Cậu bé bán báo làm nên kỳ tích ở Phố Wall: Mua cổ phiếu từ năm 12 tuổi, suýt phá sản vì đoán sai thị trường và hành trình xây nên đế chế 160 tỷ USD khiến ai cũng phải kiêng dè

Raymond Dalio sinh ngày 1/8/1949 tại khu Queens, New York (Mỹ) trong một gia đình gốc Italy không giàu có. Cha ông là một nhạc sĩ jazz thường xuyên biểu diễn tại Manhattan, còn mẹ ông ở nhà nội trợ. Tuổi thơ của Dalio gắn với một mối quan hệ đặc biệt gần gũi với mẹ, trong khi cha ông thường xuyên về nhà muộn.

Biến cố lớn đầu đời xảy ra khi mẹ ông qua đời lúc Dalio mới 19 tuổi. Từ thời điểm đó, mối quan hệ giữa hai cha con trở nên khăng khít hơn, và Dalio dần hình thành sự ngưỡng mộ sâu sắc với tính cách cứng rắn, bền bỉ của cha.

Ray Dalio là một trong số những nhà quản lý quỹ đầu tư nổi tiếng nhất trên thế giới

Dalio không phải là một học sinh xuất sắc theo nghĩa truyền thống. Ông thẳng thắn thừa nhận mình không thích trường học, khó ghi nhớ các quy tắc và sự kiện mang tính khuôn mẫu.Thứ duy nhất giữ được sự chú ý của Dalio là những câu hỏi về cách thế giới vận hành. Ngay từ nhỏ, ông đã thể hiện sự tò mò mạnh mẽ, tinh thần tự lập và xu hướng tự đặt mục tiêu rồi học hỏi từ thất bại.

Sau này, Dalio nhiều lần nhấn mạnh rằng chính thói quen coi sai lầm là công cụ học tập, thay vì điều đáng xấu hổ, đã trở thành nền móng cho sự nghiệp đầu tư của ông.

Từ năm 8 tuổi, Dalio đã bán báo dạo và làm nhiều công việc bán thời gian khác để kiếm tiền. Ông không thích làm việc nhà, nhưng lại đặc biệt hào hứng khi được lao động để đổi lấy thu nhập. Với Dalio, tiền không chỉ là phương tiện sinh tồn mà còn là thước đo phản ánh cách các quyết định được đưa ra trong đời sống thực.

Thương vụ đầu tiên năm 12 tuổi và cú vỡ mộng sớm với thị trường

Bước ngoặt quan trọng đến khi Dalio 12 tuổi. Trong thời gian làm việc tại Links Golf Club với công việc bán kẹo, ông bắt đầu tiếp xúc với các cuộc trò chuyện của giới nhà giàu về chứng khoán.

Từ những mẩu đối thoại vụn vặt đó, Dalio lần đầu tiên hiểu rằng thị trường tài chính vận hành dựa trên kỳ vọng, tâm lý và thông tin. Ông dồn tiền mua cổ phiếu của hãng hàng không Northeastern Airlines. Không lâu sau, giá cổ phiếu tăng gấp 3 lần. Thương vụ nhỏ bé này đã gieo vào Dalio niềm tin rằng thị trường là một cỗ máy có thể quan sát, phân tích và hiểu được.

Tuy nhiên, những năm cuối thập niên 1960 nhanh chóng phá vỡ sự ngây thơ ban đầu đó. Các cú sụp đổ bất ngờ của thị trường giai đoạn 1967–1969 khiến Dalio mất tiền đáng kể vì tiếp tục mua vào khi giá giảm. Ông nhận ra rằng thị trường không vận hành theo niềm tin cá nhân, và bắt đầu hình thành tư duy chấp nhận sai lầm như một phần tất yếu của thành công.

Sau những năm học không nổi bật, Dalio được nhận vào Đại học Long Island và sau đó lấy bằng MBA tại Trường Kinh doanh Harvard năm 1973. Môi trường học thuật giúp ông tiếp cận sâu hơn với kinh tế học, tài chính và đặc biệt là cách phân tích mối quan hệ nguyên nhân kết quả trong thị trường.

Trong giai đoạn này, Dalio tiếp cận thiền siêu việt sau khi bị ảnh hưởng bởi các nghiên cứu về thiền của nhóm Beatles tại Ấn Độ năm 1968. Ông coi thiền là một trong những yếu tố quan trọng nhất dẫn tới thành công lâu dài. Theo Dalio, thiền giúp ông giữ được sự bình tĩnh, suy nghĩ rõ ràng và sáng tạo hơn trong môi trường đầy hỗn loạn của thị trường tài chính.

Những năm đầu trên Phố Wall và cái giá của cá tính mạnh

Trong những mùa hè khi còn là sinh viên, Dalio làm việc tại Sàn giao dịch chứng khoán New York và sau đó là Merrill Lynch. Thay vì chạy theo cổ phiếu và tiền tệ như phần lớn đồng nghiệp, ông chọn giao dịch hợp đồng tương lai hàng hóa, lĩnh vực cho phép sử dụng đòn bẩy cao và phản ánh trực tiếp mối quan hệ cung cầu thực.

Tại đây, Dalio học được một bài học cốt lõi: khi số đông cùng tin vào một kịch bản và đặt cược vào nó, rủi ro thường đã được phản ánh vào giá.

Sau khi tốt nghiệp Harvard, Dalio trở thành giám đốc mảng hàng hóa tại Dominick and Dominick, rồi sau đó giữ vị trí Trưởng bộ phận hợp đồng tương lai tại Shearson Hayden Stone. Công việc giúp ông hiểu sâu về quản trị rủi ro giá, đặc biệt trong các ngành nông nghiệp và chăn nuôi. Dalio dành nhiều thời gian ở Texas, làm việc trực tiếp với nông dân và nhà sản xuất thịt, xây dựng một “cuộc sống thứ hai” gắn với kinh tế thực thay vì bảng giá điện tử.

Sự nghiệp tại Shearson kết thúc đột ngột sau khi Dalio bị sa thải vì một cuộc xung đột nghiêm trọng với cấp trên. Ông thừa nhận bản thân quá hoang dại để phù hợp với môi trường đó. Nhưng chính biến cố này đã thúc đẩy Dalio thành lập công ty riêng.

Bridgewater ra đời trong căn hộ nhỏ và tư duy hệ thống hóa thị trường

Năm 1975, Dalio thành lập Bridgewater Associates trong căn hộ hai phòng ngủ của mình. Ban đầu, công ty hoạt động như một đơn vị tư vấn, giúp khách hàng phân tích rủi ro và đưa ra quyết định tài chính dựa trên logic nguyên nhân và kết quả.

Trong quá trình làm việc, Dalio bắt đầu hệ thống hóa các nguyên tắc dẫn dắt quyết định của mình, từ việc phân tích chuỗi cung ứng ngũ cốc cho tới dự báo sản lượng dựa trên thời tiết và dữ liệu lịch sử.

Tuy nhiên, thành công không đến ngay. Sai lầm lớn nhất sự nghiệp đến vào năm 1982, khi Dalio dự đoán sai hướng đi của kinh tế toàn cầu, khiến Bridgewater gần như sụp đổ. Ông phải vay cha 4.000 USD để trả tiền thuê nhà. Với Dalio, đó là giai đoạn đen tối nhất cuộc đời, nhưng cũng là bài học sâu sắc nhất về sự khiêm nhường trí tuệ. Thất bại buộc ông phải lắng nghe nhiều hơn, đặt câu hỏi nhiều hơn và xây dựng các cơ chế kiểm soát sai lầm chặt chẽ hơn.

Từ đó, Dalio phát triển khái niệm “minh bạch triệt để” và “chế độ nhân tài lý tưởng” tại Bridgewater. Mọi ý tưởng đều được đánh giá dựa trên chất lượng, không phụ thuộc vào cấp bậc. Các cuộc họp được ghi âm, tranh luận được khuyến khích và sự thật được đặt lên trên cái tôi cá nhân.

Văn hóa này giúp Bridgewater trở thành một trong những tổ chức đầu tư kỷ luật và hiệu quả nhất thế giới.

Di sản tư duy vượt ra ngoài tài chính

Năm 2017, Dalio xuất bản cuốn Principles, hệ thống hóa triết lý sống và đầu tư của mình. Cuốn sách nhanh chóng trở thành bestseller toàn cầu và được coi là kim chỉ nam cho nhiều nhà đầu tư và nhà quản lý.

Cuốn sách "Principles" do Ray Dalio viết

Bên cạnh đó, Dalio cũng là một nhà từ thiện tích cực. Theo Forbes, ông đã quyên góp hơn 1 tỷ USD cho các hoạt động giáo dục, bảo tồn môi trường, tài chính vi mô và thiền định thông qua Quỹ Dalio. Với ông, việc chia sẻ tri thức và nguồn lực không chỉ là trách nhiệm xã hội mà còn là cách hoàn thiện chính mình.

Hiện nay, Bridgewater Associates quản lý khoảng 160 tỷ USD tài sản và từng nhiều năm giữ vị trí quỹ đầu cơ lớn nhất toàn cầu.