Phát hiện tuyến đường cổ hơn 2.000 năm tuổi khiến thế giới sửng sốt, được ví như ‘tổ tiên của các tuyến cao tốc trên thế giới’

Các nhà khảo cổ học Trung Quốc vừa phát hiện một đoạn dài 13km được bảo tồn tốt của đường Tần Trực đạo (Qin Straight Road) – một trong những công trình hạ tầng tham vọng nhất trong lịch sử nhân loại.

Phát hiện được công bố ngày 9/12, sau cuộc khảo sát năm 2024 do Viện Nghiên cứu và Bảo vệ Di sản Văn hóa thành phố Du Lâm (tỉnh Thiểm Tây) thực hiện. 

Theo giới khảo cổ, đoạn đường dài khoảng 13km này giúp cung cấp thêm bằng chứng xác thực về tuyến “cao tốc” có tuổi đời hơn 2.200 năm, từng kéo dài gần 900km xuyên suốt miền Bắc Trung Quốc.

Theo tư liệu lịch sử, Tần Trực đạo được xây dựng theo lệnh của Tần Thủy Hoàng – vị hoàng đế đầu tiên của Trung Quốc – và hoàn thành chỉ trong vòng 5 năm.

Các nhà khảo cổ học Trung Quốc đã phát hiện một đoạn được bảo tồn tốt của đường Trực đạo thời Tần – tuyến “cao tốc” bốn làn có niên đại hơn 2.200 năm tuổi. Ảnh: SCMP 

Các cuộc khai quật cho thấy trình độ kỹ thuật xây dựng rất cao, với hệ thống hào thẳng hàng, gia cố sườn dốc bằng đất nện, nền đường được đầm chặt và các thung lũng được lấp kín. Con đường có bề rộng trung bình khoảng 40m, đủ không gian cho 4 làn xe – một quy mô đáng kinh ngạc vào thời cổ đại.

Việc xây dựng nhằm tạo ra một hành lang giao thông thẳng trục Bắc – Nam từ Hàm Dương, kinh đô nhà Tần (221–207 TCN) ở Thiểm Tây ngày nay, đến Cửu Nguyên (nay là thành phố Bao Đầu, Nội Mông) để phục vụ triển khai quân sự nhanh chóng nhằm đối phó các bộ tộc Hung Nô.

Gần khu vực phát hiện đoạn đường còn có một di chỉ nhỏ, được cho là trạm trung chuyển tồn tại từ thời Tần sang thời Hán (206 TCN – 220 SCN). Các mảnh gốm thu được tại đây giúp xác định niên đại và chức năng của địa điểm này.

Theo China Cultural Heritage News, Tần Trực đạo là công trình quốc phòng lớn thứ 2 trong lịch sử Trung Quốc cổ đại chỉ sau Vạn Lý Trường Thành, đồng thời được ví như “tổ tiên của các tuyến cao tốc trên thế giới”.

Đoạn đường mới được phát hiện. Ảnh: SCMP 

Phát hiện mới không chỉ củng cố độ tin cậy của các văn bản cổ mà còn hé lộ trình độ kỹ thuật tiền công nghiệp, cho thấy Trung Quốc đã xây dựng một trong những mạng lưới giao thông đường bộ đường dài sớm nhất thế giới từ hơn 2 thiên niên kỷ trước.

Nhóm khảo cổ đã sử dụng công nghệ vệ tinh để xác định các đường thẳng nghi là dấu tích của tuyến đường cổ, đặc biệt tại những khu vực từng là sa mạc và mới được phủ xanh trong những thập niên gần đây.

Theo chính quyền Du Lâm, khảo sát phát hiện nhiều cấu trúc còn nguyên vẹn, gồm 9 đoạn hào liên tục xếp thẳng hàng, các lớp đất nện gia cố sườn dốc, dấu vết bề mặt bị giẫm nén bởi người và xe, nền đường đầm chặt cùng các thung lũng đã được lấp.

Bề rộng của tuyến đường dao động từ 40 - 60m, trong khi khoảng cách tới các đèo núi lân cận thường nằm trong khoảng 50 - 90m.

Sau khi thống nhất 6 nước chư hầu, vua Tần Thủy Hoàng đã ra lệnh cho tướng Mông Điềm – kiến trúc sư chính của giai đoạn đầu Vạn Lý Trường Thành – huy động hàng trăm nghìn binh lính và dân phu xây dựng Tần Trực đạo nhằm tối ưu hậu cần và củng cố phòng tuyến phía Bắc chống Hung Nô.

Tuyến đường bắt đầu từ Hàm Dương, kéo dài đến huyện Cửu Nguyên (nay là Bao Đầu), đi qua 14 quận huyện và trở thành trục quân sự then chốt trong chiến lược phòng thủ của nhà Tần.

Dưới thời Tần, đường Tần Trực đạo cùng Vạn Lý Trường Thành đóng vai trò quyết định trong việc ngăn chặn các cuộc xâm lược từ phương Bắc. Trong khi Trường Thành tạo tuyến phòng thủ liên tục, tuyến đường này đảm bảo việc vận chuyển binh lực và tiếp tế hiệu quả.

Phát hiện khảo cổ giúp làm sáng tỏ vai trò của công trình này trong việc kết nối, phòng thủ và kiểm soát lãnh thổ cách đây hơn hai thiên niên kỷ. Ảnh: inf

Ghi chép của sử gia Tư Mã Thiên tiết lộ công trình được khởi công năm 212 TCN – năm thứ 35 triều Tần Thủy Hoàng – và hoàn thành vào năm 207 TCN, sau khi con trai ông là Tần Nhị Thế lên ngôi. 

Tư Mã Thiên từng trực tiếp đi qua tuyến đường và ghi chép chi tiết quá trình xây, sử dụng khối lượng lớn đất nện để tạo mặt đường bằng phẳng xuyên qua địa hình hiểm trở.

Tuy nhiên, do biến động triều đại và tư liệu lịch sử hạn chế, lộ trình chính xác của Tần  Trực đạo dần bị thất lạc theo thời gian. Khi quyền lực trung ương suy yếu, con đường này lại trở thành lối xâm nhập thuận lợi cho các bộ tộc du mục tiến vào trung tâm đất nước. Lịch sử ghi nhận ít nhất 3 lần người Hán cố ý phá hủy một số đoạn của tuyến đường.

Năm 1974, các nhà khảo cổ Trung Quốc phát hiện một phần của Tần Trực đạo, mở đầu cho hành trình truy tìm toàn tuyến kéo dài nhiều thập kỷ. Năm 2009, di chỉ tại huyện Phù (Thiểm Tây) được vinh danh là một trong 10 phát hiện khảo cổ tiêu biểu của Trung Quốc.

Dù phần lớn tuyến đường có thể lần theo dấu vết, đoạn đi qua Du Lâm hiện bị sa mạc bao phủ, gây khó khăn cho công tác xác định. Các nỗ lực phủ xanh khu vực chỉ mới bắt đầu trong vài thập niên gần đây.

Để khắc phục trở ngại này, các nhà khảo cổ đã đối chiếu hình ảnh vệ tinh lịch sử và hiện đại, qua đó xác định được đoạn đường nằm phía Tây quận Hành Sơn. Khảo sát thực địa sau đó xác nhận một đoạn mới của Tần Trực đạo, dù phần lớn bề mặt hiện đã bị che phủ hoặc biến mất do tác động của tự nhiên và con người.

Theo SCMP