Siết thuế, cắt tài trợ: Ông Trump đẩy Harvard, MIT, Stanford... vào cuộc chiến sống còn

Ngay cả trước khi ông Donald Trump tuyên bố sẽ cắt khoản tài trợ 400 triệu USD cho Đại học Columbia vào cuối tuần trước, các trường đại học giàu có nhất nước Mỹ đã phải tìm cách đối phó với các đòn tài chính từ chính quyền của ông.

Việc chính phủ Mỹ hủy bỏ các khoản tài trợ và hợp đồng liên bang với trường Ivy League này, với lý do Columbia không kiểm soát được tình trạng bài Do Thái trong khuôn viên trường, chỉ là một trong nhiều biện pháp mà ông Trump đang sử dụng để gây áp lực lên các trường đại học danh tiếng.

Khuôn viên trường Đại học Davidson ở Davidson, Bắc Carolina

Các cơ sở giáo dục tinh hoa này hiện phải đối mặt với hàng loạt đề xuất tăng thuế đối với quỹ tài trợ và đang tích cực vận động để ngăn chặn điều đó. 

Trường Đại học Harvard đã thuê công ty vận động hành lang có quan hệ thân thiết với Đảng Cộng hòa, trong khi hiệu trưởng Princeton dành nhiều thời gian ở Washington để bảo vệ quỹ tài trợ 34,1 tỷ USD của trường. 

Trong khi đó, lãnh đạo Viện Công nghệ Massachusetts (MIT) đã có ba chuyến đi tới thủ đô trong năm nay, và một nhóm hai mươi trường đại học đang tổ chức các cuộc họp trực tuyến để lên kế hoạch đối phó.

Columbia tuyên bố cam kết chống bài Do Thái và sẽ làm việc với chính phủ để khôi phục nguồn tài trợ. Tuy nhiên, các nghị sĩ Đảng Cộng hòa đang nhắm vào những trường đại học mà họ cho rằng đang thúc đẩy các giá trị cấp tiến, làm lu mờ tính thực tế và nguyên tắc trọng dụng nhân tài. 

Theo hiệu trưởng Đại học Pennsylvania, những áp lực tài chính này đã tạo ra một "mối đe dọa mang tính sinh tồn" đối với các trường đại học.

Các trường đại học tư nhân có quỹ tài trợ trên 500.000 USD mỗi sinh viên hiện đang là mục tiêu của thuế tài trợ. Các trường lập luận rằng các quỹ này giúp tài trợ học bổng, và việc tăng thuế sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến sinh viên có hoàn cảnh khó khăn. 

Tuy nhiên, họ cũng đang đối mặt với luồng ý kiến chỉ trích rằng những trường dành cho con cái giới thượng lưu đang giữ hàng tỷ USD và muốn tránh thuế, trong khi các quỹ tư nhân khác không có lợi thế đó.

Trường Đại học Davidson cho biết khoản thuế 1,2 triệu USD họ đóng năm ngoái có thể đủ cấp 15 suất học bổng toàn phần. Nhưng những người phản đối lập luận rằng số tiền đó có thể dùng trả học phí cho 300 sinh viên trường cao đẳng cộng đồng. 

Hạ nghị sĩ David Schweikert của Arizona nhận định rằng các quỹ tài trợ của các trường đại học có nguồn vốn "khổng lồ", nhưng học phí vẫn ở mức cao, "Các trường đang nhận được lợi ích từ tiền thuế của dân, nhưng họ có thực sự đáp ứng được sứ mệnh của mình không? Có một sự mất cân đối ở đây".

Hiệu trưởng Đại học Davidson, Douglas Hicks, đang nỗ lực vận động Quốc hội để ngăn chặn việc mở rộng thuế tài trợ. Ông đã nhiều lần di chuyển từ khuôn viên trường ở Charlotte, Bắc Carolina, đến Washington để bảo vệ quỹ 1,4 tỷ USD của trường, trực tiếp thuyết phục các nhà lập pháp.

"Nếu mục tiêu là làm cho giáo dục đại học trở nên dễ tiếp cận hơn, thì việc đánh thuế cao hơn không phải là cách hiệu quả," Hicks chia sẻ. Ông lo ngại rằng các trường như Davidson có thể trở thành "thiệt hại ngoài ý muốn" trong nỗ lực của Đảng Cộng hòa nhằm trừng phạt các trường đại học danh tiếng bị chỉ trích vì thiếu kiểm soát các cuộc biểu tình ủng hộ Palestine.

Hôm thứ Hai, Đại học Harvard thông báo sẽ tạm dừng tuyển dụng do lo ngại chính quyền Trump có thể cắt giảm tài trợ liên bang. Trước đó, Stanford, MIT và Cornell cũng đã đưa ra các biện pháp tương tự.

‘Super Bowl thuế’ đe dọa quỹ tài trợ đại học Mỹ  

Các nhà lập pháp gọi năm 2025 là "Super Bowl của thuế" khi họ tìm cách gia hạn cuộc cải cách thuế năm 2017 dưới thời chính quyền Trump, trong đó có mức thuế 1,4% đối với thu nhập đầu tư ròng của các trường đại học, tương tự mức thuế mà các quỹ tư nhân đang phải trả.

Năm 2023, khoản thuế này đã thu về hơn 380 triệu USD từ 56 trường đại học, chỉ ảnh hưởng đến một phần nhỏ trong số 1.700 trường tư thục phi lợi nhuận ở Mỹ. Ngoài những cái tên quen thuộc như Yale, Stanford và Đại học Chicago, một số trường ít được biết đến cũng bị ảnh hưởng, như Đại học Earlham ở Indiana, Đại học Trinity ở San Antonio và Đại học Grinnell ở Iowa – nơi có quỹ tài trợ 2,7 tỷ USD nhờ sự quản lý của ông Warren Buffett.

Ông Trump và Phó Tổng thống JD Vance đều nhắm vào các quỹ tài trợ trong các đề xuất của họ. Một dự luật gần đây đề xuất tăng mức thuế lên 21%, ngang với thuế doanh nghiệp, mà theo Quỹ Thuế Hoa Kỳ có thể giúp thu về 70 tỷ USD trong vòng một thập kỷ.

Một rủi ro lớn đối với các trường đại học là ngưỡng áp thuế có thể bị hạ xuống còn 250.000 USD mỗi sinh viên, hoặc thậm chí thấp hơn.

Việc mở rộng thuế có thể dẫn đến sự phản đối từ các nhà lập pháp đại diện cho các khu vực có các trường đại học bị ảnh hưởng, theo Dustin Stamper, chuyên gia về chính sách thuế tại Grant Thornton.

Trước mối đe dọa này, các trường đại học đang tăng cường các hoạt động vận động hành lang. Harvard, trường đại học giàu nhất với quỹ tài trợ 53 tỷ USD, đã thuê Ballard Partners – công ty có liên kết với nhiều nhân vật cấp cao trong chính quyền Trump. MIT, với quỹ 24,6 tỷ USD, vào tháng 1 đã thuê S-3 Group, nơi có các nhà vận động từng làm việc cho các nghị sĩ Đảng Cộng hòa. Đại học Washington & Lee tại Virginia cũng đã thuê công ty luật Holland & Knight để vận động chống lại thuế tài trợ.

Theo nghiên cứu của Hiệp hội Kinh doanh Đại học và Cao đẳng Quốc gia cùng Commonfund Institute, các trường đại học đã chi 30 tỷ USD từ quỹ tài trợ trong năm tài chính 2024, tăng 6% so với năm trước. Gần một nửa trong số đó được sử dụng để hỗ trợ tài chính cho sinh viên.

Một mối lo ngại lớn trong giới giáo dục là thuế tài trợ cao hơn có thể khiến các nhà tài trợ giàu có chùn bước, vì họ biết rằng một phần tiền đóng góp sẽ chảy vào ngân khố liên bang thay vì hỗ trợ sinh viên hoặc các dự án trường học.

Trường Đại học Wabash ở Indiana, nơi có khoảng 900 sinh viên nam, có nguy cơ bị đánh thuế do quỹ tài trợ của họ đang ở mức 430 triệu USD, gần với ngưỡng 500.000 USD mỗi sinh viên. Hiệu trưởng Scott Feller đã liên hệ với các nhà lập pháp bang Indiana để giải thích tình hình.

“Quỹ tài trợ của chúng tôi chỉ bằng 1% của Harvard, nhưng chúng tôi lại bị đánh thuế cùng một mức”, Feller nói. “Chúng tôi đang cố gắng giúp mọi người hiểu rằng hoàn cảnh của chúng tôi hoàn toàn khác biệt”.