Truy tố các cựu lãnh đạo tiếp tay buôn lậu sản phẩm động vật từ vùng có dịch bò điên, trị giá 1.800 tỷ đồng

Viện Kiểm sát nhân dân TP. HCM vừa ban hành cáo trạng, làm rõ đường dây buôn lậu sản phẩm động vật có quy mô đặc biệt lớn, gắn với hành vi nhận hối lộ mang tính hệ thống tại Chi cục Thú y vùng VI.

Theo hồ sơ vụ án, tiền “lót tay” được thu định kỳ theo tháng, phân chia theo cấp bậc, vận hành như một cơ chế thu nhập ngầm, nhằm đổi lấy việc bỏ qua quy trình kiểm dịch đối với hàng hóa có nguồn gốc từ vùng từng xuất hiện dịch bò điên.

Vụ án xảy ra tại Chi cục Thú y vùng VI - đơn vị trực thuộc Cục Thú y, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (trước đây), có trụ sở tại quận Tân Bình cũ, TP. HCM. Đây là vụ việc được đưa vào diện theo dõi của Ban Chỉ đạo phòng, chống tham nhũng, tiêu cực TP. HCM.

Theo cáo trạng, các bị can Bạch Đức Lữu (cựu Chi cục trưởng Chi cục Thú y vùng VI), Lý Hoài Vũ (cựu Chi cục phó) và Trần Trung Nhân (cựu Trạm trưởng Trạm kiểm dịch động vật Cảng - Bưu điện) bị xác định có liên quan trực tiếp đến đường dây nhập lậu sản phẩm động vật từ các quốc gia có dịch bò điên. 3 bị can này cùng 3 cấp dưới bị truy tố về các tội “Nhận hối lộ”, “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng” và “Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ”.

Bạch Đức Lữu - cựu Chi cục trưởng Chi cục Thú y vùng VI. Ảnh: Chi Cục Thú Y

Ở chiều ngược lại, Trần Nguyên Bình (43 tuổi, Giám đốc Công ty TNHH Xuất nhập khẩu Dinh dưỡng Hoàng Sa) và vợ là Đỗ Thùy Nhung bị truy tố về các tội “Buôn lậu” và “Đưa hối lộ”. Ngoài ra, 13 bị can khác, trong đó có nhiều chủ doanh nghiệp, bị truy tố về tội “Buôn lậu”.

Chi cục Thú y vùng VI có chức năng quản lý Nhà nước về thú y, chẩn đoán - xét nghiệm bệnh động vật, kiểm dịch động vật và sản phẩm động vật xuất nhập khẩu (bao gồm cả thủy sản) tại 11 tỉnh, thành phố phía Nam, gồm Ninh Thuận cũ, Bình Thuận cũ, Đồng Nai, Bà Rịa - Vũng Tàu cũ, Bình Dương cũ, Bình Phước cũ, TP. HCM, Long An cũ, Tiền Giang cũ, Bến Tre cũ và Tây Ninh.

Cơ chế “chung chi” định kỳ

Theo hồ sơ vụ án, để đưa trót lọt hàng trăm nghìn tấn bột huyết, bột xương, bột thịt xương có nguồn gốc từ các quốc gia châu Âu từng xuất hiện dịch bò điên - thuộc diện cấm nhập khẩu vào Việt Nam, vợ chồng Trần Nguyên Bình đã chủ động móc nối với Trần Trung Nhân.

Hai bên thống nhất không chi tiền theo từng lô hàng riêng lẻ mà áp dụng cơ chế thanh toán định kỳ. Mỗi lô được “tính phí” từ 1-3 triệu đồng, sau đó cộng dồn và thanh toán theo tháng trong giai đoạn từ năm 2018-2023.

Trung bình mỗi tháng, Trần Nguyên Bình và Đỗ Thùy Nhung đưa cho Trần Trung Nhân từ 50-150 triệu đồng. Lần đưa tiền cuối cùng diễn ra vào tháng 7/2023, khi Nhung trực tiếp giao 100 triệu đồng tại trụ sở làm việc của Trạm kiểm dịch. Tổng số tiền nhóm này chi để hối lộ khoảng 2,9 tỷ đồng.

Ngoài Công ty Hoàng Sa, Trần Trung Nhân còn nhận tiền từ nhiều doanh nghiệp khác như Công ty TNHH Đầu tư và Phát triển Trung Chính, Công ty TNHH Đại lý hàng hóa Việt Nam, Công ty TNHH Giải pháp Dinh dưỡng, Công ty TNHH Thương mại Tương lai Việt, Công ty TNHH Sản xuất và thương mại vận tải Việt Nam… với tổng số tiền khoảng 3 tỷ đồng trong cùng thời kỳ.

Phân chia theo “quy chế ngầm”

Cơ quan điều tra xác định, việc thu - chi tại Trạm kiểm dịch được tổ chức có hệ thống. Nguyễn Minh Thành - cựu Phó Trạm trưởng, là người trực tiếp thu tiền từ các doanh nghiệp nhập khẩu sản phẩm động vật đông lạnh, sau đó gom lại chuyển cho Trần Trung Nhân. Cứ 2 đến 3 tháng, Thành đưa cho Nhân từ 30-100 triệu đồng, tổng số tiền chuyển lên cấp trên khoảng 1 tỷ đồng.

Tính chung, Trần Trung Nhân trực tiếp nhận và thông qua cấp dưới thu về gần 7 tỷ đồng. Số tiền này được phân chia theo một “quy chế ngầm”: cựu Chi cục trưởng Bạch Đức Lữu nhận 1,2 tỷ đồng; cựu Chi cục phó Lý Hoài Vũ nhận 800 triệu đồng; Trần Trung Nhân hưởng lợi cá nhân 1 tỷ đồng, giữ lại khoảng 500 triệu đồng để chi cho việc tiếp khách và quan hệ; phần còn lại được chia đều cho các kiểm dịch viên, mỗi người từ 5 đến 7 triệu đồng mỗi tháng.

Theo cáo trạng, việc phân chia này nhằm bảo đảm toàn bộ bộ máy cùng bỏ qua quy trình kiểm soát, không gây khó khăn cho các lô hàng đã “đóng phí”.

Bỏ qua kiểm dịch, hợp thức hóa hồ sơ

Theo quy định, khi hàng về cảng, kiểm dịch viên phải trực tiếp kiểm tra thực trạng container, cắt niêm phong và lấy mẫu ngẫu nhiên đưa đi xét nghiệm. Tuy nhiên, đối với các doanh nghiệp đã chi tiền, các bước này không được thực hiện.

Riêng với nhóm Công ty Hoàng Sa, khi nhập các lô bột xương bò thuộc diện cấm, chủ doanh nghiệp chỉ đạo nhân viên mang theo “mẫu sạch” - là mẫu bột không nhiễm bệnh, không có ADN bò, do công ty chuẩn bị sẵn, đưa cho kiểm dịch viên. Cán bộ thú y sử dụng các mẫu này để xét nghiệm, từ đó cho ra kết quả “đạt”, giúp hàng hóa được thông quan.

Hậu quả là một số sản phẩm động vật mang mầm bệnh đã vượt qua hàng rào kiểm dịch. Cơ quan chức năng xác định, trong số hàng tồn kho bị thu giữ có những lô dương tính với dịch tả lợn châu Phi và bệnh Newcastle, đe dọa trực tiếp đến an toàn sinh học và ngành chăn nuôi trong nước.

Quy mô đặc biệt lớn, nhiều bị can bị truy nã

Theo kết luận điều tra, đây là đường dây nhập lậu sản phẩm động vật có quy mô đặc biệt lớn, với tổng khối lượng hơn 116.000 tấn. Giá trị các lô hàng nhập khẩu trái phép được xác định vượt 2.143 tỷ đồng.

Riêng vợ chồng Trần Nguyên Bình đã nhập lậu trót lọt 762 lô hàng, trị giá hơn 1.800 tỷ đồng trong giai đoạn từ năm 2018 đến khi vụ án bị khởi tố năm 2023. Ngoài ra, các nhóm doanh nghiệp khác cũng thực hiện trót lọt hành vi buôn lậu các lô hàng có giá trị từ 13 tỷ đồng đến 250 tỷ đồng.

Ngày 31/8/2023, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an TP. HCM đã khởi tố Trần Nguyên Bình và Đỗ Thùy Nhung về các tội “Buôn lậu” và “Đưa hối lộ”. Tại thời điểm khởi tố, 2 bị can đã xuất cảnh và hiện bị truy nã trong nước và quốc tế. Một số chủ doanh nghiệp khác trong đường dây cũng đang bỏ trốn.

Trong khi đó, các bị can là cán bộ thú y thừa nhận hành vi sai phạm, được ghi nhận có thái độ khai báo thành khẩn và đã nộp lại tiền hưởng lợi bất chính để khắc phục hậu quả.

Vụ án cho thấy sự buông lỏng quản lý và tha hóa trong hoạt động kiểm dịch, khi tiền hối lộ trở thành “khoản thu định kỳ”, làm tê liệt hàng rào kiểm soát dịch bệnh. Việc xử lý nghiêm minh được kỳ vọng sẽ góp phần chấn chỉnh kỷ cương trong lĩnh vực thú y, bảo đảm an toàn cho sản xuất nông nghiệp và sức khỏe cộng đồng.