Trung Quốc thành công chế tạo nguyên mẫu EUV, cuộc chiến chip bước sang chương mới
(Thị trường tài chính) - Trung Quốc đã chế tạo nguyên mẫu máy EUV tại Thâm Quyến, cho thấy nỗ lực tự chủ bán dẫn tăng tốc và thách thức trực tiếp ưu thế công nghệ chip của phương Tây.
Trong một phòng thí nghiệm tại Thâm Quyến, Trung Quốc đã đạt được một bước tiến mang tính biểu tượng trong cuộc chạy đua công nghệ toàn cầu: chế tạo nguyên mẫu máy in thạch bản EUV - công nghệ then chốt để sản xuất chip bán dẫn tiên tiến phục vụ AI, điện thoại thông minh và quân sự. Dù nguyên mẫu này chưa tạo ra chip thương mại, sự tồn tại của nó cho thấy Trung Quốc đang tiến gần hơn đáng kể tới mục tiêu tự chủ bán dẫn so với những đánh giá trước đây của phương Tây.
Máy EUV là “nút thắt cổ chai” của ngành bán dẫn hiện đại. Công nghệ này cho phép khắc các mạch điện siêu nhỏ lên silicon, quyết định trực tiếp sức mạnh tính toán của chip. Cho đến nay, chỉ ASML của Hà Lan làm chủ được EUV sau gần 20 năm nghiên cứu và hàng tỷ euro đầu tư. Chính vì vậy, EUV đã trở thành trung tâm của cuộc Chiến tranh Lạnh công nghệ giữa Trung Quốc và phương Tây.
Nguyên mẫu tại Thâm Quyến - hoàn thành đầu năm 2025 - được xây dựng bởi mạng lưới kỹ sư, viện nghiên cứu và doanh nghiệp nhà nước, trong đó Huawei đóng vai trò điều phối then chốt. Theo các nguồn tin, nhiều kỹ sư gốc Trung Quốc từng làm việc tại ASML đã tham gia dự án, sử dụng kiến thức tích lũy để phân tích ngược máy móc phương Tây. Quy mô và mức độ bảo mật của dự án khiến nhiều người ví đây là “phiên bản Trung Quốc của Dự án Manhattan”.
Về kỹ thuật, Trung Quốc đã tạo ra được nguồn sáng EUV - một trong những thách thức lớn nhất - nhưng vẫn tụt hậu trong các hệ thống quang học siêu chính xác, vốn là thế mạnh của các nhà cung cấp châu Âu như Zeiss. Điều này đồng nghĩa với việc nguyên mẫu hiện tại chủ yếu phục vụ thử nghiệm, chưa thể bước vào sản xuất chip ổn định. Mục tiêu chính thức là tạo ra chip hoạt động vào năm 2028, song các chuyên gia nội bộ cho rằng mốc 2030 thực tế hơn - vẫn sớm hơn đáng kể so với dự báo “một thập kỷ” mà nhiều nhà phân tích phương Tây từng đưa ra.
Dự án EUV là một phần trong chiến lược tự cường bán dẫn kéo dài nhiều năm của Bắc Kinh, được thúc đẩy ở cấp cao nhất dưới thời Tập Cận Bình. Trung Quốc coi việc loại bỏ sự phụ thuộc vào công nghệ Mỹ và đồng minh là điều kiện sống còn cho an ninh kinh tế và quân sự. Chính vì vậy, dự án được tiến hành bí mật, song song với các chính sách công khai về đầu tư, trợ cấp và đào tạo nhân lực bán dẫn.
Các biện pháp kiểm soát xuất khẩu của Mỹ từ năm 2018, đặc biệt được siết chặt từ năm 2022, đã làm chậm đáng kể khả năng tiếp cận công nghệ chip tiên tiến của Trung Quốc. Washington không chỉ ngăn ASML bán EUV cho Trung Quốc mà còn hạn chế cả các máy DUV kém tiên tiến hơn. Mục tiêu rõ ràng là giữ Trung Quốc tụt hậu ít nhất một thế hệ chip. Tuy nhiên, chính áp lực này lại tạo động lực mạnh mẽ cho Bắc Kinh theo đuổi con đường “tự làm mọi thứ”.
Để vượt qua các rào cản, Trung Quốc tận dụng nhiều kênh: mua linh kiện ASML cũ trên thị trường thứ cấp, tiếp cận nhà cung cấp qua các công ty trung gian, và huy động mạng lưới viện nghiên cứu quốc gia. Các ngân hàng quốc tế thường xuyên đấu giá thiết bị bán dẫn cũ đã vô tình trở thành nguồn cung quan trọng. Song song, Trung Quốc triển khai chiến dịch thu hút nhân tài quy mô lớn, với tiền thưởng ký hợp đồng hàng trăm nghìn USD và hỗ trợ nhà ở, nhắm vào các chuyên gia bán dẫn làm việc ở nước ngoài.
Từ góc độ phương Tây, đây là thách thức nghiêm trọng. ASML thừa nhận việc sao chép công nghệ của họ là điều “dễ hiểu nhưng cực kỳ khó thực hiện”. Cơ quan tình báo Hà Lan đã cảnh báo về các hoạt động thu thập công nghệ có hệ thống của Trung Quốc. Dù vậy, luật bảo mật và hạn chế pháp lý xuyên biên giới khiến việc kiểm soát cựu nhân viên và dòng chảy tri thức trở nên rất khó khăn.
Về dài hạn, câu hỏi không phải là liệu Trung Quốc có thể chế tạo EUV hay không, mà là khi nào và với chi phí nào. Công nghệ EUV hiện đã tồn tại ở dạng thương mại, nghĩa là Trung Quốc không phải bắt đầu từ con số không. Dù còn khoảng cách lớn về độ ổn định, hiệu suất và quy mô sản xuất, hướng đi của Bắc Kinh cho thấy một chiến lược rõ ràng: chấp nhận tốn kém, chậm hơn ban đầu, nhưng đổi lại là quyền kiểm soát toàn bộ chuỗi giá trị.
Nếu Trung Quốc thành công, hệ quả sẽ vượt xa ngành bán dẫn. Lợi thế công nghệ độc quyền của phương Tây trong AI, điện toán hiệu năng cao và quốc phòng sẽ bị xói mòn. Chuỗi cung ứng chip toàn cầu có thể bị tái cấu trúc theo hướng phân mảnh sâu sắc hơn, với hai hệ sinh thái công nghệ song song. Dự án EUV tại Thâm Quyến không chỉ là một nỗ lực kỹ thuật, mà là tuyên bố chiến lược của Trung Quốc trong trật tự công nghệ thế kỷ 21.
Theo The Japan Times
