'Dè chừng' thỏa thuận thương mại với Mỹ, hàng loạt doanh nghiệp Trung Quốc đổ vốn sang Việt Nam và Đông Nam Á

Các doanh nghiệp xuất khẩu Trung Quốc tỏ ra lạc quan trước việc Mỹ hạ mức thuế nhập khẩu sau cuộc gặp thượng đỉnh giữa hai nhà lãnh đạo mới đây. Tuy nhiên, họ vẫn thận trọng và tìm cách giảm thiểu rủi ro trong trường hợp quan hệ thương mại song phương gặp trắc trở trở lại.

Đối với cả người mua lẫn người bán hàng tiêu dùng tại Mỹ, việc phụ thuộc hoàn toàn vào Trung Quốc để sản xuất - từ thời trang nhanh đến đồ trang trí Giáng sinh - ngày càng bị xem là rủi ro lớn hơn lợi thế chi phí thấp của nước này.

Ngay cả khi có “lệnh đình chiến” thuế quan, các nhà bán lẻ Mỹ vẫn khó có khả năng từ bỏ kế hoạch dịch chuyển một phần chuỗi cung ứng khỏi Trung Quốc, trong khi các nhà sản xuất Trung Quốc cũng đang đẩy mạnh xuất khẩu sang các thị trường khác nhằm giảm bớt phụ thuộc vào Mỹ.

“Việc cắt giảm thuế giúp chúng tôi có thêm thời gian”, ông Huang Lun, Gíam đốc kinh doanh công ty chuyên đồ lót và đồ tập yoga qua các nền tảng thương mại điện tử như Amazon, Shein và Temu chia sẻ.

Năm ngoái, các đơn hàng từ Mỹ chiếm tới 80% tổng doanh thu của công ty ông Huang. Doanh nghiệp này từng đặt mục tiêu giảm tỷ lệ đó xuống chỉ còn 20% bằng cách mở rộng sang các thị trường khác.

Tuy nhiên, doanh số tăng đột biến trước thời điểm thuế mới có hiệu lực đã khiến kế hoạch đó bị đảo lộn. Dù vậy, ông Huang cho rằng “chuyển hướng khỏi thị trường Mỹ là cách duy nhất để giảm rủi ro thương mại dài hạn”.

Một nhà máy tại Trung Quốc

Tín hiệu hạ nhiệt

Chủ tịch Tập Cận Bình và Tổng thống Donald Trump đã tuyên bố đạt được thỏa thuận “hạ nhiệt” thương mại sau cuộc gặp được chờ đợi từ lâu tại Hàn Quốc. Ông Trump thông báo hàng Trung Quốc nhập khẩu vào Mỹ sẽ có mức thuế 47% - giảm từ mức 57% trước đó.

Con số mới thấp hơn đáng kể so với mức 50% mà Mỹ đang áp với nhiều mặt hàng đến từ Brazil và Ấn Độ - khiến việc sản xuất tại Trung Quốc vẫn hấp dẫn hơn, ít nhất là trong ngắn hạn, nhờ hệ sinh thái sản xuất hoàn thiện và lực lượng lao động tay nghề cao.

Nhiều doanh nghiệp xuất khẩu cho biết họ lạc quan rằng quan hệ thương mại cải thiện sẽ giúp đơn hàng giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới gia tăng, cải thiện lợi nhuận sau nhiều tháng chịu ảnh hưởng từ mức thuế hơn 50% của Mỹ.

“Chúng tôi sẽ có được các hợp đồng tốt hơn với khách hàng Mỹ”, ông Andre Huang, quản lý kinh doanh của một công ty xuất khẩu sản phẩm vệ sinh gia dụng (như cây lau nhà) tại Ninh Ba, chia sẻ.

Công ty của ông từng bị đình trệ kế hoạch mở rộng tại Mỹ do mức thuế cao hồi đầu năm, song gần đây tình hình đã khởi sắc nhờ kỳ vọng vào bước đột phá từ Hội nghị thượng đỉnh Trump – Tập. Theo ông, số lượng khách hàng Mỹ tham dự hội chợ thương mại đang diễn ra tại Quảng Châu đã tăng rõ rệt so với một sự kiện tương tự vài tháng trước.

Bài học kinh nghiệm 

Dù vậy, viễn cảnh mở rộng kinh doanh tại Mỹ không còn khiến các nhà xuất khẩu Trung Quốc hứng khởi như trước. Nhiều người cho biết họ đã rút ra bài học sau những thay đổi thất thường trong chính sách thương mại của Nhà Trắng và giờ họ hiểu rằng không thể chỉ dựa vào thị trường tiêu dùng lớn nhất thế giới.

Xu hướng mở rộng ra ngoài thị trường Mỹ đã thể hiện rõ trong số liệu thương mại của Trung Quốc. Nước này đang trên đà đạt thặng dư thương mại kỷ lục 1.200 tỷ USD trong năm nay, nhờ xuất khẩu sang châu Âu, châu Phi và các khu vực khác của châu Á tăng mạnh, bù đắp cho sự sụt giảm đơn hàng từ Mỹ.

Song song đó, nhiều nhà nhập khẩu Mỹ cũng đang đánh giá lại mức độ phụ thuộc vào Trung Quốc. Họ yêu cầu các nhà cung cấp thiết lập cơ sở sản xuất bên ngoài Trung Quốc, dù điều đó có thể làm tăng chi phí và giảm hiệu quả trong ngắn hạn.

Đối với ông Lin Qian, chủ các nhà máy sản xuất đồ chơi tại Thâm Quyến (Trung Quốc) và Việt Nam, mức thuế giảm giúp các nhà máy ở Trung Quốc tiếp tục đảm nhận phần lớn đơn hàng từ khách hàng Mỹ trong ngắn hạn. Nhưng về lâu dài, ông tin rằng việc dịch chuyển sản xuất ra khỏi Trung Quốc là không thể tránh khỏi.

“Cả chúng tôi lẫn khách hàng đều hiểu rằng tốc độ đa dạng hóa sẽ không thay đổi, vì quan hệ Trung - Mỹ vẫn rất phức tạp”, ông nói.

Chủ tịch Tập Cận Bình và Tổng thống Donald Trump 

Với doanh nghiệp của ông Lin - nơi các thương hiệu đồ chơi Mỹ chiếm 75% doanh thu, việc mở cơ sở tại Việt Nam là điều bắt buộc. Một số khách hàng thậm chí cho biết sẽ ngừng đặt hàng nếu ông không chuyển thêm dây chuyền sản xuất sang Đông Nam Á.

Nhà máy sản xuất đồ chơi của ông tại Việt Nam đã chính thức đi vào hoạt động từ tháng 9, muộn hơn ba tháng so với kế hoạch. “Thách thức thì rất rõ ràng, chúng tôi buộc phải bước ra khỏi vùng an toàn”, ông thừa nhận.

Đa dạng hóa để sống sót

Việc có nhà máy trong nước lẫn ở nước ngoài giúp nhiều doanh nghiệp xuất khẩu Trung Quốc cảm thấy yên tâm hơn.

“Giờ đây, chúng tôi không còn quá lo lắng trước sự biến động của thuế suất”, ông Barry San, chủ công ty sản xuất đồ trang trí lễ hội cho Walmart tại tỉnh Chiết Giang, cho biết. Ông dự kiến sẽ mở thêm một nhà máy mới tại Campuchia trong thời gian tới.

Ngay cả với những doanh nghiệp vẫn xem Mỹ là thị trường trọng điểm, việc đa dạng hóa sản xuất ra ngoài Trung Quốc cũng được coi là yếu tố sống còn để duy trì sức cạnh tranh.

“Giờ ai cũng đang đa dạng hóa”, ông Kevin Chen, một nhà môi giới vận tải tại Thượng Hải nhận định. “Giờ đây, toàn ngành đều đồng thuận rằng thị trường Mỹ không thể chỉ dựa vào chuỗi cung ứng Trung Quốc, còn các nhà sản xuất Trung Quốc cũng không thể chỉ trông chờ vào thị trường Mỹ”.