Trung Quốc tung đòn lặng lẽ khiến hàng triệu tấn hàng ế ẩm: Mỹ 'thua trắng' trên mặt trận mới?

Mùa thu hoạch đậu nành tại Mỹ năm nay đã bắt đầu trong im lặng hiếm thấy. Thay vì những đơn hàng khổng lồ từ Trung Quốc như mọi năm, các nông trại vùng Trung Tây đang chứng kiến khách hàng lớn nhất thế giới biến mất khỏi danh sách mua hàng - một hệ quả trực tiếp từ căng thẳng thương mại leo thang giữa Washington và Bắc Kinh.

Lần đầu tiên kể từ tháng 11/2018, Trung Quốc không mua hạt đậu nành nào của Mỹ trong tháng 9, theo số liệu của Tổng cục Hải quan Trung Quốc. Việc ngừng nhập khẩu được coi là động thái đáp trả các biện pháp thuế quan mà Tổng thống Donald Trump áp đặt với hàng hóa Trung Quốc, đồng thời là đòn đánh mạnh vào nhóm cử tri nông dân vốn là lực lượng ủng hộ vững chắc của ông.

Trước đó, Trung Quốc chiếm tới một nửa tổng kim ngạch xuất khẩu đậu nành của Mỹ - tương đương 12,6 tỷ USD trong năm 2023. Giờ đây, khoảng trống mà nước này để lại khiến nhiều bang nông nghiệp như Illinois, Iowa hay Indiana đối mặt nguy cơ thua lỗ lớn.

Các nhà nhập khẩu Trung Quốc đã ngừng mua đậu nành Mỹ, như một cách đáp trả đòn thuế quan mà chính quyền Tổng thống Donald Trump áp với Bắc Kinh. Ảnh: WP 

“Chúng ta đang chứng kiến một mùa thu hoạch không có người mua Trung Quốc - điều chưa từng xảy ra trong lịch sử”, Even Pay, Giám đốc nghiên cứu tại Trivium China, nhận định.

Theo các chuyên gia, Bắc Kinh chọn đậu nành như một “con bài dễ đánh” nhằm gây sức ép lên Mỹ trước cuộc gặp thượng đỉnh giữa ông Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình cuối tháng này. Trong khi Washington muốn Trung Quốc trở lại mức mua cũ, Bắc Kinh lại tỏ ra không vội - nhất là khi họ có thể thay thế nguồn cung từ Nam Mỹ, theo ông Pay.

Brazil đang là bên hưởng lợi lớn nhất. Tháng 9 vừa qua, Trung Quốc nhập tới 7,2 triệu tấn đậu nành từ Brazil, chiếm 93% lượng xuất khẩu của nước này. Các tập đoàn Trung Quốc như COFCO còn nắm cổ phần tại những cảng chiến lược của Brazil, giúp củng cố chuỗi cung ứng dài hạn.

Argentina, Uruguay và thậm chí Nga cũng tham gia thị trường, trong khi Bắc Kinh tiếp tục đầu tư tăng sản lượng trong nước, thử nghiệm cây trồng biến đổi gen và giảm tỷ lệ đậu nành trong thức ăn chăn nuôi.

Mỹ lo ngại tác động chính trị

Thuế quan của Mỹ cũng khiến đậu nành nước này kém cạnh tranh, và theo giới phân tích Trung Quốc, “càng kéo dài tình trạng này, khả năng Mỹ giành lại thị phần càng xa vời”.

Với nguồn cung lớn từ Nam Mỹ, Trung Quốc tự tin rằng họ có thể quay lưng với nông sản Mỹ cho tới khi nào 2 bên đạt thỏa thuận thương mại. Ảnh: Xinhua 

Ông Trump ngày 21/10 gọi động thái của Bắc Kinh là “hành động thù địch về kinh tế” và dọa ngừng nhập dầu ăn từ Trung Quốc để trả đũa. Tuy nhiên, truyền thông Trung Quốc mô tả phản ứng này là “không đáng kể”, cho rằng Mỹ phụ thuộc vào nguồn dầu ăn đã qua sử dụng cho sản xuất nhiên liệu sinh học - lĩnh vực đang có nhiều nước khác sẵn sàng cung ứng.

Nhập khẩu đậu nành của Trung Quốc theo thống kê đạt mức kỷ lục hồi tháng 5 và tăng 5,3% trong giai đoạn tháng 1 - 9 so với cùng kỳ năm ngoái, đạt mức 95 triệu tấn.

Với lượng dự trữ dồi dào, nước này có thể đủ nguồn cung đến tận đầu năm 2026 mà không cần mua thêm từ Mỹ. 

“Bắc Kinh chắc chắn có cảm giác rằng Mỹ đang hỗn loạn và xem đây là cơ hội để gây áp lực chính trị”, Jack Zhang, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Chiến tranh Thương mại tại Đại học Kansas, bình luận.

Theo ông, Trung Quốc có thể dùng đậu nành như đòn bẩy để mặc cả trong các vấn đề lớn hơn, như kiểm soát xuất khẩu chip tiên tiến. Nhưng kể cả khi 2 bên đạt được thỏa thuận thương mại mới, ông lo ngại giới nông dân Mỹ có thể đã mất quá nhiều. 

“Ngay cả nếu Trung Quốc mua lại, nông dân trồng đậu nành Mỹ vẫn mất nửa vụ mùa - thời gian đang cạn dần”, chuyên gia Phil Luck tại CSIS nói.

Theo Xinhua, Washington Post