Chuyên gia giáo dục Mỹ chỉ ra 4 kỹ năng buộc phải có để không bị AI ‘cướp việc’ trong vòng 5 năm tới?
(Thị trường tài chính) - Sinh viên cần trang bị những kỹ năng làm chủ AI và trở nên "không thể thay thế" trong thời đại trí tuệ nhân tạo đang loại bỏ và tạo ra nhiều việc làm chưa từng có.
Thế hệ sinh viên đại học hiện nay đang đối diện thách thức chưa từng có: cạnh tranh với AI trong thị trường việc làm. Trước thực tế này, câu hỏi đặt ra là họ cần trang bị những gì để không bị AI thay thế?
"Chúng ta cần chấp nhận một thực tế rằng AI sẽ khiến một số công việc biến mất, đồng thời tạo ra những công việc mới - dù chưa ai biết chính xác đó là những công việc gì", Joseph E. Aoun, Chủ tịch Đại học Northeastern khẳng định.
Trước những biến động khó lường của thị trường lao động, các chuyên gia tuyển dụng và cố vấn nghề nghiệp đều nhấn mạnh một điểm then chốt: sinh viên cần thành thạo các kỹ năng mà AI khó có thể thay thế, đặc biệt là giao tiếp theo phong cách con người và khả năng làm việc hiệu quả với người có quan điểm khác biệt.
"Các kỹ năng mềm sẽ ngày càng trở nên thiết yếu khi máy móc đảm nhận công việc thường ngày", ông Aoun nhận định.
Khảo sát của Hiệp hội các trường cao đẳng và nhà tuyển dụng quốc gia (Mỹ) với 255 nhà tuyển dụng cho thấy ba kỹ năng được đánh giá cao nhất là giao tiếp, làm việc nhóm và tư duy phản biện.
"AI có thể thắng thế về chỉ số thông minh IQ, nhưng trong lĩnh vực trí tuệ cảm xúc EQ, cuộc đua vẫn còn rất dài", Tomas Chamorro-Premuzic, Giám đốc đổi mới sáng tạo Manpower Group, đồng thời là Giáo sư tâm lý học kinh doanh tại Đại học Columbia nhận xét.
"Tuy nhiên, sinh viên vẫn cần thành thạo công nghệ AI. Việc biết cách tận dụng ChatGPT và các công cụ AI để nâng cao năng suất có thể tạo lợi thế cạnh tranh so với người lao động lớn tuổi chưa quen với các công nghệ này.
Song song với đó, các chuyên gia đưa ra một số khuyến nghị giúp sinh viên và người lao động giảm thiểu nguy cơ bị AI thay thế trong tương lai.
Đứng đầu là khả năng làm việc và xử lý vấn đề giữa con người, một kỹ năng mà trí tuệ nhân tạo chưa thể thay thế. AI có thể viết code, sửa lỗi ngữ pháp hay giải toán, nhưng vẫn chưa thể hòa giải mâu thuẫn giữa đồng nghiệp, thuyết phục khách hàng tiềm năng hay xử lý khiếu nại. Đây chính là lợi thế cạnh tranh quan trọng của con người trong thời đại AI.
"Kinh nghiệm làm việc với nhiều đối tượng khác nhau, kể cả những người khó tính, sẽ giúp bạn hiểu con người hơn", ông Chamorro-Premuzic nhấn mạnh. Theo chuyên gia này, sinh viên nên tích cực tham gia các hoạt động tình nguyện tại viện dưỡng lão, chương trình thanh thiếu niên, hay làm việc trong môi trường tiếp xúc trực tiếp với khách hàng để rèn luyện kỹ năng này.
Đa dạng hóa kỹ năng thay vì chuyên môn hóa hẹp
Các chuyên gia cảnh báo, việc tập trung quá sâu vào một chuyên môn có thể là rủi ro lớn khi AI đang dần thay thế nhiều vị trí trong các ngành từ công nghệ đến kế toán, tài chính.
"Nếu chỉ có một kỹ năng, bạn sẽ phải cạnh tranh với rất nhiều người cùng kỹ năng đó. Ngược lại, sở hữu thêm những kỹ năng khác sẽ mở ra nhiều cơ hội hơn", Anna Esaki-Smith, tác giả cuốn "Make College Your Superpower" nhận định.
Sinh viên có thể cân nhắc học thêm chuyên ngành phụ hoặc lựa chọn các môn tự chọn mang tính chiến lược. Ông D. Raja, CEO công ty tư vấn công nghệ thông tin CEI tại Pittsburgh, cho biết ông ưu tiên những ứng viên vừa có nền tảng kỹ thuật vừa am hiểu kinh doanh. "Kết hợp MBA với bằng khoa học máy tính là một chiến lược tốt", ông nói.
Tầm nhìn tổng thể và khả năng quản lý dự án - lợi thế của con người
Dù AI có thể đảm nhận công việc chi tiết, con người vẫn đóng vai trò then chốt trong việc hoạch định chiến lược và điều phối các dự án phức tạp. "Máy móc thực hiện công việc cụ thể, nhưng chúng ta cần con người có tầm nhìn tổng thể để tổng hợp mọi thứ", John Behrens, Giám đốc chương trình nghiên cứu công nghệ và kỹ thuật số tại Đại học Notre Dame khẳng định.
Nhiều trường đại học đã yêu cầu sinh viên hoàn thành dự án tốt nghiệp (capstone) nhằm rèn luyện khả năng quản lý dự án phức tạp, từ nghiên cứu khoa học đến các dự án phục vụ cộng đồng.
Logan Glazier, sinh viên năm cuối ngành kỹ sư xây dựng tại Đại học Vanderbilt, đang “đắm chìm” trong một dự án tốt nghiệp độc đáo: cải tạo chiếc xe buýt trường học từ bãi phế liệu thành xe RV chạy năng lượng mặt trời.
Để thực hiện dự án, Glazier đã phải thuyết phục ban quản lý trường cấp không gian làm việc, lập kế hoạch chi tiết và tìm kiếm vật liệu. Anh nghiên cứu kỹ lưỡng qua hàng chục video YouTube và tham vấn các giáo sư tại trường.
"Dự án này đã tạo ấn tượng mạnh với nhà tuyển dụng", Glazier chia sẻ. Sau kỳ thực tập tại công ty tư vấn kỹ thuật HNTB năm 2023, anh đã nhận được lời mời làm việc chính thức từ tháng 5 năm sau, ngay sau khi tốt nghiệp.
Rèn luyện khả năng thích ứng và sự độc đáo
Trong bối cảnh AI và công nghệ đang biến đổi mạnh mẽ thị trường lao động, khả năng thích ứng đang trở thành "chìa khóa vàng" cho người trẻ. "Không ai có thể dự đoán chính xác bức tranh việc làm trong 5-10 năm tới", ông Behrens nhận định.
Tại Đại học Carnegie Mellon (CMU), môn học "Diễn xuất cho người không chuyên" đang thu hút số lượng sinh viên kỷ lục. Khóa học này, được giảng dạy bởi khoa Kịch nghệ Pittsburgh, đã phải tăng gấp bốn lần quy mô để đáp ứng nhu cầu. Sinh viên xem đây như một lợi thế cạnh tranh trên thị trường việc làm, giúp họ phát triển kỹ năng giao tiếp phi kịch bản.
"Diễn xuất buộc bạn phải bứt phá giới hạn bản thân", Emily Ma, sinh viên ngành Toán chia sẻ. Điều này càng trở nên thiết yếu với thế hệ Z - những người đã trải qua thời kỳ giãn cách xã hội và có xu hướng gắn bó với màn hình điện tử hơn là tương tác trực tiếp.
Theo chuyên gia Chamorro-Premuzic, doanh nghiệp đang tìm kiếm những "người khác biệt có chừng mực" - những cá nhân dám thách thức hiện trạng nhưng vẫn duy trì được khả năng hợp tác. Ông khuyên người trẻ không nên quá cứng nhắc trong việc tìm kiếm môi trường làm việc hoàn hảo, mà hãy chọn nơi họ có thể đóng góp để cải thiện.
GS. Matthew Rascoff, Phó Hiệu trưởng Đại học Stanford nhận định: "AI như một học sinh khá giỏi, nhưng thành công xuất sắc chỉ đến từ tư duy độc đáo của con người". Ông nhấn mạnh việc phát triển cá tính riêng sẽ là chìa khóa để sinh viên tạo nên giá trị khác biệt trong kỷ nguyên AI.
Theo Wall Street Journal
