Bác sĩ 'lụt nghề' vì phụ thuộc quá nhiều vào AI
(Thị trường tài chính) - Tỷ lệ phát hiện khối u tiền ung thư khi không còn trợ giúp công nghệ đã giảm 6 điểm phần trăm.
Theo nghiên cứu công bố mới đây ngày 12 tháng 8 năm 2025, các bác sĩ nội soi đã được trang bị hệ thống AI hỗ trợ phát hiện khối u (adenoma) từ cuối năm 2021. Họ đã thực hiện tiếp cận và chẩn đoán tổng cộng 1.443 ca nội soi đều thực hiện mà không có AI trợ giúp, cụ thể chia làm hai giai đoạn: 795 ca được thực hiện trước khi bác sĩ tiếp cận AI, và 648 ca sau khi họ đã quen sử dụng AI thường xuyên. Kết quả đưa ra đã khiến các bác sĩ phải lo ngại: tỷ lệ phát hiện adenoma khi không có AI giảm từ 28,4% xuống 22,4% (giảm 6 điểm phần trăm, p = 0,0089).
Điều này là một mình chứng rõ ràng cho hiện tượng mang tên "deskilling", là hiện trạng kỹ năng chuyên môn bị suy giảm diễn ra trong lĩnh vực y học, khi các bác sĩ đang dần trở nên phụ thuộc vào máy móc và công nghệ. Theo bài viết của Katie Palmer, các bác sĩ thường xuyên sử dụng AI đã mất dần khả năng chẩn đoán bệnh chính xác, khi phải tự mình xoay sở mà không có sự trợ giúp công nghệ.
Sau khi kết quả nghiên cứu được công bố, các kết luận được đưa ra đã vấp phải làn sóng phản ứng mạnh mẽ từ các chuyên gia. Trưởng khoa AI tại Đại học Queen Mary (Anh), Prof. Venet Osmani cảnh báo: "Nếu một công cụ bị mất kết nối hoặc bị hack, các bác sĩ có thể không còn khả năng chẩn đoán bệnh ung thư nữa". Đây chính là lời cảnh tỉnh cho ngành y về việc triển khai AI quá vội vàng mà không có sự giám sát kỹ lưỡng.
Câu hỏi đặt ra là, nguyên nhân nào khiến AI, thứ từng được kỳ vọng là trợ thủ đắc lực cho các bác sĩ, lại mang đến một kết quả ngược với mong đợi như vậy? Nghiên cứu chỉ ra rằng: khi AI liên tục thay bác sĩ đảm nhiệm vai trò quét và đánh dấu polyp, thì các kỹ năng tương tự, bao gồm sự nhạy bén của ánh mắt và kỹ năng phát hiện chủ động của bác sĩ cũng bắt đầu sụt giảm. Giống như khi xem chỉ đường bằng Google Maps quá nhiều, bạn sẽ chẳng còn biết nhìn bản đồ nữa. Nhóm nghiên cứu gọi đó là "hiệu ứng Google Maps" trong y khoa.
Thêm vào đó, trong giai đoạn sau khi AI được áp dụng, các bác sĩ cũng đã dần phụ thuộc vào chúng. Số bệnh nhân nội soi mà không có sự trợ giúp của AI gần như không còn, thay vào đó, nhiều bác sĩ chỉ thực hiện công việc chuyên môn khi có AI, thậm chí phải chờ có AI rồi mới khám bệnh được.
Hiện trạng này khiến kỹ năng tự thực hiện từng bước khám và chẩn đoán lâm sàng ngày càng bị mai một. Trước khi tham gia nghiên cứu, các bác sĩ đều là những người có tay nghề và kinh nghiệm dày dạn (> 2.000 ca mỗi người). Thế nhưng chỉ sau 3 tháng sử dụng AI thường xuyên, chuyên môn cũng như kĩ năng nghề nghiệp của họ đã giảm sút thấy rõ.
Đứng từ góc độ bệnh nhân, mỗi 1% tỷ lệ phát hiện ung thư giảm đi cũng tương ứng với hàng trăm ca ung thư bị chẩn đoán muộn mỗi năm. Ngay cả nghiên cứu cũng chỉ ra rằng con số 6 điểm phần trăm sụt giảm trong ADR là đáng kể so với mức dân số thế giới.
Ngành y tế đang đứng trước khó khăn khi AI giúp việc chẩn đoán, khám và chữa bệnh mang lại hiệu quả cao hơn, nhưng khi coi và sử dụng nó như một nhân lực chính trong ngành y tế, lại có thể khiến bác sĩ mất dần đi những kỹ năng cốt lõi không thể thay thế. Việc thường xuyên tiếp xúc với hệ thống trí tuệ nhân tạo (AI) có thể làm giảm tỷ lệ phát hiện polyp (ADR) trong các ca nội soi tiêu chuẩn không có AI hỗ trợ, cho thấy một tác động tiêu cực đến tay nghề và kỹ năng của bác sĩ nội soi.
Trí tuệ nhân tạo có thể là công cụ đắc lực giúp người bệnh được các bác sĩ cứu sống. Nhưng khi đôi mắt nhạy bén và kỹ năng chuyên môn của các bác sĩ quá phụ thuộc vào nó, thì người bệnh cũng chính là người có thể phải trả giá đắt. Có lẽ đã đến lúc ngành y nghiêm túc đặt vấn đề đảm bảo kỹ năng chuyên môn của bác sĩ khi sử dụng AI lên hàng đầu.
Theo: STAT, The Verge, SMC Espana, The Lancet.
