Không phải bất động sản, đây mới là lực cản lớn nhất ngăn kinh tế Trung Quốc phục hồi
(Thị trường tài chính) - Các chuyên gia cho rằng tình hình tài chính ở chính quyền địa phương chính là “nút thắt” tạo ra vòng xoáy tình trạng sụt giảm tiêu dùng - thất nghiệp - tăng trưởng yếu ở khu vực DN tư nhân tại Trung Quốc.
Cuộc khủng hoảng bất động sản kéo dài ở Trung Quốc được xem là nguồn cơn của tình trạng tiêu dùng ảm đạm, đồng thời có mối liên hệ chặt chẽ với tài chính và gánh nặng nợ nần của chính quyền địa phương.
Trong hai thập kỷ qua, phần lớn tài sản hộ gia đình Trung Quốc đổ vào bất động sản, trước khi Bắc Kinh siết chặt quản lý các nhà phát triển có tỷ lệ nợ cao vào năm 2020.
Hiện tại, giá trị bất động sản sụt giảm và các nhà phát triển thu hẹp quy mô mua đất. Theo S&P Global Ratings, điều này đang gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến nguồn thu của chính quyền địa phương, đặc biệt ở cấp quận và huyện.
Các nhà phân tích dự báo, kể từ tháng 6 năm nay, các địa phương ở Trung Quốc sẽ cần từ 3 - 5 năm để phục hồi về trạng thái tài chính lành mạnh.
"Sự chậm trễ trong việc phục hồi doanh thu có thể kéo dài các nỗ lực ổn định nợ, vốn vẫn đang tiếp tục gia tăng", bà Wenyin Huang, Giám đốc tại S&P Global Ratings, nhận định trong thông cáo báo chí ngày 13/9.
Bà Huang cho biết thêm: "Bất ổn kinh tế vĩ mô tiếp tục cản trở khả năng tạo doanh thu của chính quyền địa phương ở Trung Quốc, đặc biệt là từ thuế và bán đất".
Nền tài chính của các địa phương đã chịu ảnh hưởng do doanh thu bán đất sụt giảm trong ít nhất 2-3 năm qua. Đồng thời, trung bình việc cắt giảm thuế và phí kể từ năm 2018 đã làm giảm doanh thu hoạt động 10% trên toàn quốc.
Năm nay, chính quyền các địa phương Trung Quốc đang nỗ lực tối đa để thu hồi doanh thu. Điều này gây áp lực lên các doanh nghiệp vốn đã gặp khó khăn, khiến họ càng e ngại trong việc tuyển dụng hoặc tăng lương - từ đó làm gia tăng sự bất an của người tiêu dùng về thu nhập tương lai.
Doanh nghiệp "kêu trời" vì bị truy thu thuế
Hàng loạt doanh nghiệp Trung Quốc đang phải đối mặt với yêu cầu truy thu thuế từ chính quyền địa phương, với một số khoản thuế thậm chí được truy thu từ năm 1994.
Theo hồ sơ nộp lên sàn giao dịch chứng khoán năm nay, nhiều công ty tiết lộ đã nhận được thông báo truy thu thuế liên quan đến hoạt động kinh doanh. Số tiền truy thu dao động từ 10 triệu nhân dân tệ đến 500 triệu nhân dân tệ (1,41 triệu USD đến 70,49 triệu USD), bao gồm thuế tiêu dùng chưa nộp, hàng hóa xuất khẩu chưa khai báo, phí thanh toán chậm và các khoản phí khác.
Tại tỉnh Chiết Giang, công ty NingBo BoHui Chemical Technology cho biết vào tháng 3, cơ quan thuế khu vực đã yêu cầu công ty trả lại 300 triệu nhân dân tệ (42,3 triệu USD) tiền thuế tiêu dùng do "phân loại lại" thiết bị sản xuất từ tháng 7/2023.
Theo chuyên gia Huang của S&P, các tỉnh hàng đầu về doanh thu thuế như Giang Tô, Sơn Đông, Thượng Hải và Chiết Giang đã chứng kiến mức tăng trưởng doanh thu phi thuế vượt quá 15% so với cùng kỳ năm trước trong nửa đầu năm 2024. "Điều này phản ánh nỗ lực của Chính phủ nhằm đa dạng hóa nguồn thu, đặc biệt khi các nguồn thu chính khác đang gặp khó khăn", bà Huang nhận định.
Diễn biến này đã gây ra sự xáo trộn trong cộng đồng kinh doanh và làm suy giảm niềm tin vốn đã mong manh của doanh nghiệp. Chỉ số điều kiện kinh doanh CKGSB đã giảm xuống 48,6 vào tháng 8, phản ánh xu hướng thu hẹp.
Camille Boullenois, Phó Giám đốc tại Rhodium Group, nhận định rằng áp lực thu hồi thuế từ nhiều năm trước "cho thấy sự tuyệt vọng trong việc tìm kiếm nguồn doanh thu mới" của chính quyền.
Vào tháng 6, cơ quan thuế quốc gia Trung Quốc thừa nhận một số chính quyền địa phương đã ban hành các thông báo truy thu thuế, nhưng khẳng định đây là biện pháp thường lệ "theo luật pháp và quy định". Chính quyền bác bỏ cáo buộc về "các cuộc thanh tra thuế có mục tiêu trên toàn quốc, toàn ngành" và khẳng định không có kế hoạch "điều tra hồi tố" các khoản thuế chưa nộp.
Laura Li, người đứng đầu nhóm cơ sở hạ tầng Trung Quốc của S&P Global Ratings, nhấn mạnh: "Doanh thu địa phương là vấn đề chính cần được cải thiện". Bà cho biết thêm, nhiều khoản chi tiêu của Chính phủ như giáo dục và lương công chức là "những khoản chi tiêu cần thiết" và "không thể cắt giảm dễ dàng như chi tiêu phát triển đất đai".
Cuộc tranh luận về thúc đẩy tăng trưởng
Một cách đơn giản để tăng doanh thu là thông qua tăng trưởng. Nhưng khi chính quyền Trung Quốc ưu tiên các nỗ lực giảm mức nợ , thật khó để chuyển chính sách từ tập trung nhiều năm vào đầu tư sang tăng trưởng do tiêu dùng thúc đẩy, các báo cáo của nhà phân tích cho thấy.
Các nhà kinh tế trưởng khu vực châu Á của Morgan Stanley là Chetan Ahya và Robin Xing cho biết trong một báo cáo vào tháng 9 cùng với một nhóm nghiên cứu: "Điều bị bỏ qua là trong thực tế, đầu tư đang tạo ra kết quả tăng trưởng GDP danh nghĩa yếu - gây áp lực buộc khu vực doanh nghiệp phải cắt giảm quỹ lương và dẫn đến tỷ lệ nợ tăng mạnh”.
Càng trì hoãn việc xoay trục, những lời kêu gọi nới lỏng chính sách sẽ càng mạnh mẽ hơn nhằm ngăn chặn tình trạng mất kiểm soát đối với lạm phát và kỳ vọng về giá bất động sản.
Các nhà kinh tế chỉ ra rằng những nỗ lực giảm đòn bẩy tương tự từ năm 2012 đến năm 2016 cũng dẫn đến sự kìm hãm tăng trưởng, cuối cùng khiến tỷ lệ nợ trên GDP tăng cao hơn.
“Cùng một động lực đang diễn ra trong chu kỳ này”, họ nói. Kể từ năm 2021, tỷ lệ nợ trên GDP đã tăng gần 30 điểm phần trăm lên 310% GDP trong quý 2 năm 2024 — và sẽ tiếp tục tăng lên 312% vào cuối năm nay, theo Morgan Stanley.
Họ nói thêm rằng GDP dự kiến sẽ tăng 4,5% so với cùng kỳ năm ngoái trong quý 3, “xa rời” mục tiêu tăng trưởng chính thức là khoảng 5%.
“Rào cản bủa vây” ngành ngân hàng
Những thay đổi lớn về chính sách là điều khó khăn, đặc biệt là trong hệ thống cứng nhắc do Nhà nước chi phối ở Trung Quốc. Đằng sau sự tập trung vào đầu tư là mối liên kết phức tạp giữa các thực thể kinh doanh trực thuộc chính quyền địa phương đã gánh chịu mức nợ đáng kể để tài trợ cho các dự án cơ sở hạ tầng công cộng — thường mang lại lợi nhuận tài chính hạn chế.
Được biết đến như là phương tiện tài trợ của chính quyền địa phương, lĩnh vực này là “tê giác xám lớn hơn bất động sản”, ít nhất là đối với các ngân hàng, Alicia Garcia-Herrero, nhà kinh tế trưởng khu vực Châu Á - Thái Bình Dương tại Natixis, cho biết trong một hội thảo trực tuyến tuần trước. “Tê giác xám” là ẩn dụ cho những rủi ro có khả năng xảy ra cao và tác động lớn đang bị bỏ qua trong lĩnh vực tài chính - ngân hàng.
Nghiên cứu của Natixis cho thấy các ngân hàng Trung Quốc dễ tiếp cận các khoản vay từ phương tiện tài chính của chính quyền địa phương hơn là các công ty phát triển bất động sản và thế chấp.
Li của S&P cho biết về các vấn đề của LGFV: “Không ai biết liệu có cách hiệu quả nào có thể giải quyết vấn đề này một cách nhanh chóng hay không”.
“Những gì Chính phủ đang cố gắng làm là kéo dài thời gian để giải quyết những thách thức thanh khoản cấp bách nhất để họ vẫn có thể duy trì sự ổn định chung của hệ thống tài chính”, bà nói. “Nhưng đồng thời, chính quyền trung ương và địa phương không có đủ nguồn lực để giải quyết vấn đề ngay lập tức”.
Theo CNBC
