Bị Mỹ áp thuế nặng, Trung Quốc vẫn xuất siêu kỷ lục: Bí mật nằm ở đâu?
(Thị trường tài chính) - Cục diện hiện nay lại cho thấy một thực tế có lẽ khác hoàn toàn so với những gì ông Trump mong muốn khi phát động cuộc chiến thuế quan. Trung Quốc không những trụ vững mà còn xuất khẩu nhiều hơn.
Chỉ trong 11 tháng đầu năm, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới ghi nhận thặng dư thương mại lên tới 1.000 tỷ USD, một kỷ lục chưa từng có đối với bất kỳ quốc gia nào.
Diễn biến này củng cố sự tự tin của Chủ tịch Tập Cận Bình khi duy trì lập trường cứng rắn trong cuộc đối đầu thương mại kéo dài với Washington. Dù hai bên đã bước vào một thỏa thuận để tạm lắng căng thẳng sau cuộc gặp Trump – Tập hồi tháng 10, triển vọng đạt một thỏa thuận toàn diện vẫn còn xa vời.
Chiến lược giúp Trung Quốc duy trì đà xuất khẩu dưới sức ép thuế quan thực ra rất rõ ràng, và không hoàn toàn là chỉ đạo từ trung ương. Doanh nghiệp Trung Quốc tăng tốc kế hoạch đã manh nha từ nhiệm kỳ đầu của Trump: giảm phụ thuộc vào thị trường Mỹ, định vị lại dòng hàng và tấn công mạnh vào các thị trường “khát” hàng giá rẻ.
Trong 11 tháng đầu năm, xuất khẩu của Trung Quốc tăng 5,7% so với cùng kỳ. Xuất khẩu sang châu Âu, Đông Nam Á và châu Phi lần lượt tăng 8,9%, 14,6% và 27,2%, đủ bù đắp mức giảm 18,3% sang Mỹ.
Tuy vậy, thặng dư thương mại kỷ lục cũng phản ánh những vấn đề bên trong: cầu nội địa yếu, tâm lý tiêu dùng giảm sút và sự lệ thuộc ngày càng lớn vào xuất khẩu. Năng lực sản xuất vượt trội, trụ cột của chiến lược “Made in China 2025”, giúp Trung Quốc dễ dàng xoay trục sang các thị trường mới. Nhưng chính điều này cũng gây ra tình trạng dư thừa công suất, buộc doanh nghiệp phải tìm kiếm nhu cầu ở nước ngoài và kéo giá xuống thấp hơn.
Trung Quốc đã làm điều đó như thế nào?
Xuất khẩu từ lâu là động lực tăng trưởng quan trọng của Trung Quốc. Dưới chiến lược “Made in China 2025”, Bắc Kinh rót hàng tỷ USD vào các ngành chiến lược nhằm kiểm soát chuỗi cung ứng trong cả lĩnh vực công nghệ cao lẫn sản xuất truyền thống. Kết quả là trong 5 năm qua, xuất khẩu Trung Quốc tăng gần 45%, theo Nomura.
Nhiều nền kinh tế sản xuất khác không thể theo kịp mô hình “sản lượng lớn – giá thấp” của Trung Quốc, khiến mức độ phụ thuộc của các nước đang phát triển vào hàng Trung Quốc ngày càng sâu.
Trong một bài viết của truyền thông nhà nước, ông Vương Quân, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan, cho rằng thành công thương mại đến từ chuỗi cung ứng hoàn chỉnh, động lực từ các ngành công nghệ cao và sự kiên trì của doanh nghiệp.
Một số nhà bình luận quốc gia chủ nghĩa còn nói thẳng: “Chất lượng và giá thấp của hàng Trung Quốc là lợi thế không thể bị xóa bỏ bởi chủ nghĩa bảo hộ”.
Nhưng những rủi ro đang tăng lên
Nhiều nhà kinh tế cảnh báo rằng một phần tăng trưởng xuất khẩu thực chất chỉ là hàng hóa được chuyển tải qua các nước như Đông Nam Á, nơi chúng được gia công thêm rồi tái xuất sang Mỹ. Việc định lượng quy mô thực tế rất khó, khiến Mỹ gặp thách thức trong siết thuế, dù Trump đã áp thêm thuế với hàng tái tuyến và đạt các thỏa thuận thuế với một số nước như Việt Nam.
Giới kinh tế học nghi ngờ mức tăng trưởng mạnh như năm nay có thể duy trì lâu dài. Dù xuất khẩu dự kiến vẫn ổn định trong năm tới, tốc độ tăng có thể chậm lại. Chuyên gia Zichun Huang (Capital Economics) dự báo thặng dư thương mại của Trung Quốc có thể tiếp tục nới rộng năm tới nhờ tái định tuyến thương mại, trong khi nhập khẩu giảm do nhu cầu nội địa yếu.
Tuy nhiên, làn sóng bảo hộ mới có thể tiếp tục xuất hiện. EU, Ấn Độ và Brazil đều lo ngại về tình trạng “bán phá giá” hàng Trung Quốc. Châu Âu đã áp thuế với xe điện và nhiều sản phẩm khác. Tổng thống Pháp Emmanuel Macron gần đây gọi sự mất cân bằng thương mại với Trung Quốc là “không thể chịu nổi” và cảnh báo khả năng áp thêm thuế.
Những điểm yếu trong nước
Dưới bề mặt xuất khẩu ấn tượng là một nền kinh tế đối mặt nhiều khó khăn.
Thị trường bất động sản, trụ cột tăng trưởng thứ hai, tiếp tục suy giảm sang năm thứ năm, khiến nhiều hộ gia đình mất khả năng chi tiêu. Tỷ lệ thất nghiệp thanh niên cao và hệ thống an sinh yếu ớt tiếp tục kéo lùi tiêu dùng. Nhập khẩu chỉ tăng 0,2% trong 11 tháng, cho thấy sức mua èo uột.
Trong khi đó, giảm phát bao trùm nền kinh tế suốt nhiều tháng, bị đẩy nặng thêm bởi dư thừa công suất và chiến tranh giá ở các ngành xe điện, thương mại điện tử và vật liệu xây dựng. Dù Bắc Kinh đã can thiệp, áp lực giảm phát khó có thể chấm dứt sớm.
Khi nhu cầu nội địa chững lại và Bắc Kinh ngần ngại tung gói kích thích lớn, xuất khẩu trở thành phao cứu sinh hiếm hoi của tăng trưởng.
Chờ tín hiệu từ Hội nghị Công tác Kinh tế Trung ương
Tâm điểm sắp tới là Hội nghị Công tác Kinh tế Trung ương (CEWC), sự kiện sẽ phác thảo định hướng kinh tế năm tới và mở đường cho kế hoạch phát triển 5 năm tiếp theo.
Các tín hiệu ban đầu cho thấy Bắc Kinh duy trì ưu tiên tăng cường sức mạnh kinh tế, công nghệ, quốc phòng, thúc đẩy sản xuất, chất lượng sản phẩm, hàng không – vũ trụ, giao thông và không gian mạng.
Trong cuộc họp chuẩn bị CEWC hôm thứ Hai, Chủ tịch Tập khẳng định mục tiêu tăng trưởng 5% năm nay “sẽ đạt được”, đồng thời nhấn mạnh cam kết điều phối chính sách vĩ mô thận trọng, nâng cao an ninh kinh tế và mở rộng nhu cầu nội địa.
Tuy nhiên, theo chuyên gia Lisheng Wang của Goldman Sachs, Bắc Kinh không có dấu hiệu vội vàng tung gói kích thích lớn, khi thông cáo mới nhất không đề cập trực tiếp đến tiêu dùng hay bất động sản.
Theo Yahoo
