Điều gì sẽ xảy ra khi hàng trăm cảng trên thế giới vận hành bằng AI Trung Quốc?

Theo ông Li Chao, Phó giám đốc Văn phòng nghiên cứu chính sách của NDRC, ứng dụng AI này được xây dựng trên tập dữ liệu bao quát “đầy đủ nhất các kịch bản vận hành cảng”.

“Tập dữ liệu sẽ cung cấp hỗ trợ mạnh mẽ cho nghiên cứu, phát triển và thử nghiệm công nghệ trong các lĩnh vực như vận hành cảng và lái xe tự động”, ông Li nói tại buổi họp báo ở Bắc Kinh hôm thứ Năm. “Hệ thống đã tập hợp hàng trăm nhà cung cấp công nghệ AI và người dùng trong ngành cảng, qua đó giảm đáng kể rào cản triển khai AI”.

 Ngoài phạm vi nội địa, các doanh nghiệp nhà nước Trung Quốc đã đầu tư vào 129 cảng ở nhiều quốc gia, chủ yếu tại khu vực Nam bán cầu, theo Hội đồng Quan hệ Đối ngoại (Mỹ).

Theo Hội đồng Vận tải Thế giới (World Shipping Council), năm 2024 Trung Quốc sở hữu 6/10 cảng container lớn nhất thế giới về sản lượng, gồm Thượng Hải, Ninh Ba-Chu San, Thâm Quyến, Thanh Đảo, Quảng Châu và Thiên Tân.

Hãng tin Tân Hoa xã cho biết sản lượng container thường niên tại cảng Ninh Ba-Chu San đã vượt mốc 40 triệu TEU lần đầu tiên trong tuần này. Cảng thuộc tỉnh Chiết Giang này kết nối hơn 600 cảng tại hơn 200 quốc gia và vùng lãnh thổ, đồng thời nằm trong nhóm dẫn đầu thế giới về năng lực bến cảng nước sâu tiếp nhận tàu lớn.

Ngoài phạm vi nội địa, các doanh nghiệp nhà nước Trung Quốc đã đầu tư vào 129 cảng ở nhiều quốc gia, chủ yếu tại khu vực Nam bán cầu, theo Hội đồng Quan hệ Đối ngoại (Mỹ).

Tuy nhiên, quyền sở hữu các cảng nước ngoài đang trở thành tâm điểm căng thẳng địa chính trị giữa Trung Quốc và nhiều quốc gia, bao gồm Mỹ, liên quan đến các cảng gần kênh đào Panama do CK Hutchison nắm quyền vận hành và khoản đầu tư của Trung Quốc tại cảng Piraeus (Hy Lạp).

Quan hệ Trung Quốc - Australia cũng từng bị kéo căng liên quan đến cảng Darwin, tài sản chiến lược ở miền Bắc Australia, hiện do Landbridge Group vận hành theo hợp đồng thuê 99 năm. Canberra cho biết muốn chấm dứt quyền kiểm soát cảng của doanh nghiệp Trung Quốc nhưng chưa đưa ra thời hạn cụ thể.

Việc thúc đẩy ứng dụng AI cũng nằm trong chiến lược rộng hơn của Bắc Kinh nhằm số hóa các lĩnh vực từ sản xuất, y tế đến giao thông.

Ba cảng lớn là Hồ Bắc, Ninh Ba - Chu San và Quảng Châu, đã triển khai hoặc lên kế hoạch sử dụng công cụ AI nội địa DeepSeek nhằm nâng cao hiệu quả vận hành và chất lượng dịch vụ.

Tại cảng Ninh Ba-Chu San, mô hình DeepSeek đã được tích hợp vào hệ thống cổng thông minh và dịch vụ khách hàng. Hệ thống mới có thể nhận diện hơn 80% số niêm phong container, rút ngắn thời gian kiểm tra thủ công; số nhân viên cần cho việc kiểm tra được giảm từ 4 xuống còn 1 người.

Cổng vận hành bằng DeepSeek cũng rút ngắn thời gian phản hồi cảnh báo xuống dưới 30 phút, và đang được áp dụng tại nhiều bến có công suất khoảng 20.000 TEU/ngày.

Theo Tập đoàn Cảng Hồ Bắc, việc ứng dụng công nghệ AI nội địa giúp nâng cao tính an toàn dữ liệu trong toàn bộ hoạt động cảng, từ bố trí cơ sở hạ tầng đến quản lý hàng hóa.

Bước tiến thay đổi cuộc chơi logistics toàn cầu?

Sự mở rộng của các hệ thống AI do Trung Quốc phát triển tại hàng trăm cảng trên thế giới có thể tạo ra ba chuyển biến lớn trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Thứ nhất, các nền kinh tế đang phát triển sẽ phụ thuộc nhiều hơn vào năng lực số hóa cảng biển của Trung Quốc. Việc chuẩn hóa dữ liệu, tự động hóa quy trình và tối ưu dòng container giúp giảm chi phí vận hành, nhưng đồng thời làm gia tăng mức độ lệ thuộc vào hạ tầng số và thuật toán nằm ngoài phạm vi kiểm soát của nước sở tại. Điều này có thể dẫn tới sự dịch chuyển quyền lực mềm trong logistics quốc tế.

Thứ hai, mạng lưới cảng ứng dụng AI Trung Quốc sẽ trở thành điểm nóng trong cạnh tranh địa chính trị. Dữ liệu vận hành cảng là tài sản chiến lược vì phản ánh hoạt động thương mại, năng lực quân sự và dòng chảy vật tư quan trọng.

Các chính phủ phương Tây có thể thắt chặt quy định an ninh, tiến hành rà soát đầu tư, hoặc hạn chế hợp tác công nghệ với các doanh nghiệp cảng do Trung Quốc sở hữu hoặc vận hành. Những căng thẳng từng xuất hiện tại Hy Lạp, Australia hay khu vực gần kênh đào Panama cho thấy xu hướng này có thể lan rộng.

Thứ ba, sự khác biệt về năng suất giữa cảng số hóa và cảng truyền thống sẽ nới rộng. Nếu mô hình như DeepSeek được triển khai rộng rãi, thời gian xử lý container, kiểm định hàng hóa và phản hồi sự cố sẽ tiếp tục giảm mạnh. Các cảng ở khu vực Nam bán cầu - vốn có tiềm năng tăng trưởng - sẽ hưởng lợi sớm, trong khi nhiều cảng ở châu Âu và Bắc Mỹ đối mặt với áp lực phải đầu tư lớn để theo kịp. Kết quả là cấu trúc cạnh tranh của ngành vận tải biển có thể thay đổi sâu sắc trong thập kỷ tới.

Theo SCMP