Chuyên gia quốc tế giải thích lý do nhiều doanh nghiệp đầu tư vào Việt Nam thay vì nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á
(Thị trường tài chính) - Kể từ năm 2019, Apple và các nhà cung ứng của hãng đã đầu tư ít nhất 16 tỷ USD vào Việt Nam. Ngược lại, Apple chỉ cam kết đầu tư 1 tỷ USD vào Indonesia.
Tại một xưởng cơ khí ở miền Đông Java, Dimas Firmansyah đang chăm chú sửa chữa một động cơ xe tải lớn. Chàng trai 18 tuổi với dáng người cao gầy, đội mũ bảo hộ và mặc đồng phục lao động, hy vọng sẽ có được công việc sửa chữa máy móc phục vụ khai thác than sau khi tốt nghiệp vài tháng nữa. Nhờ chương trình đào tạo được cải tiến và quan hệ đối tác với các công ty, cậu gần như chắc chắn sẽ tìm được việc.
Tổng thống Indonesia, Prabowo Subianto đã đặt mục tiêu phát triển công nghiệp mạnh mẽ trong những năm tới, và để làm được điều đó, ông cần nhiều lao động có tay nghề như Firmansyah.
Dù Indonesia có lực lượng lao động lớn thứ tư thế giới, hơn 1/3 dân số trên 15 tuổi chỉ học đến Tiểu học hoặc thậm chí chưa hoàn thành. Trong khi đó, đào tạo nghề – yếu tố then chốt giúp nâng cao tay nghề – lại kém hiệu quả do chất lượng giảng dạy thấp và thiếu trang thiết bị cần thiết.
Hệ quả là tình trạng thiếu hụt lao động có trình độ và tỷ lệ thất nghiệp cao trong giới trẻ. Ngay cả khi cầm trên tay tấm bằng tốt nghiệp, nhiều người vẫn không đáp ứng được nhu cầu của doanh nghiệp. Tỷ lệ thanh niên không có việc làm cũng không tham gia học tập ở Indonesia vượt quá 20% - một trong những mức cao nhất Đông Nam Á.
Khoảng cách kỹ năng này đe dọa tham vọng của ông Prabowo trong việc tận dụng tài nguyên thiên nhiên để phát triển ngành công nghiệp xe điện và năng lượng sạch.
Bên cạnh đó, Indonesia đã chi nhiều tiền để phát triển đường sá, cầu cống và hạ tầng, nhưng việc đầu tư vào con người, đặc biệt là giáo dục và y tế, vẫn còn tụt hậu, theo Alpha Amirrachman, Giám đốc Trung tâm Khí hậu thuộc tổ chức Hồi giáo Muhammadiyah.
Nhiều nền kinh tế mới nổi cũng gặp phải tình trạng trường học xuống cấp, giáo viên thiếu trình độ và hiệu quả chi tiêu giáo dục thấp. Chính phủ Indonesia đã có một số biện pháp khắc phục, đặc biệt là với các trường dạy nghề.
Tuy nhiên, mọi thứ vẫn chưa đủ và những rào cản khác khiến Indonesia còn tụt hậu so với khu vực. Theo Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), năng suất lao động của Indonesia ngang với Venezuela – thấp hơn cả Thái Lan và Malaysia, hai quốc gia đã sớm đầu tư vào sản xuất.
Martyn Terpilowski, CEO của PT Bhumi Varta Technology, nhấn mạnh: "Nếu những công ty như Apple mở rộng hoạt động tại Indonesia, vấn đề lớn nhất là nước này không có đủ lao động lành nghề – trong khi các quốc gia khác như Việt Nam lại có".
Kể từ năm 2019, Apple và các nhà cung ứng của hãng đã đầu tư ít nhất 16 tỷ USD vào Việt Nam. Ngược lại, Apple chỉ cam kết đầu tư 1 tỷ USD vào Indonesia. Bên cạnh đó, sau nhiều năm, Indonesia vẫn chưa thể thu hút khoản đầu tư sản xuất đáng kể nào từ Tesla.
Ngành chế biến kim loại thu hút được vốn đầu tư lớn, nhưng vấn đề kỹ năng vẫn rất nghiêm trọng. Nhiều nhà sản xuất niken Trung Quốc đã đưa lao động có tay nghề từ Trung Quốc sang hoặc đưa người Indonesia sang đào tạo tại Trung Quốc.
Được biết, Chính phủ Indonesia đã mở rộng giáo dục bắt buộc và triển khai các chương trình phát triển kỹ năng. Tuy nhiên, việc cải cách chương trình giảng dạy và nâng cao trình độ giáo viên vẫn gặp nhiều khó khăn.
Theo Chương trình Đánh giá học sinh quốc tế (PISA), phần lớn học sinh 15 tuổi ở Indonesia có trình độ Toán, đọc và Khoa học dưới mức cơ bản. “Chúng ta thiếu giáo viên có chuyên môn trong các lĩnh vực công nghệ mới, như sản xuất xe điện”, Alpha Amirrachman nhận định.
Do đó, Indonesia có nguy cơ bị các quốc gia có lực lượng lao động được đào tạo tốt hơn, đặc biệt là Việt Nam, vượt qua trong cuộc cạnh tranh thu hút đầu tư nước ngoài.
Bên cạnh đó, dù đã buộc các doanh nghiệp sản xuất niken đầu tư lớn, Indonesia lại không có lợi thế tương tự trong các ngành khác như thép, gốm sứ hay dệt may. Những ngành này đang dần suy giảm do sự cạnh tranh khốc liệt từ hàng nhập khẩu giá rẻ của Trung Quốc.
