Ngày bạc hóa thành tro: Một lệnh cấm làm rung chuyển Phố Wall, gần 6.000 tấn bạc kéo cả đế chế sụp đổ chỉ trong một đêm
(Thị trường tài chính) - Đến tận cuối đời, Nelson Bunker Hunt, người từng giàu nhất hành tinh, vẫn phủ nhận rằng ông và em trai mình từng mưu đồ thao túng thị trường bạc toàn cầu. Nhưng câu chuyện năm 1980 đã trở thành huyền thoại về lòng tham, đòn bẩy tài chính và cú sụp không thể cứu vãn.
Vào cuối thập niên 1970, khi nước Mỹ chao đảo vì khủng hoảng dầu mỏ và lạm phát phi mã, hai anh em tỷ phú Texas, Nelson Bunker Hunt và Herbert Hunt, quyết định đặt một canh bạc chưa từng có trong lịch sử tài chính hiện đại.
Họ âm thầm gom bạc trên khắp thế giới, với niềm tin rằng kim loại quý này sẽ trở thành “vàng mới” trong kỷ nguyên đồng USD mất giá.
Khi giá bạc tăng từ 6 USD lên hơn 50 USD/ounce, tài sản của họ tăng vọt hàng tỷ USD chỉ trong vài tháng.
Nhưng đến một ngày thứ Năm định mệnh năm 1980, đế chế bạc của nhà Hunt sụp đổ, kéo theo làn sóng hoảng loạn trên Phố Wall. Câu chuyện ấy về sau được gọi là “Silver Thursday” - ngày bạc hóa thành tro.
Từ đế chế dầu mỏ đến tham vọng “chống lại đồng USD”
Anh em nhà Hunt sinh ra trong gia đình giàu có bậc nhất nước Mỹ. Cha họ, H.L. Hunt, khởi nghiệp từ một tay chơi bạc và sau này là ông trùm dầu mỏ nổi tiếng ở Texas, từng được xem là người đàn ông giàu nhất hành tinh và là nguyên mẫu cho nhân vật J.R. Ewing trong series truyền hình “Dallas”.
Thừa hưởng khối tài sản khổng lồ cùng tinh thần liều lĩnh, Nelson và Herbert bước vào thập niên 1970 với nỗi ám ảnh về sự mất giá của đồng USD. Khi đó, nước Mỹ đang trải qua giai đoạn tồi tệ với cú sốc dầu mỏ, lạm phát vượt 12%, thất nghiệp tăng cao. Và khi Tổng thống Richard Nixon tuyên bố chấm dứt chế độ bản vị vàng năm 1971, đồng USD chính thức mất chỗ dựa vào tài sản thật.
Với những người như Bunker Hunt, vốn luôn nghi ngờ chính phủ và cho rằng hệ thống tài chính Mỹ sẽ sụp đổ thì "tiền giấy chẳng có giá trị gì ngoài lời hứa" như ông từng nói. Với niềm tin đó, ông coi bạc, thứ kim loại có giá trị sử dụng thực trong công nghiệp và vẫn được phép giao dịch tự do, là nơi trú ẩn an toàn nhất.
Cơn sốt bạc bắt đầu
Năm 1973, hai anh em Hunt bắt đầu mua bạc với quy mô chưa từng có. Ban đầu khoảng 35 triệu ounce, phần lớn được cất trong két an toàn ở Thụy Sĩ, có cả đội vệ sĩ Texas vũ trang đi kèm.
Năm 1979, khi giá bạc bắt đầu tăng mạnh do lạm phát và nhu cầu đầu tư phòng ngừa rủi ro, hai anh em quyết định “chơi lớn”. Họ dùng đòn bẩy tài chính khổng lồ để mua hợp đồng tương lai trên sàn COMEX, hợp tác với một nhóm thương nhân Trung Đông để mở rộng quy mô đầu tư.
Giá bạc từ đó tăng dựng đứng, từ mức 6 USD/ounce đầu năm 1979 lên 50,35 USD/ounce vào tháng 1/1980, mức cao kỷ lục mọi thời đại. Giá trị tài sản của nhà Hunt tăng hàng tỷ USD chỉ trong vài tuần. Chỉ cần giá tăng 1 USD/ounce, họ đã lãi thêm hơn 100 triệu USD trên giấy.
Theo ước tính, họ kiểm soát tới 200 triệu ounce bạc, tương đương gần 6.000 tấn kim loại, hơn một nửa lượng bạc tư nhân toàn cầu. Sự khan hiếm nguồn cung đẩy giá nguyên liệu tăng vọt, khiến các ngành công nghiệp từ phim ảnh, điện tử đến trang sức lao đao.
Thương hiệu Tiffany & Co. thậm chí đăng quảng cáo nguyên trang trên New York Times, chỉ trích “một nhóm đầu cơ đã đẩy giá bạc lên mức phi lý, gây thiệt hại cho người tiêu dùng trên toàn thế giới”.
“Silver Thursday”: Cú sụp đổ rung chuyển phố Wall
Cú tăng giá bất thường khiến Ủy ban Giao dịch Hàng hóa Mỹ (CFTC) bắt đầu lo ngại thị trường đang bị thao túng và mở cuộc điều tra.
Đến tháng 1/1980, các sàn giao dịch như COMEX buộc phải ra quy định “liquidation only” - chỉ được phép bán, không được phép mua thêm hợp đồng bạc - nhằm chặn đứng đà đầu cơ.
Lệnh này giống như rút cầu khi đoàn tàu đang lao nhanh. Giá bạc lập tức rơi tự do. Trong vòng vài tuần, giá giảm từ 50 USD xuống 30 USD, rồi 20 USD.
Đến ngày 27/3/1980, được lịch sử gọi là “Silver Thursday”, giá bạc sụt xuống còn 10,8 USD/ounce, mất gần 80% giá trị. Các ngân hàng từng cho nhà Hunt vay hơn 1 tỷ USD đồng loạt gọi vốn, yêu cầu bổ sung tài sản thế chấp.
Không đủ tiền ký quỹ, anh em nhà Hunt rơi vào khủng hoảng thanh khoản. Nguy cơ vỡ nợ đe dọa toàn bộ hệ thống tài chính Mỹ, khiến Dow Jones lao dốc 33 điểm, mức giảm tồi tệ nhất kể từ thập niên 1920.
Trong nỗ lực ngăn khủng hoảng lan rộng, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) cùng các ngân hàng lớn như Chase Manhattan, Morgan Guaranty và Continental Illinois buộc phải họp khẩn, dựng lên gói cứu trợ kín trị giá 1,1 tỷ USD để giúp nhà Hunt trả nợ tạm thời và tránh hiệu ứng domino.
Từ tỷ phú thành con nợ
Chỉ trong vài tháng, khối tài sản khổng lồ của nhà Hunt bay hơi hơn 10 tỷ USD. Họ buộc phải bán tháo bất động sản, đàn ngựa đua và cổ phần trong các công ty dầu khí.
Năm 1988, cả hai anh em chính thức tuyên bố phá sản với khoản nợ hơn 1,3 tỷ USD. Một tòa án sau đó kết luận họ “cố tình thao túng thị trường” và buộc bồi thường 134 triệu USD cho một công ty khai khoáng Peru bị thiệt hại.
Từ người giàu nhất thế giới, Bunker Hunt sống những năm cuối đời giản dị trong căn nhà nhỏ ở Dallas. Khi được hỏi về cú sập thế kỷ, ông chỉ nói ngắn gọn: “Chúng tôi không cố lừa ai cả. Chúng tôi chỉ muốn giữ tài sản của mình bằng tiền thật”.
Vụ sụp đổ của thị trường bạc năm 1980 đã để lại di sản sâu sắc trong giới tài chính. CFTC sau đó siết chặt giới hạn vị thế đầu cơ và tăng cường giám sát thị trường phái sinh. Các ngân hảng cũng rút ra bài học đắt giá về nguy cơ lan truyền khi sử dụng đòn bẩy quá lớn trong tài sản hàng hóa.
Giới đầu tư vẫn nhắc đến “Silver Thursday” như một trong những ví dụ kinh điển về sức mạnh và sự tàn nhẫn của thị trường tự do – nơi lòng tham, nỗi sợ và niềm tin mù quáng có thể cùng lúc tạo nên và hủy diệt những đế chế tỷ đô.
Dù đã qua hơn 40 năm, cơn sốt bạc của anh em nhà Hunt vẫn được ví như “lời cảnh báo muôn đời” cho mọi cuộc đầu cơ, từ vàng, dầu đến dầu mỏ và cả bitcoin.
“Họ không chỉ muốn làm giàu,” nhà sử học tài chính Edward Chancellor viết, “Họ muốn chứng minh rằng thế giới đã sai, rằng kim loại thật đáng tin hơn tiền giấy. Nhưng thị trường tài chính thì không bao giờ tha thứ cho người dám thách thức nó”.
Theo Priceonomic
