Đầu tư 125 tỷ làm tuyến đường tới tháp Champa cổ cao nhất Việt Nam, từng bị lãng quên suốt 5 thế kỷ, đến nay vẫn là ẩn số
(Thị trường tài chính) - Dự án nhằm hoàn thiện hạ tầng giao thông và mở ra cơ hội khai thác giá trị lịch sử - văn hóa của khu di tích Champa độc đáo này.
Ngày 23/12, UBND tỉnh Gia Lai đã phê duyệt chủ trương đầu tư dự án đường kết nối di tích tháp Chăm Hòn Chuông, thuộc xã Đề Gi (trước đây là xã Cát Tài, huyện Phù Cát, tỉnh Bình Định). Dự án có tổng mức đầu tư 125 tỷ đồng, nhằm hoàn thiện hạ tầng giao thông và mở ra cơ hội khai thác giá trị lịch sử - văn hóa của khu di tích Champa độc đáo này.
Theo quyết định phê duyệt, UBND xã Đề Gi làm chủ đầu tư dự án với tuyến đường dài khoảng 6,2km. Điểm đầu tuyến nằm tại km8+200 ĐT.636 (thôn Thái Thuận, xã Đề Gi) và điểm cuối tại khu vực tháp Chăm Hòn Chuông. Mặt đường rộng 6,5m, kết cấu bê tông xi măng, đảm bảo lưu thông ổn định trên địa hình đồi núi. Thời gian thực hiện dự kiến từ năm 2025 đến 2027.
UBND tỉnh Gia Lai nhấn mạnh, việc đầu tư tuyến đường kết nối di tích không chỉ tạo điều kiện thuận lợi trong việc tiếp cận và bảo tồn di tích, mà còn mở ra cơ hội khai thác hiệu quả tiềm năng du lịch văn hóa - lịch sử gắn với Khu di tích quốc gia Núi Bà. Khi hoàn thành, tuyến đường kết nối tháp Hòn Chuông được kỳ vọng trở thành “chìa khóa” đưa di sản Champa độc đáo này gần hơn với du khách trong nước và quốc tế, đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội khu vực phía Đông tỉnh Gia Lai.
Tháp Chăm Hòn Chuông là một trong những ngôi tháp có vị trí xây dựng cao nhất Việt Nam, tọa lạc ở độ cao khoảng 800m so với mực nước biển, trên đỉnh khối đá cao gần 50m thuộc dãy núi Bà. Vị thế biệt lập này mang đến tầm nhìn rộng khắp, hiếm thấy trong quần thể kiến trúc Champa. Tuy nhiên, suốt hơn 5 thế kỷ, công trình dường như bị lãng quên và chỉ được biết đến một cách tình cờ vào năm 1993.
Vào cuối thế kỷ XIX, nhà nghiên cứu người Pháp Henri Parmentier tiến hành khảo sát hệ thống di tích Champa trên khắp Việt Nam. Tuy nhiên, tháp Hòn Chuông hoàn toàn không có tên trong danh sách các tháp và di tích được ghi nhận. Ngay cả những nghiên cứu hiện đại về văn hóa Champa cũng không đề cập đến công trình này.
Mãi đến năm 1993, trong một cuộc khảo sát khu căn cứ Núi Bà, các nhà nghiên cứu mới phát hiện dấu tích của một kiến trúc trên tảng đá lớn, cùng nhiều mảnh gạch, ngói Champa rải rác dưới chân tháp. Kể từ đó, tháp Hòn Chuông chính thức được bổ sung vào hệ thống tháp Champa tại Bình Định (cũ), nâng tổng số lên 8 cụm với 14 tháp.
Với chiều cao khoảng 7m, mỗi cạnh dài 8,5m và thân tháp hình vuông vươn thẳng, tháp Hòn Chuông gây ấn tượng bởi sự đơn sơ. Khác với các tháp Champa khác thường trang trí hoa văn cầu kỳ, tháp Hòn Chuông hoàn toàn không họa tiết, tạo nên nét khác biệt độc đáo.
Đến nay, giới nghiên cứu vẫn chưa xác định chính xác chức năng ban đầu của tháp Hòn Chuông. Nhiều ý kiến cho rằng tháp có thể từng là tháp canh hoặc mang chức năng tôn giáo đặc biệt, nhưng chưa có tư liệu lịch sử hay truyền thuyết nào giải thích rõ ràng về sự tồn tại của công trình này.
Các chuyên gia nhận định, kiến trúc của tháp mang phong cách độc đáo, khác biệt hoàn toàn so với những công trình nghệ thuật Champa đã được biết đến.
Nằm cách kinh đô Vijaya xưa (còn gọi là thành Đồ Bàn, thời Tây Sơn gọi là thành Hoàng Đế) khoảng 20km về phía Đông Bắc, hành trình chinh phục tháp Hòn Chuông không dễ dàng. Từ thôn Chánh Danh, xã Cát Tài (cũ), du khách phải mất từ 3-4 giờ băng rừng, lội suối mới đến được chân tháp. Việc leo lên khối đá cao gần 50m càng khó khăn hơn, đòi hỏi bám vào vách đá hoặc sử dụng dây thừng.
Chính nhờ vị trí đặc biệt này mà từ tháp Hòn Chuông có thể quan sát toàn cảnh vùng Vijaya xưa, nhìn thấy đầm Nước Ngọt, đầm Thị Nại kéo dài đến dãy Trường Sơn, phía Tây và hai phía Bắc - Nam là đồng bằng sông La Tinh và sông Côn, những khu vực từng giữ vai trò trọng yếu trong lịch sử Champa.
