Khách hàng lớn ở Đông Nam Á có động thái mới sau 3 tháng cấm nhập khẩu gạo, Việt Nam đã thiệt hại bao nhiêu?
(Thị trường tài chính) - Việt Nam chịu tác động không nhỏ khi Philippines duy trì lệnh cấm nhập khẩu trong suốt hơn 3 tháng qua.
Philippines - quốc gia nhập khẩu gạo Việt Nam nhiều nhất thế giới (gần 40%) đã kéo dài lệnh tạm ngừng nhập khẩu đến ngày 31/12/2025 sau khi áp dụng lệnh cấm 60 ngày từ ngày 1/9. Mục tiêu của việc ngừng nhập khẩu là để hỗ trợ nông dân trong nước. Giá lúa trong nước tại đảo quốc này đã giảm mạnh 27,8%, xuống còn 17,11 peso/kg (gần 7.618 đồng/kg), thậm chí có nơi chỉ 8 peso/kg (gần 3.562 đồng/kg).
Nguyên nhân được Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp Philippines Francisco Tiu Laurel Jr. xác nhận là do lượng gạo nhập khẩu quá lớn trong đầu năm 2025, lên tới 3,5 triệu tấn tính đến tháng 9, vượt mục tiêu cả năm 800.000 tấn.
Từ khi tự do hóa nhập khẩu năm 2019, Philippines không thể áp hạn ngạch, khiến gạo giá rẻ tràn vào và kéo giá nội địa đi xuống.
Sau đợt cấm nhập khẩu kéo dài, dự trữ gạo của Philippines đã giảm sâu. Chính phủ đất nước Đông Nam Á này dự kiến nối lại việc nhập khẩu gạo vào tháng 1 năm 2026, với khoảng 300.000 tấn để bổ sung nguồn cung, sau đó dừng từ tháng 2 đến tháng 4 năm tới để bảo vệ giá lúa trong nước.
Đáng chú ý, từ ngày 1/1/2026, Philippines sẽ áp dụng cơ chế thuế linh hoạt, điều chỉnh thuế nhập khẩu từ 15–35% tùy biến động giá gạo thế giới.
Bộ trưởng Nông nghiệp Philippines cho biết, nước này sẽ giảm đáng kể nhu cầu nhập khẩu gạo trong quý I/2026. Quyết định được đưa ra dựa trên kết quả khả quan của sản xuất nội địa trong năm 2025, bất chấp những lo ngại về tác động của các cơn bão.
Theo Bộ Nông nghiệp Philippines, sản lượng lúa cả năm 2025 của nước này dự báo sẽ đạt từ 19,61 đến 19,89 triệu tấn. Mặc dù con số này thấp hơn một chút so với mục tiêu ban đầu, nó vẫn ở mức rất cao, gần với mức kỷ lục 20,06 triệu tấn của năm 2023 và vượt mức 19,09 triệu tấn của năm 2024.
Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp Philippines Francisco Tiu Laurel Jr. cũng đã lên tiếng trước những đồn đoán từ các quốc gia xuất khẩu gạo truyền thống, vốn kỳ vọng Philippines sẽ sớm nối lại các đơn hàng nhập khẩu số lượng lớn. Ông cảnh báo rằng nước này sẽ có biện pháp ngăn chặn các nhà cung cấp nước ngoài lợi dụng các chính sách an ninh lương thực.
Thay vào đó, Philippines khuyến khích đa dạng hóa nguồn cung và tìm kiếm các đối tác có thể đảm bảo giá cả và hợp tác lâu dài. Để cụ thể hóa điều này, Bộ Nông nghiệp Philippines sẽ sớm công bố và triển khai các chính sách nhằm bảo vệ giá lúa tại ruộng và ngăn chặn các hành vi nhập khẩu mang tính trục lợi.
Xuất khẩu gạo Việt Nam giảm mạnh do Philippines siết chặt lệnh cấm nhập khẩu
Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho hay Việt Nam đã xuất khẩu 320.000 tấn gạo trong tháng 11 năm 2025, thu về 169,8 triệu USD. Tính chung 11 tháng đã qua, xuất khẩu mặt hàng nông sản chủ lực này đạt 7,5 triệu tấn và 3,83 tỷ USD, giảm 11,5% về số lượng và 27,7% về giá trị so với cùng kỳ năm 2024. Diễn biến này phản ánh sự trầm lắng của thị trường gạo toàn cầu, đặc biệt do Philippines - thị trường lớn nhất của gạo Việt Nam siết chặt lệnh cấm nhập khẩu.
Trong 11 tháng đầu năm 2025, Philippines chiếm 39,8% thị phần gạo xuất khẩu của Việt Nam. Tuy nhiên, giá trị xuất khẩu sang nước này đã giảm sâu 34,9%. Ngược lại, Ghana tăng 29,8% và Bờ Biển Ngà tăng tới 79,8%. Bangladesh là thị trường tăng trưởng mạnh nhất trong nhóm 15 thị trường lớn mà Việt Nam xuất khẩu gạo, với mức tăng gấp 155,1 lần, trong khi Malaysia giảm mạnh nhất (−51,3%).
Giá xuất khẩu bình quân đạt 512,1 USD/tấn, giảm 18,3% so với năm trước, do nhu cầu yếu và cạnh tranh gay gắt giữa các nước xuất khẩu. Đầu tháng 12 năm 2025, giá gạo 5% tấm ổn định ở mức 420–440 USD/tấn, gạo Jasmine 447–451 USD/tấn.
Triển vọng của gạo Việt Nam, doanh nghiệp đón tin vui từ các thị trường “cứu cánh”
Hiệp hội Lương thực Việt Nam (Vietnam Food Association - VFA) đã nhận định việc Philippines mở cửa việc nhập khẩu gạo trong tháng 1 năm 2026 có thể tạo cơ hội ngắn hạn cho doanh nghiệp Việt Nam. Tuy nhiên, thời gian nhập khẩu chỉ kéo dài 1 tháng và mức thuế mới sẽ hạn chế lợi thế cạnh tranh.
Video Việt Nam chịu áp lực lớn từ việc Philippines kéo dài lệnh cấm nhập khẩu gạo - Nguồn clip: Business 360/Bilyonaryo News Channel
Trong bối cảnh tồn kho cuối năm tăng và vụ Đông Xuân sắp vào mùa thu hoạch, kết hợp cùng sự cạnh tranh quyết liệt từ những “đối thủ truyền kiếp” như Thái Lan và Ấn Độ, giá gạo Việt Nam trong quý I/2026 dự kiến chịu nhiều sức ép.
Dẫu vậy, sự sụt giảm nhập khẩu gạo Việt Nam tại các thị trường truyền thống, đặc biệt là Philippines đã được bù đắp một phần bởi tăng trưởng tại các thị trường đang lên tại châu Phi và châu Á như Ghana, Bờ Biển Ngà và nhất là Bangladesh.
Bên cạnh đó, các tín hiệu phục hồi khác bao gồm việc thương lái trong nước tăng cường thu mua, các cuộc đàm phán hợp đồng mới với Philippines cho Quý I/2026 đang diễn ra và đặc biệt là việc ký kết thỏa thuận thương mại gạo bền vững với Singapore.
Theo Bản ghi nhớ hợp tác (MOC), Việt Nam sẽ tạo thuận lợi cho các hoạt động xuất khẩu gạo sang Singapore một lượng gạo được hai bên thống nhất, với điều kiện thỏa thuận cụ thể, căn cứ trên nhu cầu từ phía “đảo quốc Sư tử”.
Đây là Biên bản ghi nhớ hợp tác đầu tiên của Singapore về thương mại gạo và Việt Nam đã trở thành đối tác đầu tiên trong bối cảnh nhiều thị trường gạo khác cũng rất tiềm năng đối với quốc gia có diện tích khiêm tốn này. Thỏa thuận này được kỳ vọng sẽ mở ra một kênh xuất khẩu ổn định cho các dòng gạo chất lượng cao, phát thải thấp của Việt Nam.
Theo S&P Global/VNTR
