt, ông thường điều chỉnh lại hoặc để ngỏ khả năng đạt được các thỏa thuận mới.

Trong khi ông Trump ca ngợi sức mạnh của nền kinh tế Mỹ, các quan chức Trung Quốc lại nhận ra những điểm yếu có thể trở nên trầm trọng hơn nếu chiến tranh thương mại kéo dài. Với tình trạng tuyển dụng chậm lại, sản xuất thu hẹp và giá cả tăng cao, nhiều nhà kinh tế đánh giá Mỹ khó có thể gánh chịu thêm một cuộc chiến thương mại lớn nữa với Trung Quốc. Phản ứng tiêu cực mạnh mẽ của thị trường hôm 10/10 trước các hạn chế mới của Trung Quốc đối với đất hiếm và khả năng Mỹ trả đũa chính là minh chứng cho điểm yếu kinh tế mà Bắc Kinh đang tìm cách khai thác.

Trong khi đó, nền kinh tế Trung Quốc đang trải qua giai đoạn suy thoái kéo dài, chịu áp lực từ thị trường bất động sản sụp đổ, nợ công gia tăng và niềm tin tiêu dùng suy giảm. Tuy nhiên, ông Tập Cận Bình ít chịu ảnh hưởng từ biến động thị trường, dù nền kinh tế Trung Quốc đang đối mặt với triển vọng bất ổn.

Phát biểu với các phóng viên tại Nhà Trắng hôm thứ Ba, ông Trump thể hiện sự pha trộn giữa mối quan hệ thân thiện thường thấy với ông Tập và sự đối đầu công khai khi đề cập tranh chấp thương mại với Trung Quốc. Ông Trump diễn giải mâu thuẫn này qua lăng kính quan hệ cá nhân với nhà lãnh đạo Trung Quốc. "Tôi có mối quan hệ tuyệt vời với ông Tập Cận Bình", ông Trump nói, trước khi nhanh chóng bổ sung: "Nhưng đôi khi ông ấy cũng trở nên cáu kỉnh".

Thừa nhận mức độ nghiêm trọng của các hành động gần đây của Trung Quốc, từ kiểm soát xuất khẩu đất hiếm đến các lệnh trừng phạt liên quan đến vận tải biển, ông Trump thừa nhận: "Chúng tôi đang phải chịu rất nhiều áp lực."

Sau đó, ông chuyển sang bảo vệ chiến lược kinh tế của mình trước lo ngại về suy thoái thị trường, khẳng định nước Mỹ là quốc gia không thể bị ảnh hưởng bởi áp lực bên ngoài. "Chúng ta đang là quốc gia thành công nhất từ trước đến nay", ông Trump tuyên bố.

Bắc Kinh đã hạ giọng vào ngày 14/10 sau khi ông Trump phản ứng mạnh mẽ với các hạn chế về đất hiếm, nhưng động thái hạ nhiệt này được đánh giá chỉ là sự tạm dừng mang tính chiến thuật.

Theo một số nguồn tin tại Bắc Kinh, chiến lược cứng rắn của ông Tập dựa trên niềm tin rằng ông Trump cuối cùng sẽ nhượng bộ và đưa ra nhượng bộ thay vì sử dụng đòn bẩy mạnh mẽ của Washington. Sự tự tin này được củng cố bởi thỏa thuận đình chiến thương mại Mỹ - Trung đạt được hồi tháng 5. Ông Trump từng áp thuế hơn 100% lên sản phẩm Trung Quốc nhưng đã lui bước sau khi Bắc Kinh sử dụng đòn bẩy với tư cách nhà xuất khẩu nam châm đất hiếm quan trọng nhất thế giới.

Ông Rush Doshi, nhà nghiên cứu tại Đại học Georgetown và Hội đồng Quan hệ Đối ngoại, người từng phục vụ trong chính quyền Biden, nhận định: "Chính niềm tin của Trung Quốc rằng ông Trump sẽ đầu hàng - như ông đã làm với vấn đề nam châm đầu năm nay - đã khiến họ leo thang căng thẳng một cách mạnh mẽ".

Đại diện Thương mại Mỹ Jamieson Greer cho biết trong cuộc phỏng vấn với CNBC hôm thứ Ba rằng các quan chức cấp cao ở Washington và Bắc Kinh đã thảo luận về những căng thẳng thương mại mới nhất vào thứ Hai, đồng thời bày tỏ lạc quan rằng cả hai bên "sẽ có thể giải quyết được vấn đề này".

Hiện nay, đại sứ Hoa Kỳ tại Trung Quốc David Perdue đã nỗ lực sắp xếp cuộc điện đàm giữa Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent - người đứng đầu nhóm đàm phán của Mỹ - và người đồng cấp Trung Quốc, Phó Thủ tướng Hà Lập Phong (He Lifeng).

Sự chú ý hiện nay đang đổ dồn vào hội nghị thượng đỉnh dự kiến giữa ông Trump và ông Tập khi cả hai tham dự cuộc họp các nhà lãnh đạo châu Á - Thái Bình Dương tại Hàn Quốc vào cuối tháng này.

"Cuộc gặp chính là thông điệp. Sẽ không có đột phá lớn nào", ông Ryan Hass, giám đốc Trung tâm Trung Quốc tại Viện Brookings và cựu quan chức an ninh quốc gia cấp cao, nhận định. "Ông Tập sẽ muốn tận dụng cuộc gặp để thể hiện sự ổn định và khả năng dự đoán cao hơn. Ông Trump có thể tìm kiếm đảm bảo về nguồn cung nguyên tố đất hiếm. Họ có thể tuyên bố gia hạn thỏa thuận đình chiến thương mại để hạn chế leo thang thuế quan”.

Tham khảo Wall Street Journal