Nhà khoa học máy tính biến thuật toán thành vũ khí khuấy đảo Phố Wall, sống khỏe của khi thị trường hỗn loạn
(Thị trường tài chính) - Trong thế giới tài chính toàn cầu, nơi trực giác và kinh nghiệm từng thống trị, sự xuất hiện của nhà khoa học máy tính David Elliot Shaw đã định nghĩa lại chuẩn mực.
David E. Shaw được xem như một trong những người đầu tiên chứng minh rằng tài chính hiện đại có thể được vận hành bởi thuật toán, mô hình xác suất và máy tính tốc độ cao.
Và hành trình đó bắt đầu từ rất sớm, không phải tại Phố Wall, mà trong các phòng thí nghiệm của những trường đại học danh tiếng nhất nước Mỹ.
Khởi nghiệp từ khoa học
Sinh năm 1951 tại Los Angeles, David Shaw theo đuổi con đường học thuật truyền thống. Ông tốt nghiệp Đại học California vào năm 1980, trước khi nhận bằng Tiến sĩ Khoa học máy tính tại Đại học Stanford, một trong những cái nôi của ngành công nghệ Mỹ.
Sau khi tốt nghiệp, Shaw trở thành trợ giảng khoa học máy tính tại Columbia University. Tại đây, Shaw tiếp cận siêu máy tính NON-VON, hệ thống tiên tiến thời bấy giờ, và bắt đầu thử nghiệm những mô hình mô phỏng dữ liệu lớn. Những nghiên cứu này, dù không xuất phát từ mục đích tài chính, lại mở ra ý tưởng về việc khai thác sự kém hiệu quả của thị trường thông qua tính toán tự động.
Cũng trong thời gian này, ông thành lập công ty đầu tiên, Stanford Systems Corp, nơi Shaw bắt đầu chuyển hóa các nghiên cứu sang ứng dụng.
Năm 1986, Morgan Stanley mời ông tham gia nhóm kinh doanh độc quyền chuyên về giao dịch tự động, một lĩnh vực còn sơ khai. Đây được coi là “cánh cửa lớn” đưa nhà khoa học máy tính bước vào thế giới đầu tư chuyên nghiệp.
Chỉ trong hai năm, Shaw đã xây dựng nền tảng cho chiến lược định lượng mà sau này trở thành tiêu chuẩn ngành. Tuy nhiên, sự độc lập và hoài bão lớn hơn khiến ông rời Morgan Stanley năm 1988 để thành lập DE Shaw & Co.
Từ “startup chật hẹp” đến đế chế quỹ phòng hộ định lượng
Những ngày đầu của DE Shaw rất xa với hình ảnh trụ sở 50 tỷ USD ngày nay. Trụ sở nhỏ, dây cáp chằng chịt, các máy tính ghép nối tạm bợ tạo nên một không gian làm việc “xiêu vẹo”.
Nhưng đó lại là nơi tập hợp những bộ óc xuất sắc nhất từ các trường Ivy League, các nhà toán học, vật lý, kỹ sư và lập trình viên không có xuất thân tài chính.
Shaw tuyển người theo tiêu chí “khả năng giải quyết vấn đề vượt trội”, chứ không phải số năm kinh nghiệm chứng khoán. Điều này nhanh chóng tạo ra lợi thế cạnh tranh: DE Shaw không dựa vào dự báo thị trường, mà dựa vào mô hình khai thác sai lệch giá ở tốc độ và độ chính xác con người không thể đạt được.
Các chiến lược của DE Shaw sử dụng hàng nghìn công cụ tài chính, cổ phiếu, trái phiếu chuyển đổi, quyền chọn, chứng quyền, trên các thị trường lớn toàn cầu. Đó là một hệ thống hoạt động gần như độc lập, tận dụng công suất tính toán để tìm kiếm lợi nhuận đều đặn từ những biến động nhỏ nhất.
DE Shaw cho thấy khả năng “sống khỏe” ngay cả khi thị trường rơi vào hỗn loạn. Sau cú sốc nội bộ cuối thập niên 1990 từng khiến mảng statistical arbitrage (giao dịch dựa trên chênh lệch thống kê) mất tới 73% vốn, quỹ vẫn phục hồi mạnh và duy trì lợi nhuận dài hạn khoảng 12–13%/năm. Trong giai đoạn thị trường toàn cầu biến động mạnh năm 2024, hai quỹ chủ lực của hãng tiếp tục tăng trưởng: Composite Fund đạt hiệu suất 18% và Oculus Fund đạt 36%, thậm chí cao nhất lịch sử. Đây là minh chứng rõ ràng cho sức bền của chiến lược định lượng.
Bên cạnh hoạt động đầu tư, DE Shaw còn ươm mầm nhiều dự án công nghệ, bao gồm Juno Online Services, công ty fintech bán cho Merrill Lynch và một nền tảng môi giới trực tuyến. Những dự án này phản ánh triết lý của Shaw: tài chính và công nghệ là hai trục gắn liền nhau.
Năm 1996, Tạp chí Fortune gọi Shaw là “Vua định lượng”, mô tả công ty của ông như “tổ của các nhà toán học và khoa học máy tính, những người dùng khoa học phức tạp để lùng tìm lợi nhuận ở nơi mà số đông không nhìn thấy”.
Vai trò cố vấn cho Nhà Trắng và bước ngoặt sang khoa học đời sống
Ảnh hưởng của Shaw không chỉ giới hạn trong tài chính. Năm 1994, Tổng thống Bill Clinton bổ nhiệm ông vào Hội đồng Cố vấn Khoa học và Công nghệ, giao Shaw phụ trách công nghệ giáo dục. Đây là một trong những cột mốc ông tự hào nhất.
Năm 2001, ngay trước tuổi 50, Shaw thực hiện một quyết định gây bất ngờ: rút khỏi hoạt động điều hành DE Shaw để trở thành nhà nghiên cứu khoa học toàn thời gian. Ông thành lập D. E. Shaw Research, đơn vị chuyên về mô phỏng phân tử protein, đặt tham vọng phát triển các thuật toán và siêu máy tính phục vụ nghiên cứu y sinh.
Ông tiếp tục được Tổng thống Barack Obama bổ nhiệm vào hội đồng cố vấn khoa học năm 2009.
Ảnh hưởng và di sản
Theo Institutional Investor’s Alpha, năm 2014 Shaw nằm trong nhóm 25 người có đóng góp lớn nhất ngành quỹ phòng hộ, cùng James Simons của Renaissance Technologies. Năm 2018, thu nhập của Shaw được ước tính đạt khoảng 590 triệu USD, đưa giá trị tài sản ròng vượt 5,3 tỷ USD.
Dù sở hữu khối tài sản khổng lồ và điều hành tập đoàn công nghệ - tài chính bậc nhất, Shaw nổi tiếng là người kín tiếng, kỷ luật và làm việc không ngừng nghỉ. Đồng nghiệp kể rằng ông có thể dành vài giờ nghiên cứu mỗi ngày ngay cả trong kỳ nghỉ, điều dường như đối lập với cuộc sống của một tỷ phú.
Từ một giáo sư máy tính bước vào Phố Wall đến một nhà khoa học nghiên cứu sinh học phân tử, David E. Shaw đã định hình ba lĩnh vực: công nghệ, tài chính và khoa học đời sống. DE Shaw ngày nay quản lý hơn 50 tỷ USD, vẫn duy trì vị thế là một trong những quỹ bí ẩn và hiệu quả nhất thế giới.
Di sản lớn nhất của Shaw không chỉ là lợi nhuận, mà là việc đặt nền móng cho toàn bộ ngành đầu tư định lượng, nơi thuật toán, tốc độ xử lý và khả năng mô hình hóa dữ liệu trở thành trung tâm của cuộc chơi.
