Chưa từng có trong lịch sử: Thế giới đứng trước thảm họa đe dọa xóa sổ 15% GDP của loạt quốc gia

Theo một báo cáo mới đây, lần đầu tiên trong lịch sử, con người đã làm mất cân bằng chu kỳ nước toàn cầu, gây ra thảm họa nước ngày càng nghiêm trọng và đe dọa đến nền kinh tế, sản xuất lương thực và đời sống.

Báo cáo được công bố bởi Ủy ban Kinh tế Nước Toàn cầu, một tổ chức gồm các nhà lãnh đạo và chuyên gia quốc tế. Họ cho biết, nhiều thập kỷ sử dụng đất một cách tàn phá và quản lý nguồn nước kém, kết hợp với khủng hoảng khí hậu do con người gây ra, đã tạo "sức ép chưa từng có" lên chu kỳ nước toàn cầu.

Hồ Yliki ở Boeotia, Hy Lạp với mực nước thấp vào ngày 11/07/024. Ảnh: Aris Oikonomou

CNN giải thích, chu kỳ nước là một chu kỳ phức tạp mà nước di chuyển xung quanh Trái đất. Nước bốc hơi từ mặt đất - như sông, hồ và thực vật - rồi bay lên khí quyển, tạo thành những dòng hơi nước lớn có thể di chuyển xa, sau đó ngưng tụ và cuối cùng rơi xuống mặt đất dưới dạng mưa hoặc tuyết.

Việc chu kỳ nước bị gián đoạn đang đặt ra nhiều thách thức. Gần 3 tỷ người phải đối mặt với tình trạng khan hiếm nước. Mùa màng khô héo trong khi các thành phố ngày càng sụt lún khi nguồn nước ngầm bên dưới cạn kiệt.

Hậu quả sẽ còn thảm khốc hơn nữa nếu không có hành động khẩn cấp, chuyên gia cảnh báo. 

Mực nước sông Rio Negro ở Brazil đạt mức thấp nhất trong lịch sử vào tháng 10/2024 trong đợt hạn hán nghiêm trọng nhất mà nước này từng trải qua kể từ năm 1950. Ảnh: Bruno Kelly/Reuters

Cuộc khủng hoảng nước đe dọa hơn 50% ngành sản xuất thực phẩm toàn cầu và có nguy cơ làm giảm trung bình 8% GDP các nước vào năm 2050. Mức thiệt hại được cho là lên tới 15% GDP ở những quốc gia thu nhập thấp.

"Lần đầu tiên trong lịch sử loài người, chúng ta đang đẩy chu kỳ nước toàn cầu ra khỏi trạng thái cân bằng", Johan Rockström, đồng Chủ tịch Ủy ban Kinh tế Nước Toàn cầu và là tác giả của báo cáo, cảnh báo. "Chúng ta không thể trông cậy vào lượng mưa, nguồn gốc của tất cả nước ngọt, được nữa".

Báo cáo phân biệt giữa "nước xanh lam", dạng nước lỏng trong sông hồ và tầng chứa nước ngầm, và "nước xanh lục" - chỉ chất ẩm có trong đất và thực vật.

Mặc dù nguồn cung nước xanh lục từ lâu đã bị bỏ qua, nó vẫn rất quan trọng đối với chu kỳ nước. Khi thực vật giải phóng hơi nước, nguồn nước này sẽ quay trở lại bầu khí quyển và tạo ra khoảng một nửa lượng mưa trên đất liền.

Bên cạnh đó, báo cáo phát hiện ra rằng sự gián đoạn trong chu kỳ nước còn "có mối liên hệ chặt chẽ" với biến đổi khí hậu.

Những cây hạnh nhân chết khô vì thiếu nước tưới được nhổ bỏ tại Huron, California vào năm 2021. Ảnh: Getty Images

Nguồn cung cấp nước xanh lục ổn định đóng vai trò chính trong việc hỗ trợ thảm thực vật lưu trữ carbon - yếu tố gây nóng lên toàn cầu. 

Nhưng thiệt hại do con người gây ra, như phá hủy đất ngập nước và chặt phá rừng, đang làm ảnh hưởng “các bể chứa carbon” này và đẩy nhanh quá trình nóng lên toàn cầu. Ngoài ra, hiện tượng ấm lên toàn cầu đang khiến nhiều vùng đất trở nên khô cằn, giảm độ ẩm và tăng nguy cơ cháy rừng.

Do đó, tác giả báo cáo kêu gọi cần có sự “thay đổi cơ bản vị trí của nước trong nền kinh tế”, bao gồm việc định giá tốt hơn để ngăn chặn lãng phí và tránh trồng các loại cây cũng như xây cơ sở tiêu thụ nhiều nước - như trung tâm dữ liệu - ở những khu vực thiếu nước.

Ngozi Okonjo-Iweala, CEO Tổ chức Thương mại Thế giới và đồng Chủ tịch của Ủy ban Kinh tế Nước Toàn cầu, lưu ý: "Cuộc khủng hoảng nước toàn cầu là một thảm kịch nhưng cũng là cơ hội để chuyển đổi nền kinh tế nước". Bà nói thêm rằng việc định giá đúng giá trị của nước là điều cần thiết để nhận ra nguồn nước đang rất khan hiếm và những lợi ích to lớn mà nó mang lại.

Theo CNN