'Dốc cạn kho' ngoại tệ, hai quốc gia châu Á còng lưng đổ 900 tỷ USD vào Mỹ để đổi lấy giảm thuế nhập khẩu
(Thị trường tài chính) - Đối với Nhật Bản, 550 tỷ USD tương đương khoảng 14% GDP cuối năm 2024, gần một nửa tổng dự trữ ngoại hối của nước này. Gánh nặng của Hàn Quốc còn lớn hơn: 350 tỷ USD tương đương khoảng 20% GDP và chiếm tới 80% dự trữ ngoại tệ quốc gia.
Chiến dịch thương mại mới của Tổng thống Donald Trump đang khiến Nhật Bản và Hàn Quốc phải trả một cái giá đắt. Trong bối cảnh ít lựa chọn, hai quốc gia châu Á này đã chịu sức ép mạnh mẽ từ Washington, buộc phải cam kết đầu tư hàng trăm tỷ USD vào Mỹ để đổi lấy mức thuế nhập khẩu thấp hơn.
Những yêu cầu này được đưa ra sau nhiều năm Mỹ liên tục ghi nhận thâm hụt thương mại lớn với Nhật Bản và Hàn Quốc – hai trong số những nền kinh tế có thặng dư cao nhất với Mỹ.
Các cam kết đầu tư giúp hai nước đạt được thỏa thuận thương mại khung hồi tháng 7, nhưng việc thống nhất về quy mô, phạm vi và cấu trúc nguồn vốn đã khiến quá trình đàm phán kéo dài nhiều tháng. Cả hai thỏa thuận được hoàn tất trong chuyến thăm châu Á của ông Trump nhân dịp Hội nghị Cấp cao APEC vào cuối tháng 10.
Nhật Bản đồng ý đầu tư tối đa 550 tỷ USD vào Mỹ
Theo biên bản ghi nhớ (MOU) ký hồi đầu tháng 9, Nhật Bản cam kết đầu tư tới 550 tỷ USD vào Mỹ thông qua các quỹ có liên quan đến Chính phủ. Thỏa thuận quy định, Washington có quyền xem xét tăng thuế trở lại nếu Tokyo không giải ngân vốn cho các dự án do ông Trump phê duyệt trong vòng 45 ngày kể từ ngày được thông báo.
Theo MOU, Tổng thống Trump sẽ lựa chọn các dự án dựa trên đề xuất của một Ủy ban đầu tư do Bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnick đứng đầu. Phía Nhật Bản sẽ có tiếng nói thông qua một Hội đồng cố vấn riêng biệt. Toàn bộ các khoản đầu tư phải được thực hiện trước ngày 19/1/2029, tức thời điểm kết thúc nhiệm kỳ Tổng thống của ông Trump.
Washington tuyên bố sẽ không áp thêm thuế nếu Nhật Bản tuân thủ nghiêm túc thỏa thuận. Tuy nhiên, Mỹ có thể tái áp thuế bất kỳ lúc nào nếu Tokyo không đáp ứng đúng tiến độ hoặc không cấp vốn cho các dự án được phê duyệt.
Một điều khoản đáng chú ý khác quy định lợi nhuận từ đầu tư sẽ được chia theo tỷ lệ 90% cho Mỹ và 10% cho Nhật Bản – cho thấy mức độ bất cân xứng rõ rệt trong thỏa thuận này.
Hàn Quốc cam kết gói đầu tư 350 tỷ USD
Theo thỏa thuận đạt được ngày 29/10, Hàn Quốc sẽ đầu tư tổng cộng 350 tỷ USD vào Mỹ, bao gồm 150 tỷ USD cho ngành đóng tàu và 200 tỷ USD trong khuôn khổ đầu tư mở rộng tương tự như mô hình của Nhật Bản.
Mức đầu tư hàng năm của Hàn Quốc sẽ không vượt quá 20 tỷ USD, con số mà Ngân hàng Trung ương Hàn Quốc đánh giá là “chấp nhận được” mà không gây xáo trộn thị trường ngoại hối.
Thỏa thuận cũng cho phép điều chỉnh cơ chế chia lợi nhuận nếu Hàn Quốc không thu hồi được vốn gốc trong vòng 20 năm. Ngoài ra, chỉ những dự án có tính khả thi thương mại và đảm bảo dòng tiền ổn định mới được triển khai.
Việc đạt được thỏa thuận mất nhiều thời gian hơn dự kiến, do Seoul cố gắng tránh làm tổn hại nền kinh tế trong nước. Tình hình càng căng thẳng hơn sau vụ hàng trăm lao động Hàn Quốc bị bắt trong cuộc truy quét nhập cư tại nhà máy pin Hyundai-LG ở bang Georgia (Mỹ) hồi tháng 9, khiến dư luận Hàn Quốc phẫn nộ và gây sức ép lên Chính phủ.
Vì sao Nhật Bản và Hàn Quốc phải chấp nhận các cam kết khổng lồ này?
Những khoản đầu tư lớn được xem là “tấm vé” giúp hai nước đạt được các thỏa thuận thương mại mới với mức thuế thấp hơn. Nhờ đó, thuế nhập khẩu toàn diện giảm từ mức đe dọa 25% xuống còn 15%. Tuy nhiên, một mức thuế riêng 25% đối với ô tô và linh kiện vẫn được giữ nguyên - cho phép Washington tiếp tục gây áp lực để đòi thêm nhượng bộ.
Đối với Nhật Bản, ngành ô tô chiếm khoảng 10% GDP và 8% việc làm toàn quốc, theo ước tính của giới công nghiệp. Với Hàn Quốc, xuất khẩu chiếm hơn 40% GDP năm 2024, trong đó Mỹ là thị trường lớn thứ hai sau Trung Quốc, chiếm gần 19% tổng kim ngạch.
Đối với Nhật Bản, 550 tỷ USD tương đương khoảng 14% GDP cuối năm 2024, gần một nửa tổng dự trữ ngoại hối của nước này. Gánh nặng của Hàn Quốc còn lớn hơn: 350 tỷ USD tương đương khoảng 20% GDP và chiếm tới 80% dự trữ ngoại tệ quốc gia.
Năm 2024, thặng dư thương mại của Nhật với Mỹ đạt 68,5 tỷ USD, đứng thứ bảy toàn cầu. Như vậy, khoản đầu tư Tokyo cam kết lớn gấp đôi thâm hụt thương mại của Mỹ với Nhật. Trong khi đó, mức thâm hụt của Mỹ với Hàn Quốc chỉ thấp hơn đôi chút, khoảng 66 tỷ USD.
Để chứng minh cam kết đang được triển khai, Bộ Thương mại Nhật Bản đã công bố hơn 20 dự án tiềm năng trong chuyến thăm của ông Trump hồi tháng 10.
Các doanh nghiệp được nêu tên gồm SoftBank Group, Westinghouse và Toshiba Corp, với định hướng tập trung vào năng lượng, trí tuệ nhân tạo (AI) và khoáng sản chiến lược.
Theo Bộ trưởng Thương mại Ryosei Akazawa, quy mô các dự án dao động từ 350 triệu USD đến 100 tỷ USD, và tổng giá trị có thể đạt khoảng 400 tỷ USD.
Tác động đối với nền kinh tế và thị trường tài chính
Giới phân tích nhận định, làn sóng đầu tư khổng lồ từ Nhật sang Mỹ có thể tạo sức ép khiến đồng Yên suy yếu. Tuy nhiên, ông Akazawa cho biết các khoản đầu tư sẽ được tài trợ từ tài khoản ngoại hối đặc biệt bằng USD đã có sẵn, qua đó giảm thiểu tác động tới thị trường tiền tệ.
Nhật Bản vốn đã là nhà đầu tư nước ngoài lớn nhất tại Mỹ, và việc mở rộng quy mô này làm dấy lên lo ngại rằng các doanh nghiệp Nhật có thể chuyển sản xuất ra nước ngoài, gây ảnh hưởng đến việc làm trong nước. Chính phủ Tokyo đang xem xét các biện pháp hỗ trợ ngành công nghiệp nội địa để đối phó rủi ro này.
Tại Hàn Quốc, nhiều chuyên gia đánh giá cao các điều khoản bảo vệ như giới hạn đầu tư hàng năm và điều chỉnh lợi nhuận, coi đó là biện pháp giúp ổn định tài chính và tỷ giá. Tuy nhiên, lo ngại dài hạn vẫn còn: Gói cam kết trị giá 350 tỷ USD – một trong những khoản đầu tư ra nước ngoài lớn nhất lịch sử Hàn Quốc – có thể ảnh hưởng đến xếp hạng tín nhiệm quốc gia, làm tăng dòng vốn chảy ra và giảm khả năng đầu tư trong nước.
