Ông Trump miễn thuế cho một loạt quốc gia Đông Nam Á trước khi gặp ông Tập Cận Bình

Tổng thống Mỹ Donald Trump đã công bố loạt thỏa thuận thương mại trong ngày đầu tiên công du châu Á, nhằm mở rộng quyền tiếp cận các nguồn khoáng sản chiến lược và tìm thị trường cho nông sản Mỹ trước cuộc gặp quan trọng với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình.

“Tôi muốn gửi thông điệp đến các quốc gia Đông Nam Á rằng Mỹ luôn ủng hộ các bạn 100% và sẽ là đối tác, người bạn bền vững trong nhiều thế hệ tới", ông Trump phát biểu tại Hội nghị ASEAN ở Kuala Lumpur ngày 26/10.

Theo các thỏa thuận mới, Mỹ sẽ miễn trừ một số mặt hàng xuất khẩu chủ chốt từ Thái Lan, Campuchia, Việt Nam và Malaysia khỏi chính sách thuế đối ứng. Nhà Trắng kỳ vọng các hiệp định này, dự kiến có hiệu lực trong vài tuần tới, sẽ củng cố vị thế của ông Trump trước cuộc gặp với ông Tập tại Hàn Quốc cuối tuần này. Trước thềm hội nghị, Bắc Kinh đã ngừng mua đậu tương và áp thêm hạn chế xuất khẩu khoáng sản quan trọng, khiến Mỹ chịu thiệt hại và Tổng thống Trump tức giận.

Tuy nhiên, giới quan sát cho rằng các thỏa thuận còn thiếu chi tiết, khó đánh giá tác động thực tế. Dù các nước cam kết giảm thuế với hàng hóa Mỹ, quá trình đàm phán vẫn sẽ tiếp tục diễn ra, nhất là trong các lĩnh vực dệt may và điện tử.

Tổng thống Mỹ Donald Trump bắt đầu chuyến công du châu Á bằng việc ký loạt thỏa thuận thương mại mới với nhiều quốc gia Đông Nam Á. Ảnh: Reuters 

Đông Nam Á hiện đã vượt Trung Quốc trở thành nguồn cung hàng hóa lớn hơn cho Mỹ, cho thấy tầm quan trọng của các thỏa thuận được ký kết, đặc biệt là với Việt Nam khi chúng ta đang nổi lên nhanh chóng trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Với Campuchia, nước này sẽ xóa bỏ toàn bộ thuế nhập khẩu với thực phẩm, nông sản và hàng công nghiệp Mỹ. Đổi lại, Nhà Trắng miễn trừ hàng trăm mặt hàng Campuchia khỏi mức thuế 19% mà ông Trump đang áp dụng. Phó Thủ tướng Sun Chanthol cho biết Campuchia “hài lòng” với kết quả, song hy vọng Mỹ tiếp tục giảm thuế cho nhóm hàng may mặc và da giày - lĩnh vực chiếm hơn nửa kim ngạch xuất khẩu của nước này.

Nhà Trắng cũng đạt thỏa thuận với Thái Lan, theo đó Bangkok sẽ xóa bỏ 99% rào cản thuế đối với hàng hóa Mỹ, bao gồm toàn bộ sản phẩm công nghiệp, thực phẩm và nông nghiệp. Washington sẽ sớm công bố danh mục hàng hóa Thái Lan được miễn thuế đối ứng.

Cả hai bên cũng ký kết thỏa thuận khoáng sản chiến lược, cho phép doanh nghiệp Mỹ ưu tiên tiếp cận nguồn đất hiếm - loại khoáng sản thiết yếu trong sản xuất chip và động cơ phản lực. Dù vậy, giới chuyên gia cho rằng văn bản này còn thiếu cam kết cụ thể trong bối cảnh Trung Quốc đang kiểm soát tới 70% thị trường đất hiếm toàn cầu.

Ngoài ra, Mỹ cũng ký các hiệp định thương mại mới với Malaysia và Việt Nam, mở rộng quyền tiếp cận ưu đãi cho hàng hóa và nông sản Mỹ. Nhà Trắng cam kết miễn trừ một phần thuế 19% đối với hàng Malaysia và 20% với hàng Việt Nam. Washington đồng thời ký thêm một thỏa thuận khoáng sản chiến lược với Malaysia, được đánh giá là quan trọng nhất trong loạt hiệp định lần này, khi Kuala Lumpur muốn mở rộng công suất tinh luyện đất hiếm và tăng hợp tác với cả Mỹ lẫn Trung Quốc.

Dù được mô tả như cử chỉ thiện chí hướng tới Đông Nam Á, các thỏa thuận này diễn ra trong bối cảnh ông Trump chịu sức ép từ Bắc Kinh. Từ tháng 3, Trung Quốc đã áp thuế trả đũa với nông sản Mỹ, khiến xuất khẩu đậu tương bị đình trệ. Năm ngoái, Trung Quốc mua khoảng 13 tỷ USD đậu tương Mỹ - hơn 20% sản lượng - phục vụ ngành thức ăn chăn nuôi và dầu ăn. Lệnh ngừng nhập khẩu khiến nhiều nông dân, nhóm cử tri quan trọng của ông Trump, rơi vào khó khăn.

Căng thẳng thương mại giữa 2 nền kinh tế lớn nhất thế giới cũng lan sang lĩnh vực đất hiếm. Sau khi Mỹ tăng thuế, Trung Quốc đáp trả bằng cách cắt nguồn cung khoáng sản này. Dù hai bên tạm hòa dịu, Bắc Kinh mới đây lại mở rộng hạn chế xuất khẩu sau khi Washington thắt chặt kiểm soát với doanh nghiệp Trung Quốc.

Nguy cơ thiếu hụt nguồn cung đang thúc đẩy Mỹ đẩy mạnh phát triển chuỗi sản xuất thay thế. Ông Trump dự kiến ký thêm thỏa thuận khoáng sản chiến lược với Nhật Bản trong vài ngày tới, sau khi đã ký hiệp định tương tự với Australia hồi đầu tháng, được Thủ tướng Anthony Albanese định giá 8,5 tỷ USD.

Tuy nhiên, các chuyên gia nhận định những thỏa thuận mới khó tạo bước ngoặt trong thương mại Mỹ, nhất là nếu đàm phán với Trung Quốc thất bại. Thậm chí, ông Trump còn đe dọa tăng thuế với Canada - một trong những đối tác lớn nhất - sau một mẩu quảng cáo chỉ trích chính sách thuế của ông.

Dù vậy, các quan chức Mỹ vẫn bày tỏ lạc quan. Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent cho biết Mỹ và Trung Quốc đã thảo luận về nông sản, TikTok, fentanyl, thương mại và đất hiếm. Ông mô tả các cuộc trao đổi là “toàn diện và sâu rộng,” tạo cơ sở “để lãnh đạo hai nước gặp nhau trong bầu không khí tích cực”.

Theo Reuters