Trung Quốc tách riêng một hòn đảo rộng ngang Bỉ, trao quyền chưa từng có để thử nghiệm ‘Hồng Kông thứ hai’
(Thị trường tài chính) - Trung Quốc ngày 18/12 đã chính thức tách hòn đảo này ra khỏi hệ thống hải quan của đại lục để xử lý thông quan riêng biệt, một bước đi lớn nhằm gia nhập một hiệp định thương mại xuyên Thái Bình Dương quan trọng và xây dựng một trung tâm thương mại mới theo mô hình Hong Kong.
Hải Nam là một hòn đảo có diện tích tương đương Bỉ, với quy mô kinh tế ngang một quốc gia tầm trung.
Theo kế hoạch, tỉnh đảo Hải Nam ở phía Nam sẽ được chuyển đổi thành một khu vực miễn thuế. Các mặt hàng đạt ít nhất 30% giá trị gia tăng nội địa sẽ được phép lưu thông vào thị trường Trung Quốc mà không chịu thuế quan. Doanh nghiệp nước ngoài cũng được phép tham gia vào nhiều lĩnh vực dịch vụ vốn vẫn bị hạn chế trên đại lục.
Bên cạnh đó, Bắc Kinh đang nỗ lực nâng cao uy tín về thương mại tự do nhằm thuyết phục các thành viên của Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương rằng Trung Quốc có thể đáp ứng các tiêu chuẩn cao về mở cửa thương mại và đầu tư thông qua những dự án thí điểm như Cảng Thương mại Tự do Hải Nam.
Phát biểu tại sự kiện liên quan đến dự án, Phó Thủ tướng Hà Lập Phong kêu gọi chính quyền địa phương “xây dựng Cảng Thương mại Tự do Hải Nam trở thành cửa ngõ then chốt dẫn dắt Trung Quốc bước vào giai đoạn mở cửa mới với thế giới”.
Ông mô tả đây là một “quyết định chiến lược lớn” của Đảng Cộng sản Trung Quốc, được đưa ra “trong bối cảnh tổng thể cả trong nước lẫn quốc tế”. Nhận định này được xem là ám chỉ các mức thuế do Tổng thống Mỹ Donald Trump áp đặt, vốn buộc các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc phải giảm phụ thuộc vào thị trường tiêu dùng lớn nhất thế giới và củng cố vai trò của cỗ máy sản xuất Trung Quốc trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
Trong bối cảnh đó, lãnh đạo Trung Quốc đã đặt ưu tiên cao cho việc đảo ngược xu hướng sụt giảm đầu tư trong năm tới. Mục tiêu là chuyển nền kinh tế khỏi sự phụ thuộc nặng nề vào các gói kích thích, hướng sang mô hình song hành giữa tiêu dùng và đầu tư để ổn định tăng trưởng ngắn hạn, đồng thời đánh giá các cải cách cơ cấu sâu rộng nhưng nhiều đau đớn nhằm tái cân bằng nền kinh tế về dài hạn.
Số liệu chính thức cho thấy vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Trung Quốc đã giảm 10,4% so với cùng kỳ trong 9 tháng đầu năm 2025.
Các nhà kinh tế cho rằng nếu nỗ lực tự do hóa tại Hải Nam đạt kết quả, giới hoạch định chính sách có thể sẽ mạnh dạn hơn trong việc mở rộng phạm vi nền kinh tế tiếp xúc với các lực lượng thị trường.
Phép thử cho thương mại tự do
“Chuẩn mực mà Hải Nam hướng tới là một mô hình tương tự Hong Kong”, bà Ran Guo, Giám đốc mảng Kinh tế Tiêu dùng tại Hội đồng Kinh doanh Anh Trung Quốc, nhận định. Bà cho biết đã theo dõi quá trình triển khai kế hoạch này trong suốt năm năm qua.
Theo bà, ngoài việc thúc đẩy du lịch, kế hoạch còn có thể thu hút thêm đầu tư nước ngoài và hoạt động sản xuất. Hải Nam đồng thời đóng vai trò là trung tâm logistics và thương mại của Trung Quốc hướng về Đông Nam Á, mang ý nghĩa chiến lược quan trọng.
Theo số liệu chính thức, GDP của Hải Nam đạt 113 tỷ USD trong năm ngoái, tương đương nền kinh tế lớn thứ 70 thế giới theo xếp hạng của Ngân hàng Thế giới. Tuy nhiên, con số này vẫn còn cách rất xa quy mô 407 tỷ USD của Hong Kong.
Ông Xu Tianchen, kinh tế trưởng cấp cao tại Economist Intelligence Unit, cho rằng mô hình Hải Nam mang tính tự do hóa có kiểm soát, giúp tái kết nối chuỗi cung ứng, nhưng vẫn thiếu nền tảng pháp lý và mức độ mở cửa tài chính như Hong Kong.
Ông cũng lưu ý rằng Hải Nam sẽ phải cạnh tranh gay gắt với các trung tâm tại Đông Nam Á và Nhật Bản, khiến triển vọng không hề chắc chắn.
Trong khi đó, một số nhà đàm phán thương mại hoài nghi về việc các thành viên CPTPP sẽ đánh giá mức độ nghiêm túc đối với dự án Hải Nam. Theo họ, việc gia nhập hiệp định này đòi hỏi mở cửa trên phạm vi toàn quốc, điều mà Trung Quốc đến nay vẫn chưa thể hiện rõ, bất chấp quy mô của Hải Nam.
“Một đối tác muốn gia nhập CPTPP phải cho thấy các bước đi mang tính toàn diện trên cả nước, cùng với hồ sơ tuân thủ các hiệp định thương mại khác”, một nhà ngoại giao phương Tây cho biết, đồng thời dẫn lại những căng thẳng thương mại gần đây giữa Bắc Kinh và Tokyo liên quan đến vấn đề Đài Loan.
