Ông Trump đang 'rút cạn' 900 tỷ USD từ Nhật Bản và Hàn Quốc ra sao?
(Thị trường tài chính) - Với tổng cộng 900 tỷ USD cam kết rót vào Mỹ từ hai đồng minh hàng đầu châu Á, Washington đã dùng áp lực thuế quan để buộc Tokyo và Seoul phải tuân thủ những điều khoản đầu tư khắt khe, có thể tạo ra những rủi ro khổng lồ cho nền kinh tế và chính sách ngoại hối của cả hai quốc gia này.
Chiến dịch thương mại mới nhất dưới thời Tổng thống Donald Trump đang tạo sức ép đáng kể lên các đồng minh châu Á. Đối mặt với nguy cơ bị áp thuế quan, Nhật Bản và Hàn Quốc - hai quốc gia có thặng dư thương mại lớn nhất với Mỹ - đã bị Washington buộc phải cam kết rót hàng trăm tỷ USD vào nền kinh tế Mỹ để đổi lấy ưu đãi thuế.
Sau nhiều năm duy trì mức xuất siêu kỷ lục sang Mỹ, dư địa chính sách của cả hai cường quốc châu Á đang bị thu hẹp đáng kể. Những gói cam kết đầu tư khổng lồ này được xem là bước đệm quan trọng mở đường cho các thỏa thuận thương mại song phương đã ký kết vào tháng 7 vừa qua.
Tuy nhiên, con đường đạt đến thỏa thuận cuối cùng không hề dễ dàng. Trong nhiều tháng, hai bên đã trải qua các cuộc tranh luận gay gắt về quy mô, phạm vi và cơ cấu của các khoản đầu tư bắt buộc này.
Đến thời điểm hiện tại, Nhật Bản đã cơ bản hoàn tất đàm phán với Washington và đang chuyển sang giai đoạn triển khai các dự án cụ thể. Ngược lại, Hàn Quốc vẫn đang tỏ ra cứng rắn trước các yêu cầu từ phía Mỹ, đặc biệt quan ngại về tác động tiêu cực của khoản đầu tư quy mô lớn này lên thị trường ngoại hối trong nước.
Nhật Bản nhượng bộ những gì?
Để đảm bảo ưu đãi thuế và tránh các rào cản thương mại bổ sung, Nhật Bản đã chấp thuận một gói đầu tư lên đến 550 tỷ USD vào nền kinh tế Hoa Kỳ, chủ yếu thông qua nguồn tài trợ liên kết với chính phủ.
Theo Biên bản Ghi nhớ (MOU) được ký kết giữa hai nước vào đầu tháng 9, Washington đã áp đặt một cơ chế giám sát nghiêm ngặt: Hoa Kỳ giữ quyền tái áp đặt hoặc tăng thuế nếu Tokyo không cung cấp đủ vốn cho các dự án đầu tư được Tổng thống Trump phê duyệt trong vòng 45 ngày kể từ khi nhận được yêu cầu.
Biên bản Ghi nhớ quy định Tổng thống Trump sẽ trực tiếp lựa chọn các dự án đầu tư dựa trên khuyến nghị từ một Ủy ban Đầu tư đặc biệt. Ủy ban này được thành lập dưới sự đứng đầu của Bộ trưởng Thương mại Hoa Kỳ Howard Lutnick và sẽ tiếp nhận ý kiến đóng góp từ phía Nhật Bản thông qua một hội đồng riêng.
Các khoản đầu tư này dự kiến phải được thực hiện trước ngày 19 tháng 01 năm 2029 – thời điểm kết thúc nhiệm kỳ tổng thống hiện tại của ông Trump.
Phía Mỹ tuyên bố rõ ràng rằng họ không có ý định tăng thuế miễn là Nhật Bản thực hiện đúng thỏa thuận và không để xảy ra bất kỳ "thiếu hụt tài chính" nào. Tuy nhiên, Tổng thống Hoa Kỳ có quyền kích hoạt lại việc tăng thuế đối với Nhật Bản nếu một dự án được yêu cầu không được tài trợ đầy đủ.
Đặc biệt, các điều khoản ban đầu còn quy định về tỷ lệ phân chia lợi nhuận từ các khoản đầu tư này: lợi nhuận cuối cùng sẽ được chia theo tỷ lệ 90:10, nghiêng về phía Washington. Điều này làm nổi bật tính chất gây tranh cãi và áp đặt của thỏa thuận.
Lập trường cứng rắn của Seoul
Trong khi Tokyo đã ổn định thỏa thuận, Seoul vẫn đang đối mặt với những vấn đề chưa được giải quyết. Hàn Quốc đã cam kết một khoản đầu tư trị giá 350 tỷ USD, song cách thức và khung thời gian thực hiện vẫn chưa được hoàn thiện.
Tổng thống Lee Jae Myung cho biết, ngay trước thềm chuyến thăm Hàn Quốc của Tổng thống Trump, hai bên vẫn bế tắc về các vấn đề then chốt như quy mô, khung thời gian đầu tư và cơ chế chia sẻ lợi nhuận.
Trước đó, thỏa thuận Mỹ - Nhật và các điều khoản cứng rắn đi kèm đã khiến các nhà hoạch định chính sách tại Seoul bàng hoàng. Thủ tướng Hàn Quốc Kim Min-seok nhận định việc thực hiện cam kết này sẽ giáng một đòn mạnh vào nền kinh tế trong nước, trừ khi Hoa Kỳ đồng ý cung cấp USD thông qua cơ chế hoán đổi tiền tệ.
Tình hình càng trở nên căng thẳng khi cuộc đột kích của cơ quan nhập cư Mỹ (ICE) vào nhà máy sản xuất pin của Hyundai Motor Co. và LG Energy Solution Ltd. tại Georgia vào tháng 9 đã dẫn đến việc bắt giữ hàng trăm công nhân Hàn Quốc. Sự kiện này gây chấn động Seoul, dấy lên câu hỏi nghiêm túc về mức độ an toàn và ổn định của các khoản đầu tư hiện tại của Hàn Quốc tại Mỹ.
Ông Trump bắt tay Tổng thống Hàn Quốc Lee Jae Myung sau khi nhận món quà là chiếc vương miện vàng trong một buổi lễ trao tặng Huân chương Mugunghwa, huân chương cao quý nhất của Hàn Quốc tại cuộc hội đàm ngày 29/10/2025Điểm nhập nhằng của các thỏa thuận thương mại
Mặc dù Tổng thống Trump mô tả các thỏa thuận này như một yêu cầu hai nước phải trả tiền mặt trước, các nhà hoạch định chính sách của Nhật Bản và Hàn Quốc l lại khẳng định các cam kết phần lớn sẽ ở dạng khoản vay và bảo lãnh khoản vay, với chỉ một lượng nhỏ là mua cổ phiếu trực tiếp. Điều này cho thấy sự khác biệt trong cách diễn giải về bản chất của "khoản đầu tư" giữa Washington và hai đồng minh.
Các cam kết đầu tư khổng lồ này đóng vai trò then chốt giúp cả Nhật Bản và Hàn Quốc đạt được các thỏa thuận thương mại khung vào tháng 7, qua đó giảm mức thuế quan toàn diện bị đe dọa từ 25% xuống còn 15%.
Tuy nhiên, mức thuế riêng 25% đối với ô tô và phụ tùng ô tô vẫn được duy trì, chờ sắc lệnh hành pháp từ Tổng thống Trump. Hoa Kỳ đã triệt để tận dụng áp lực này lên ngành công nghiệp ô tô để thúc đẩy các cam kết đầu tư chi tiết hơn từ cả hai nước châu Á.
Thủ tướng Nhật Bản khi đó là Shigeru Ishiba đã đẩy nhanh tiến độ đàm phán trong bối cảnh vị thế chính trị trong nước bắt đầu suy yếu, với hy vọng đạt được mức thuế ô tô thấp hơn. Ngành ô tô Nhật Bản là một trụ cột kinh tế, chiếm gần 10% GDP và sử dụng khoảng 8% lực lượng lao động cả nước.
Rủi ro lớn đối với nền kinh tế
Với Nhật Bản, khoản cam kết tương đương 14% GDP cuối năm 2024 - chiếm chưa đến một nửa dự trữ ngoại hối của quốc gia này. Trong khi đó, gánh nặng đè lên vai Hàn Quốc còn nặng nề hơn nhiều: 20% GDP năm 2024 và lên tới 80% dự trữ ngoại tệ.
Để so sánh, thặng dư thương mại của Nhật với Mỹ năm ngoái đạt 68,5 tỷ USD - đứng thứ 7 trong danh sách các đối tác thương mại của Washington. Như vậy, cam kết của Tokyo sẽ gấp đôi tổng thâm hụt thương mại Mỹ-Nhật trong nhiệm kỳ hai của Trump, nếu khoảng cách hiện tại được duy trì. Trong khi đó, con số thâm hụt của Mỹ với Hàn Quốc cũng gần tương đương, ở mức 66 tỷ USD.
Nhằm chứng minh tiến độ thực thi, Bộ Thương mại Nhật Bản đã công bố danh sách hơn 20 dự án đang được xem xét trong chuyến thăm của Trump hồi tháng 10. Trong số đó có những cái tên lớn như SoftBank Group, Westinghouse và Toshiba Corp, với các dự án trải dài từ năng lượng, AI đến khoáng sản chiến lược.
Theo Bộ trưởng Thương mại Nhật Bản Ryosei Akazawa - người đứng đầu đàm phán thuế quan với Mỹ - quy mô từng dự án dao động từ 350 triệu đến 100 tỷ USD, với tổng giá trị có thể chạm mốc 400 tỷ USD.
Giới phân tích lo ngại làn sóng đầu tư ồ ạt vào Mỹ sẽ gây áp lực giảm giá lên đồng yên. Tuy nhiên, Bộ trưởng Akazawa khẳng định các khoản đầu tư sẽ được chi trả qua tài khoản ngoại hối đặc biệt, chủ yếu sử dụng nguồn USD hiện có, nhằm hạn chế tối đa biến động tỷ giá.
Nhật Bản hiện là nhà đầu tư nước ngoài lớn nhất tại Mỹ. Việc mở rộng thêm "bàn đạp" này qua quỹ mới cũng khơi dậy lo ngại về hiệu ứng "chảy máu" ngành sản xuất trong nước - khi các doanh nghiệp ngày càng nghiêng về việc đặt nhà máy tại Mỹ thay vì xuất khẩu từ Nhật. Chính phủ Tokyo đang cân nhắc các giải pháp để giải tỏa lo lắng này.
Hiện nay, Hàn Quốc cũng đối mặt với những áp lực tương tự, thậm chí còn gay gắt hơn về mặt tác động tỷ giá. Ngân hàng Trung ương Hàn Quốc (BOK) cảnh báo nước này chỉ có thể "rót" tối đa 20 tỷ USD mỗi năm mà không gây chấn động thị trường ngoại hối. Truyền thông địa phương cho hay Seoul đang vận động để kéo mức đầu tư hàng năm xuống dưới ngưỡng an toàn này, trong khi Washington vẫn kiên quyết đòi con số cao hơn.
Tham khảo Reuters, BNN
