Mắc kẹt giữa 3 siêu cường, quốc gia dầu mỏ quyết tự chủ năng lượng trước năm 2028

Thủ tướng Mohammed Shia Al-Sudani cho biết Iraq đang nỗ lực chấm dứt sự phụ thuộc vào nguồn khí đốt từ Iran, hiện có giá trị khoảng 4 tỷ USD mỗi năm, trước năm 2028, trong khuôn khổ kế hoạch đa dạng hóa nền kinh tế của quốc gia xuất khẩu dầu lớn thứ hai OPEC.

Hàng thập kỷ quản lý yếu kém, thiếu đầu tư và tham nhũng tràn lan đã khiến hệ thống điện của Iraq rơi vào tình trạng căng thẳng nghiêm trọng. Dù khí đốt từ Tehran cung cấp khoảng 30% sản lượng điện của cả nước, người dân vẫn thường xuyên phải chịu cảnh mất điện kéo dài và buộc phải dựa vào máy phát điện tư nhân đắt đỏ, ô nhiễm.

“Chúng tôi đã xây dựng một tầm nhìn rõ ràng để xử lý sự mất cân bằng cơ cấu đang kìm hãm khả năng sản xuất và phân phối điện năng cho người dân”, ông Al-Sudani chia sẻ với CNBC tại Baghdad.

Thủ tướng cho biết Iraq đã ký kết nhiều thỏa thuận với TotalEnergies, cùng các doanh nghiệp Trung Quốc và UAE, nhằm đầu tư vào việc thu hồi khí đốt đang bị đốt bỏ trong quá trình khai thác dầu, một nguồn tài nguyên trị giá 4-5 tỷ USD mỗi năm.

Thay vì đốt bỏ lượng khí sinh ra khi khai thác dầu, Iraq muốn thu hồi và xử lý để sử dụng, qua đó vừa tiết kiệm, vừa giảm tình trạng thiếu điện triền miên.

“Lần đầu tiên trong lịch sử Iraq, chúng tôi có một kế hoạch rõ ràng và hành động hàng ngày để giải quyết vấn đề này, với mục tiêu chấm dứt hoàn toàn việc đốt khí vào đầu năm 2028”, ông Al-Sudani cam kết.

Cân bằng giữa Washington, Bắc Kinh và Riyadh

Iraq đang cố gắng duy trì thế cân bằng mong manh giữa Mỹ và Iran, trong khi mở cửa đón đầu tư từ Trung Quốc và các nước vùng Vịnh để tái thiết hạ tầng năng lượng.

Mỹ, quốc gia dẫn đầu cuộc tấn công vào Iraq năm 2003, vẫn là đối tác quốc phòng chủ chốt, với khoảng 2.500 binh sĩ đồn trú. Song song, Baghdad cũng đang thu hút đầu tư từ Trung Quốc, Nga, châu Âu và các nước vùng Vịnh.

“Nền kinh tế và quan hệ của Iraq chưa bao giờ chỉ phụ thuộc vào một phía”, ông nói.

Theo Al-Sudani, Iraq gần đây đã ký biên bản ghi nhớ với Chevron, ExxonMobil, Halliburton và Schlumberger (SLB), trong khi đầu tư của Qatar vào nước này đã vượt 5 tỷ USD.

Các tập đoàn tư nhân của Saudi Arabia và UAE cũng đang đầu tư vào nhiều dự án, bao gồm hợp tác với công ty năng lượng tái tạo Masdar của UAE để sản xuất 1.000 MW điện sạch.

Bóng Iran vẫn phủ dài

Dù theo đuổi chính sách “đa hướng”, Iraq vẫn chịu ảnh hưởng sâu sắc từ Iran, cả về chính trị lẫn tài chính.

Việc châu Âu khôi phục các lệnh trừng phạt Iran hồi tháng 8 đã khiến Baghdad lo ngại về tác động dây chuyền. Trong quá khứ, Mỹ từng cho phép Iraq tiếp tục nhập điện từ Iran dù vẫn áp dụng chính sách “áp lực tối đa” dưới thời Tổng thống Trump.

Tầm ảnh hưởng của Tehran vẫn hiện hữu: sau cuộc chiến đẫm máu kéo dài 8 năm (1980–1988), Iraq nay trở thành một trong những căn cứ quyền lực hiếm hoi còn lại của Iran trong khu vực, bên cạnh Syria và Hezbollah ở Lebanon.

Các lệnh trừng phạt mới có thể khiến Tehran gia tăng các hoạt động né tránh, trong đó có việc lợi dụng hệ thống ngân hàng Iraq để rửa tiền hoặc chuyển đô la bất hợp pháp. Đầu năm nay, Mỹ đã cấm một số ngân hàng Iraq giao dịch bằng USD trong chiến dịch siết chặt hoạt động rửa tiền và buôn lậu ngoại tệ.

Tham nhũng, cải cách và niềm tin công chúng

Thủ tướng Al-Sudani, người lên nắm quyền sau làn sóng biểu tình “Cách mạng Tháng Mười” năm 2019 đòi chấm dứt tham nhũng và ảnh hưởng của Iran, khẳng định Chính phủ của ông đang tiến hành cải cách thực chất để lấy lại niềm tin người dân.

“Chính phủ đang cải tổ các cơ quan chống tham nhũng, thúc đẩy minh bạch và liêm chính trong quy trình quản lý”, ông nói, đồng thời cho biết các cải cách tài chính – ngân hàng gần đây đã giúp thu hút thêm nhà đầu tư nước ngoài.

Ông dẫn chứng bằng việc khánh thành “Thành phố Dược phẩm” mới tại Iraq, với sự tham gia của các công ty Mỹ và Anh, nơi họ chuyển giao công nghệ và xây dựng nền công nghiệp dược chiến lược cho đất nước.

Dù vậy, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) vẫn đánh giá tham nhũng là rào cản lớn cho tăng trưởng.

Hướng đến ổn định chính trị và việc làm cho người trẻ

Ngày 11/11 tới, Iraq sẽ tổ chức cuộc bầu cử quốc hội lần thứ bảy kể từ sau năm 2003, với 329 ghế được bầu chọn trong bối cảnh thất nghiệp gia tăng và tâm lý bất mãn trong giới trẻ.

Khoảng 60% trong gần 46 triệu dân Iraq dưới 30 tuổi, và chính nhóm này có thể quyết định liệu cuộc bầu cử sắp tới sẽ thổi luồng sinh khí mới hay làm sâu thêm sự hoài nghi chính trị.

“Xã hội Iraq là một xã hội trẻ. Điều này đặt lên vai Nhà nước trách nhiệm tạo ra cơ hội việc làm”, ông Al-Sudani nói, cho biết tỷ lệ thất nghiệp đã giảm hơn 2% theo số liệu chính thức.

“Chúng tôi đã thành lập Trung tâm Quốc gia về Chuyển đổi Số và Trung tâm An ninh mạng, cùng với Ủy ban cấp cao về trí tuệ nhân tạo để xây dựng chiến lược quốc gia thu hút lực lượng trẻ,” ông nói.

Kết thúc buổi phỏng vấn, Thủ tướng Al-Sudani khẳng định: “Chúng tôi đã đạt được nhiều thành tựu về dịch vụ và cải cách kinh tế. Iraq hôm nay ổn định hơn, và người dân đang cảm nhận rõ niềm tin cùng hy vọng về một tương lai tốt đẹp hơn”.

Theo CNBC