Sau Mỹ, Đông Nam Á sắp đồng loạt ‘dựng rào’ thuế quan với hàng Trung Quốc
(Thị trường tài chính) - Chính sách thuế quan cứng rắn của Tổng thống Mỹ Donald Trump, kết hợp với tình trạng sản xuất dư thừa kéo dài tại Trung Quốc, đang tạo ra những hiệu ứng dây chuyền ngày càng rõ nét đối với thương mại toàn cầu.
Tờ Nikkei cho biết, khi hàng hóa Trung Quốc bị chặn lại ở thị trường Mỹ, dòng chảy xuất khẩu lập tức chuyển hướng sang châu Âu và Đông Nam Á với mức giá ngày càng rẻ.
Áp lực cạnh tranh này buộc nhiều quốc gia phải phản ứng, học theo cách tiếp cận của Washington bằng việc áp dụng hoặc cân nhắc các biện pháp thuế đối ứng nhằm bảo vệ ngành sản xuất trong nước.
Trước đó, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent từng cảnh báo rằng thế giới không thể hấp thụ toàn bộ công suất dư thừa của Trung Quốc, và các nước khác sớm muộn cũng sẽ phải dựng hàng rào thuế quan. Theo Nikkei Asia, kịch bản này đang dần trở thành hiện thực.
Mexico dự kiến nâng thuế đối với khoảng 1.400 mặt hàng, chủ yếu có xuất xứ từ Trung Quốc, lên mức tối đa 50% kể từ tháng 1/2026. Việt Nam đã bắt đầu tăng thuế đối với thép Trung Quốc từ tháng 7.
Tại châu Âu, xe điện Trung Quốc ồ ạt tràn vào thị trường đã buộc Tổng thống Pháp Emmanuel Macron lên tiếng cảnh báo rằng EU sẽ áp dụng các biện pháp mạnh, bao gồm thuế quan, nếu Bắc Kinh không có phản hồi phù hợp.
Số liệu cho thấy sự dịch chuyển rõ rệt của thương mại Trung Quốc. Trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 11, kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ giảm 19% so với cùng kỳ, trong khi xuất khẩu sang Liên minh châu Âu và ASEAN lần lượt tăng 8% và 14%. Bất chấp rào cản thuế quan từ Mỹ, thặng dư thương mại của Trung Quốc được dự báo sẽ lần đầu vượt mốc 1.000 tỷ USD vào năm 2025.
Lợi thế cạnh tranh chủ đạo của Trung Quốc nằm ở giá bán. Giá trung bình mỗi chiếc ô tô chở khách sản xuất tại Trung Quốc xuất khẩu sang EU đã giảm 9% trong vòng hai năm, trong khi sản lượng xuất khẩu tăng tới 50%. Xu hướng giảm giá tương tự cũng xuất hiện ở thép, linh kiện điện tử, pin mặt trời và nhiều nhóm hàng công nghiệp khác.
Đằng sau mức giá thấp là hệ thống trợ cấp quy mô lớn của nhà nước. Theo ước tính, trợ cấp công nghiệp của Trung Quốc tương đương khoảng 5% GDP, cao gấp 10 lần so với Mỹ hoặc Nhật Bản.
Công suất sản xuất phương tiện năng lượng mới của Trung Quốc, bao gồm xe điện và xe hybrid sạc điện, hiện được ước tính khoảng 36 triệu chiếc, cao gấp đôi nhu cầu trong nước. Dù chiếm khoảng 30% tổng sản lượng sản xuất toàn cầu, mức tiêu thụ của Trung Quốc chỉ tương đương 13% tiêu dùng thế giới.
Trong bối cảnh tỷ lệ thất nghiệp thanh niên vẫn quanh mức 17%, xuất khẩu tiếp tục được xem là kênh then chốt để duy trì việc làm.
Trước áp lực ngày càng gia tăng, EU và Canada gần đây đã nâng thuế đối với xe điện Trung Quốc, với lập luận rằng các sản phẩm này vi phạm các quy định của WTO. Nhiều quốc gia khác, trong đó có Indonesia, cũng đang xem xét các biện pháp tương tự.
Theo các chuyên gia, chính sách thuế quan của Mỹ cùng với làn sóng hàng giá rẻ từ Trung Quốc đang trực tiếp gây sức ép lên thị trường lao động tại châu Âu và châu Á.
Mất cân đối thương mại tiếp tục là rủi ro lớn
Nikkei Asia cho biết thâm hụt thương mại của Mỹ gần như chắc chắn sẽ vượt 1.000 tỷ USD trong năm thứ 5 liên tiếp. Dù thâm hụt với Trung Quốc giảm, mức thâm hụt với Mexico lại tăng 17% và với Việt Nam tăng tới 46%.
Nhiều chuyên gia nhận định hàng hóa Trung Quốc cuối cùng vẫn quay trở lại thị trường Mỹ thông qua các nước trung gian.
Căn nguyên của tình trạng này nằm ở cấu trúc tiêu dùng của Mỹ. Dù chỉ chiếm khoảng 15% sản lượng sản xuất toàn cầu, nước này lại đóng góp tới gần 30% tổng chi tiêu cá nhân của thế giới.
Trong năm tài khóa 2025, thâm hụt ngân sách của Mỹ đã lên tới khoảng 1.800 tỷ USD, khiến tình trạng “thâm hụt kép” trở thành vấn đề mang tính cơ cấu. Do thâm hụt tài khoản vãng lai kéo dài, lượng nợ công do công chúng nắm giữ đã tăng lên khoảng 29.000 tỷ USD, gây áp lực giảm giá đối với đồng USD.
Dù thương mại toàn cầu dự kiến vẫn tăng khoảng 2% trong năm 2025, Nikkei Asia cảnh báo rằng các mất cân đối hiện nay đang tạo ra rủi ro lớn cho kinh tế thế giới. Nếu chủ nghĩa dân túy tiếp tục chi phối chính sách và các quốc gia quay lưng với toàn cầu hóa, cơ hội điều chỉnh những mất cân đối này thông qua hợp tác quốc tế có thể sẽ bị bỏ lỡ.
Theo Nikkei Asia
