Kỷ lục 29 lò hạt nhân, vốn đầu tư 818 tỷ USD lớn hơn cả Mỹ, EU và Anh cộng lại: Láng giềng Việt Nam vươn lên dẫn đầu thế giới về năng lượng sạch

Tuy là quốc gia có lượng khí thải nhà kính lớn nhất thế giới và phụ thuộc nhiều vào than, Trung Quốc đồng thời cũng là nước dẫn đầu về phát triển công nghệ carbon thấp. 

Không chỉ là nước tiêu thụ than lớn nhất hành tinh, quốc gia này còn xếp thứ 2 về tiêu thụ dầu và đóng vai trò quan trọng trong sự gia tăng nhu cầu khí đốt toàn cầu. Tuy nhiên, bất chấp những thách thức đó, Trung Quốc đang tạo nên bước đột phá kỷ lục trong lĩnh vực năng lượng sạch.

Quốc gia sản xuất dầu lớn thứ 5 thế giới đã gây bất ngờ khi đạt được mục tiêu năng lượng sạch của năm 2030 trước thời hạn đến 6 năm. Cụ thể, vào năm 2020, Trung Quốc dự kiến lắp đặt ít nhất 1.200GW điện mặt trời và điện gió vào năm 2030, nhưng đến cuối năm 2024, họ đã hoàn thành chỉ tiêu này.

Ảnh minh họa. Nguồn: CNBC 

Năm 2020, Chủ tịch Tập Cận Bình tuyên bố rằng Trung Quốc sẽ đạt đỉnh phát thải CO2 trước năm 2030 và hướng tới mức trung hòa carbon trước năm 2060. Động lực chính của quá trình chuyển đổi này không chỉ là vấn đề an ninh năng lượng mà còn nhằm ứng phó với biến đổi khí hậu và tình trạng nóng lên toàn cầu.

Nhiều người đặt câu hỏi: Tại sao Trung Quốc đặt mục tiêu trung hòa carbon vào năm 2060 – chậm hơn 10 năm so với cột mốc Net Zero 2050 của Liên Hợp Quốc? 

Trước hết, chuyên gia cho biết cần phải nhìn lại hành trình đầy tham vọng của Trung Quốc trong cuộc cách mạng năng lượng.

Nhà đầu tư năng lượng sạch số 1 thế giới

Trung Quốc là thị trường đầu tư năng lượng carbon thấp lớn nhất toàn cầu. Năm ngoái, nước này thu hút tới 818 tỷ USD đầu tư vào năng lượng sạch – nhiều hơn tổng số vốn của Mỹ, EU và Anh cộng lại. 

Khoản đầu tư này chiếm đến 2/3 tổng mức tăng trưởng đầu tư vào năng lượng sạch trên toàn thế giới trong cùng năm.

Những cam kết mạnh mẽ của Trung Quốc đang từng bước định hình lại cơ cấu năng lượng của quốc gia này. Tháng 6/2024, tổng công suất lắp đặt năng lượng mặt trời và gió lần đầu tiên vượt qua than. 

Chỉ trong năm 2023, Trung Quốc đã lắp đặt thêm 301GW năng lượng tái tạo – cao hơn tổng công suất phát điện tái tạo của hầu hết các quốc gia khác.

Ảnh minh họa. Nguồn: The Guardian

Phân tích của Carbon Brief cho thấy, tính đến tháng 5/2024, năng lượng sạch đã đóng góp kỷ lục 44% tổng lượng điện mà Trung Quốc sản xuất.

Tuy nhiên, dù đạt được những bước tiến ấn tượng, Trung Quốc vẫn đối mặt với một bài toán khó: Làm sao để hấp thụ toàn bộ lượng điện tái tạo sản xuất ra? 

Do sự không ổn định của nguồn năng lượng tái tạo, nước này đang tập trung phát triển hệ thống lưu trữ năng lượng nhằm cân bằng cung – cầu theo thời gian và khu vực. Đây được xem là yếu tố quan trọng giúp Bắc Kinh nâng cao khả năng tích hợp năng lượng tái tạo vào hệ thống điện quốc gia.

Một trong những lĩnh vực đột phá giúp Trung Quốc trở thành cường quốc năng lượng xanh chính là năng lượng hạt nhân.

Bước ngoặt từ điện hạt nhân & SMR 

Trung Quốc đang đẩy mạnh đầu tư vào năng lượng hạt nhân, với 29 lò phản ứng đang được xây dựng cùng tổng công suất lên đến 33GW. Con số này chiếm gần 50% số lò phản ứng hạt nhân đang được triển khai trên toàn cầu.

Theo dự báo, đến năm 2030, Trung Quốc sẽ vượt Mỹ để trở thành quốc gia sản xuất điện hạt nhân lớn nhất thế giới. Công suất ước tính đạt 320GW vào năm 2050.

Trong chiến lược hạt nhân của mình, Trung Quốc tập trung phát triển lò phản ứng mô-đun nhỏ (SMR). Lò phản ứng SMR đầu tiên của nước này, HTR-PM (làm mát bằng khí nhiệt độ cao), đã đi vào hoạt động từ năm 2023. 

Các mô hình tiên tiến khác như ACP100 và NHR200 cũng đang được nghiên cứu và phát triển.

Những lò phản ứng nhỏ gọn này không chỉ giúp cung cấp điện mà còn hỗ trợ sưởi ấm công nghiệp và khu vực. Dự kiến đến năm 2050, tổng công suất SMR của Trung Quốc sẽ đạt 35GW, đưa nước này trở thành thị trường hàng đầu thế giới về công nghệ hạt nhân thế hệ mới.

Than vẫn là một phần quan trọng trong hệ thống năng lượng của Trung Quốc. Ảnh: The Guardian 

Than vẫn là bài toán khó

Mặc dù đang bứt phá trong lĩnh vực năng lượng sạch, Trung Quốc vẫn phụ thuộc rất lớn vào than. Hiện tại, nước này tiêu thụ hơn 50% tổng lượng than toàn cầu và vẫn tiếp tục xây dựng thêm các nhà máy nhiệt điện than mới.

Chỉ trong năm 2022, Trung Quốc phê duyệt công suất than mới nhiều hơn 6 lần so với phần còn lại của thế giới cộng lại. Một trong những lý do chính là an ninh năng lượng.

Bối cảnh địa chính trị, như căng thẳng giữa Ukraine và Nga, cùng tình trạng hạn hán ảnh hưởng đến thủy điện, đã khiến khí đốt trở nên đắt đỏ hơn. 

Vì vậy, than vẫn được Trung Quốc xem là nguồn năng lượng dự phòng quan trọng để đáp ứng nhu cầu điện ngày càng tăng - vốn đã tăng 6,8% trong năm 2024.

Nhưng mục tiêu dài hạn của Trung Quốc lại là cắt giảm dần sự phụ thuộc vào than. Chính phủ đang triển khai hàng loạt chính sách nhằm loại bỏ nhiên liệu hóa thạch trong khi vẫn đảm bảo sự ổn định của lưới điện. Đến năm 2050, lượng khí thải của Trung Quốc dự kiến sẽ giảm 70% so với hiện tại, đánh dấu bước tiến quan trọng trong quá trình chuyển đổi sang năng lượng sạch.

Quá trình chuyển đổi năng lượng của Trung Quốc đang ở bước ngoặt quan trọng. Ảnh: The Guardian 

Cam kết mạnh mẽ với năng lượng sạch

Nhóm chuyên gia quốc tế cho biết, việc Trung Quốc chọn mốc 2060 để đạt mức phát thải ròng bằng 0, chậm hơn so với mục tiêu của Liên Hợp Quốc (2050), là điều có lý do.

Họ giải thích, để giữ nhiệt độ toàn cầu không tăng quá 2°C, lượng khí thải cần bắt đầu giảm mạnh ngay trong thập kỷ này và thế giới phải đạt trung hòa carbon vào khoảng giữa thế kỷ. 

Điều đó có nghĩa là các nước phát triển cần đạt Net Zero vào năm 2050 trong khi những nước đang phát triển (như Trung Quốc) có thể lùi lại một thập kỷ, tức vào năm 2060.

Ông Richard Baron, CEO của 2050 Pathways Platform, nhận định: "Mục tiêu trung hòa carbon của Trung Quốc hoàn toàn khả thi về mặt kỹ thuật và kinh tế. Với việc Trung Quốc và EU đều đặt ra các mục tiêu tham vọng hơn, bức tranh về quá trình hiện thực hóa Thỏa thuận Paris đang trở nên rõ ràng hơn bao giờ hết".

Trong Kế hoạch 5 năm lần thứ 14, Trung Quốc đặt mục tiêu rằng đến năm 2026, công suất điện mặt trời sẽ vượt qua than để trở thành nguồn năng lượng số một của quốc gia. Tổng công suất theo đó sẽ là 1,38 Terawatt – nhiều hơn điện than 150GW.

Dù còn nhiều thách thức, Trung Quốc đang cho thấy sự nỗ lực hơn bao giờ hết để đạt được 2 mục tiêu thế kỷ về năng lượng.

Tổng hợp