Cái giá của thương chiến: Vừa 'mất trắng' vì Trung Quốc, một mặt hàng nông nghiệp khác lại khiến nông dân Mỹ điêu đứng

20 năm trước, Kyle Wendland bỏ dở tấm bằng kỹ sư để trở về nối nghiệp cha trên cánh đồng ngô giữa lòng bang Iowa. Anh bước vào nghề nông không chỉ với ước mơ gieo hạt, mà còn là hành trình gắn liền với nợ nần, thời tiết khắc nghiệt và những mùa vụ bấp bênh. 

Dù vậy, Wendland vẫn tin có thể mưu sinh trên mảnh đất Iowa màu mỡ, nơi gia đình anh từng suýt mất trắng trong cuộc khủng hoảng nông nghiệp thập niên 1980.

Trang trại của gia đình anh mang cái tên đầy ẩn ý, Comeback Farms, nghĩa là “Trở lại”. Nó như một lời nhắc về thập niên 1980, khi cha mẹ anh từng suýt mất trắng mảnh đất này trong khủng hoảng nông nghiệp Mỹ.

Cánh đồng Iowa phơi nắng

Mùa hè năm 2025, khi các hóa đơn chồng chất và giá ngô rơi tự do, Wendland dẫn đầu một nhóm nông dân rong ruổi khắp miền Trung Tây nắng gắt. Họ muốn tận mắt kiểm chứng dự báo gây chấn động của chính quyền Donald Trump: nước Mỹ sắp thu hoạch vụ ngô lớn nhất lịch sử.

Nếu dự báo đúng, sản lượng tăng kỷ lục sẽ kéo giá ngô xuống mức thấp nhất trong nhiều năm, đồng nghĩa với một mùa thua lỗ nữa.

Đoàn khảo sát đo bắp ngô bằng phương pháp thủ công

Theo quy trình của Pro Farmer Crop Tour, cứ 21km đoàn lại dừng một lần, đo đếm trong luống ngô dài 9m. Hàng trăm mẫu ngẫu nhiên ghép lại thành bức tranh toàn cảnh về vụ mùa.

Nghe thì lỗi thời trong kỷ nguyên vệ tinh và trí tuệ nhân tạo, nhưng với nhiều nông dân, chuyến khảo sát thủ công này là niềm hy vọng cuối cùng, rằng Washington có thể đã sai, rằng sâu bệnh hay thiên tai sẽ kéo năng suất xuống, cứu giá khỏi rơi tự do.

Niềm tin vào dữ liệu của Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) đang sụt giảm nhanh chóng.

Sau khi ông Trump sa thải hàng loạt nhà thống kê liên bang, hơn 15.000 nhân viên, tương đương 15% lực lượng, đã rời cơ quan. Hệ quả là những báo cáo bị hoãn, dữ liệu khí hậu bị xóa, và các bảng thống kê sai sót liên tiếp xuất hiện.

Càng trồng càng lỗ 

Trong cơn suy thoái nông nghiệp tồi tệ nhất kể từ khủng hoảng tài chính, nợ nông nghiệp Mỹ dự kiến lập kỷ lục mới khi dòng chảy ngũ cốc toàn cầu thay đổi và căng thẳng thương mại kéo dài từ thời Joe Biden sang nhiệm kỳ hai của ông Trump.

Trung Quốc, khách hàng mua đậu tương lớn nhất của Mỹ, đến nay vẫn chưa mua giạ nào, dù năm ngoái họ là khách hàng chiếm 45% tổng lượng đậu tượng xuất đi. Lo sợ giá đậu tương sụp, nhiều nông dân quay sang trồng ngô, kỳ vọng nhu cầu từ Mexico, Canada hay ngành ethanol sẽ cứu giá.

Nhưng thời tiết thuận lợi khiến mùa vụ quá tốt, nguồn cung dư thừa lại đẩy giá xuống sâu hơn.

Nông dân Mỹ lại trắng tay trên chính cánh đồng của mình

Theo Đại học Bang Iowa, để hòa vốn, người trồng thuê đất cần giá 4,58 USD/giạ, trong khi mức trung bình tháng 8 chỉ còn 3,89 USD.

“Sự thật” bị thao túng

Pro Farmer Crop Tour, cuộc khảo sát trực tiếp hơn 1.600 cánh đồng ngô và đậu tương, từ lâu là sự kiện được Phố Wall và nông dân theo dõi sát sao.

Trong bối cảnh USDA chuyển sang phân tích vệ tinh và khảo sát trực tuyến với chỉ 14.900 nông dân tham gia (giảm gần 27% so với năm 2020), những phép đo thủ công càng trở nên quý giá.

Ngày 12/8, USDA công bố dự báo gây sốc: vụ ngô lớn nhất kể từ năm 1866, đạt 16,7 tỷ giạ, đủ lấp đầy mọi kho chứa và nuôi gia súc nửa năm. Giá ngô lập tức rơi tự do.

Trên mạng xã hội, nông dân khắp nước phản ứng dữ dội, cáo buộc USDA bỏ qua thiệt hại từ mưa đá, gió mạnh và cây yếu.

Năm ngày sau, Wendland cùng hơn 50 người, nông dân, thương nhân, môi giới và cả nhân viên USDA, lái xe tới Ohio để tự kiểm chứng. Anh nói vẫn tin vào dữ liệu của USDA “vì biết ai đứng sau con số đó”, nhưng cũng thừa nhận: “Thiên nhiên luôn đổi khác. Hôm nay đúng, mai đã sai.”

Khi dữ liệu sai lệch và lòng tin cạn dần

Từ tháng 5, Cơ quan Thống kê Nông nghiệp Quốc gia mất gần 1/3 nhân sự, Cơ quan Nghiên cứu Kinh tế mất hơn 27%. Khi chính phủ đóng cửa, một nửa trong số gần 86.000 nhân viên USDA phải nghỉ không lương.

Các báo cáo bị sai, hoãn hoặc cắt xén: từ việc công bố nhầm 135.000 tấn ngô bán cho Trung Quốc thực ra là Hàn Quốc, cho tới xóa bỏ khảo sát lao động nông nghiệp và an ninh lương thực hộ gia đình.

Ngay cả báo cáo thương mại quý, vốn tác động mạnh tới thị trường, cũng bị hoãn và cắt bỏ phần phân tích liên quan tới thuế quan của ông Trump.

Dù vậy, giới đầu tư không quá bận tâm đến độ chính xác tuyệt đối, mà quan tâm đến tính nhất quán của dữ liệu, để mô hình giao dịch vẫn vận hành.

Nghịch lý cuối mùa

Ngày 22/8, Pro Farmer công bố ước tính sản lượng 16,204 tỷ giạ, thấp hơn dự báo của USDA nhưng vẫn là mức cao kỷ lục trong lịch sử khảo sát.

Nhà kinh tế Lane Akre bình thản nói: “Chúng tôi không cần tranh luận. Dữ liệu sẽ tự lên tiếng".

Ba tuần sau, USDA cập nhật ước tính dựa trên bảo hiểm cây trồng: nông dân Mỹ đã gieo diện tích ngô lớn nhất kể từ Đại Suy thoái. Cơ quan này nâng dự báo sản lượng năm 2025 lên 16,814 tỷ giạ.

Kết quả, nước Mỹ dư thừa ngô hơn bao giờ hết, còn người trồng ngô thì ngập chìm trong nợ.

Theo Reuters