Kiến trúc sư người Việt nắm giữ toàn bộ 'bí mật' của công trình 700.000m2 đồ sộ nhất lịch sử Trung Quốc
(Thị trường tài chính) - Ông không chỉ tài giỏi, thông minh hơn người mà còn sống một đời liêm khiết.
Nhắc tới những công trình kiến trúc đồ sộ và nổi tiếng bậc nhất của Trung Quốc, Tử Cấm Thành luôn được xem là biểu tượng của quyền lực hoàng gia và trình độ xây dựng thời phong kiến.
Với diện tích khoảng 700.000m2, đây là quần thể kiến trúc gỗ lớn nhất thế giới còn được bảo tồn gần như nguyên vẹn cho đến ngày nay. Để hoàn thành công trình này, triều Minh đã mất tới 11 năm chuẩn bị vật liệu, hơn 1.000 ngày thi công, huy động trên một triệu nhân công.
Ít người biết rằng, bên cạnh những lời ca tụng dành cho kiến trúc độc đáo của Tử Cấm Thành, lịch sử còn ghi nhận vai trò đặc biệt của một nhân vật gốc Việt trong quá trình kiến tạo kinh đô Bắc Kinh đó là thái giám Nguyễn An.
Nguyễn An là ai?
Nguyễn An (1381-1453), tự là A Liu, là người gốc Việt. Theo các tư liệu lịch sử Trung Quốc, vào những năm đầu niên hiệu Vĩnh Lạc, khi còn nhỏ, Nguyễn An bị đưa từ Giao Chỉ sang Trung Quốc. Dưới triều Minh Thành Tổ, Nguyễn An được hoàng đế chú ý, cho học chữ, luyện thư pháp và sớm bộc lộ năng khiếu nổi trội.
Trưởng thành trong môi trường cung đình, Nguyễn An trở thành thái giám nhưng không chỉ dừng lại ở vai trò phục vụ. Ông nổi tiếng là người thông thạo toán học, am hiểu kiến trúc, có khả năng tổ chức và quản lý vượt trội. Những phẩm chất này đã đưa ông trở thành một trong số rất ít thái giám được giao trọng trách tham gia các đại công trình của triều đình.
Tập 14 bộ sách “七修类稿" mô tả Nguyễn An: "Ông là người chính trực và tháo vát, đặc biệt giỏi quản lý. Ông chịu trách nhiệm về mọi vấn đề liên quan đến tường thành Bắc Kinh, chín cổng thành, hai cung điện, ba đại điện, năm bộ, sáu cục, các con sông và trạm bưu điện... Tất cả những món quà ông nhận được trong đời đều được dâng lên hoàng đế".c
Theo Minh Sử, Nguyễn An qua đời khi đang làm nhiệm vụ, trong hành lý chỉ còn chưa đầy 10 lượng bạc - một minh chứng hiếm hoi cho sự liêm khiết của người từng giám sát những công trình khổng lồ.
Người "nắm giữ bí mật" của Tử Cấm Thành
Theo tư liệu của Bảo tàng Cố Cung, dưới thời nhà Minh, Bắc Kinh đã trải qua quá trình cải tạo và xây dựng quy mô lớn, với sự tham gia của nhiều binh lính và dân phu. Trong số hàng triệu người tham gia, chỉ rất ít cái tên được lưu lại trong sử sách. Đáng chú ý, Nguyễn An thái giám gốc Việt là một trong những ngoại lệ hiếm hoi.
Sử sách ghi chép lại, Nguyễn An tham gia hầu hết các dự án lớn của hoàng gia. Thành tựu của ông rất nổi bật và một số công trình vẫn còn tồn tại đến ngày nay. Tập 23 của Sử ký triều Minh, trong phần về Hoàng đế Minh Anh Tông, ghi lại:
“Vào tháng mười năm đầu tiên niên hiệu Chính Thống, hoàng đế ra lệnh cho thái giám Nguyễn An, Phó Tổng tư lệnh Shen Qing và Tiểu quan trấn thủ kiêm Bộ trưởng Công trình Wu Zhong dẫn đầu hàng vạn binh lính và thường dân xây dựng chín cổng thành của kinh đô. Tường thành Bắc Kinh được xây dựng dựa trên tường thành cũ của Đại Đô thời nhà Nguyên”...
Được biết, ban đầu, việc hoàn thiện tường thành Bắc Kinh được giao cho Cai Xin, nhưng phương án này bị đánh giá là tốn kém và tiêu hao quá nhiều nhân lực. Cuối cùng, triều đình quyết định giao toàn quyền cho Nguyễn An.
Trước đó, chín cổng thành Bắc Kinh chỉ có lối ra vào đơn giản, thiếu các công trình phòng thủ như tháp cổng, pháo đài hay doanh trại binh lính. Nguyễn An đã đưa ra kế hoạch xây dựng theo trình tự khoa học, tận dụng lực lượng binh sĩ tại kinh đô, điều chỉnh chế độ làm việc, khẩu phần và tiền lương, đồng thời sử dụng hiệu quả nguồn vật liệu còn tồn từ thời trước.
Từ năm 1437 đến 1439, các cổng thành lớn lần lượt được hoàn thành. Vào tháng đầu tiên của năm thứ hai niên hiệu Chính Thống (1437), việc xây dựng Tây Trị Môn và Bình Tả Môn bắt đầu (Bình Tả Môn sau đó được đổi tên thành Phục Thành Môn). Năm sau, việc xây dựng Đông Trị Môn, Triều Dương Môn, Đức Sinh Môn,... bắt đầu. Công trình cuối cùng được hoàn thành là Chính Dương Môn vào tháng 4 năm 1439.
Toàn bộ dự án bao gồm ba phần: Tháp cổng, hào nước và cửa cống. Trong đó, một tháp cổng chính cho cổng Chính Dương, hai tháp cổng hình bán nguyệt ở hai bên cổng chính và một tháp cổng chính, một tháp cổng hình bán nguyệt cho các cổng: Trùng Văn, Huyền Vũ, Triều Dương, Phục Thành, Đông Trị, Tây Trị, Đình Định và Đức Sinh. Một tháp góc cũng được dựng lên ở mỗi góc của tường thành.
Việc cải tạo hào nước bao gồm nạo vét lòng sông, sửa chữa bờ sông và xây dựng các công trình mới cũng được thực hiện. Tất cả các cây cầu gỗ bên ngoài chín cổng đều được thay thế bằng cầu đá và chín cửa cống đã được lắp đặt .
Sau khi công trình hoàn tất, các đại thần triều Minh khi đứng trên tháp cổng Chính Dương đã ca ngợi tầm vóc quy hoạch của kinh đô mới, đồng thời nhắc đến Nguyễn An như người có công lớn trong việc “kiến tạo diện mạo hùng vĩ cho Bắc Kinh”.
Trong những năm tiếp theo, Nguyễn An tiếp tục giám sát việc tái thiết ba điện chính của Hoàng cung, đồng thời tham gia nạo vét sông ngòi, gia cố bờ sông và tu sửa tường thành.
Năm 1441, khi ba điện lớn hoàn thành, Hoàng đế Minh Anh Tông đã ban cho Nguyễn An phần thưởng đặc biệt gồm 50 lượng vàng, 100 lượng bạc, 8 cuộn lụa màu và 10.000 cọc tiền. Đây là mức thưởng cao nhất từng dành cho một thái giám thời bấy giờ.
Tháng 6 năm thứ 10 niên hiệu Chính Thống (1445) việc tu sửa tường thành Bắc Kinh bắt đầu. Đến năm 1447, dự án tu sửa tường thành Bắc Kinh dưới sự giám sát của Nguyễn An hoàn tất, không chỉ gia cố vững chắc hệ thống phòng thủ mà còn nâng cao giá trị thẩm mỹ cho kinh đô.
Dù lịch sử không dành cho Nguyễn An vị trí nổi bật như các danh thần, nhưng những công trình ông để lại từ Tử Cấm Thành đến tường thành và cổng thành Bắc Kinh vẫn tồn tại như minh chứng rõ nét cho tài năng, sự tận tụy và liêm khiết của một người gốc Việt trong lịch sử kiến trúc Trung Quốc.
