'Tổng thống tiền điện tử' Donald Trump: Liệu thí nghiệm tài chính lớn nhất lịch sử Phố Wall có dẫn tới thảm họa đòn bẩy?
(Thị trường tài chính) - Việc Tổng thống Trump công khai ủng hộ tiền điện tử đã đánh dấu một bước ngoặt mang tính thể chế đối với ngành tài sản số, vốn từng nằm ngoài rìa hệ thống tài chính toàn cầu. Tuy nhiên, cùng với sự hợp pháp hóa chính trị đó là một loạt hệ lụy ngày càng bộc lộ rõ: rủi ro tài chính bị khuếch đại, đòn bẩy lan rộng và ranh giới giữa thị trường, nhà nước và lợi ích cá nhân bị xóa nhòa.
Tự định vị mình là “Tổng thống tiền điện tử” đầu tiên của Mỹ, ông Trump không chỉ chấm dứt giai đoạn siết chặt quản lý đối với ngành này mà còn tích cực thúc đẩy ngành này. Ông quảng bá tiền điện tử từ Nhà Trắng, ký các đạo luật thân thiện với crypto và mở đường cho các hoạt động đầu tư tài sản số có liên hệ trực tiếp với gia đình mình. Kết quả là một cuộc thử nghiệm tài chính quy mô lớn, diễn ra trong môi trường pháp lý nới lỏng chưa từng có.
Doanh nghiệp niêm yết và cơn sốt “kho bạc tiền điện tử”
Hệ quả rõ rệt nhất của sự chuyển hướng chính sách là sự bùng nổ của các công ty kho bạc tài sản số (Digital Asset Treasury - DAT): các doanh nghiệp niêm yết công khai với mục tiêu trung tâm không phải là mở rộng hoạt động kinh doanh cốt lõi, mà là tích trữ tiền điện tử như một tài sản chiến lược.
Hiện nay, hơn 250 công ty niêm yết được ghi nhận đang nắm giữ tài sản số trong bảng cân đối kế toán. Gần một nửa tập trung vào Bitcoin, trong khi phần còn lại tìm đến các đồng tiền có độ biến động cao hơn như Solana hoặc Dogecoin. Về lý thuyết, mô hình này cho phép các nhà đầu tư truyền thống tiếp cận tiền điện tử thông qua cổ phiếu - một cấu trúc quen thuộc, dễ giao dịch và ít phức tạp hơn việc tự lưu ký tài sản số.
Tuy nhiên, trên thực tế, nhiều DAT được thành lập một cách vội vàng, do các đội ngũ quản lý thiếu kinh nghiệm điều hành công ty đại chúng. Đáng lo ngại hơn, các doanh nghiệp này thường sử dụng đòn bẩy tài chính lớn để tối đa hóa mức độ tiếp xúc với tiền điện tử. Theo ước tính của các công ty tư vấn trong ngành, các DAT đã công bố kế hoạch vay hơn 20 tỷ USD để mua tài sản số.
Đối với giới quản lý rủi ro, đây là một tín hiệu quen thuộc. Lịch sử tài chính cho thấy, đòn bẩy cao trong một thị trường có độ biến động lớn hiếm khi kết thúc một cách trật tự.
Khi thị trường đảo chiều, rủi ro lộ diện
Mùa thu năm nay đã nhanh chóng phơi bày điểm yếu của mô hình DAT. Khi giá các đồng tiền điện tử lớn lao dốc, cổ phiếu của hàng loạt doanh nghiệp tích trữ crypto cũng sụt giảm mạnh, có trường hợp mất hơn 80% giá trị chỉ trong vài tháng.
Một số công ty từng được coi là “cửa ngõ an toàn” để tiếp cận tiền điện tử giờ lại khiến nhà đầu tư lỗ nặng. Trong nhiều trường hợp, chiến lược mua lại cổ phiếu hoặc cam kết đầu tư dài hạn không đủ để ngăn chặn đà giảm giá, bởi bản chất rủi ro nằm ở tài sản nền tảng: một thị trường có biến động cao và chịu ảnh hưởng mạnh từ tâm lý đầu cơ.
Điều đáng lo ngại hơn là hiệu ứng lan tỏa. Khi các công ty niêm yết sử dụng nợ để đầu tư vào tiền điện tử, rủi ro không còn bị giới hạn trong thế giới crypto. Thay vào đó, nó bắt đầu thẩm thấu vào thị trường vốn truyền thống - nơi các cổ phiếu DAT được giao dịch cùng với các doanh nghiệp sản xuất, dịch vụ và tài chính.
Cú sụp đổ chớp nhoáng và vai trò của đòn bẩy
Cú “sụp đổ chớp nhoáng” ngày 10/10 là minh chứng rõ nét cho mức độ mong manh của hệ thống này. Một tuyên bố của Tổng thống Trump về khả năng áp đặt thuế quan mới đối với Trung Quốc đã làm rung chuyển các thị trường toàn cầu. Trong thị trường tiền điện tử, tác động trở nên đặc biệt nghiêm trọng do lượng đòn bẩy đang ở mức cao kỷ lục.
Chỉ trong quý III, hoạt động cho vay dựa trên tiền điện tử đã tăng thêm khoảng 20 tỷ USD, nâng tổng dư nợ toàn cầu lên gần 74 tỷ USD. Khi giá giảm, các sàn giao dịch buộc phải thanh lý tài sản thế chấp, tạo ra vòng xoáy giảm giá tự củng cố. Theo các dữ liệu theo dõi thị trường, ít nhất 19 tỷ USD các vị thế có đòn bẩy đã bị thanh lý chỉ trong một ngày, ảnh hưởng đến khoảng 1,6 triệu nhà giao dịch.
Dù cuộc sụp đổ này không dẫn tới làn sóng phá sản hàng loạt như năm 2022, nó đã cho thấy tốc độ mà rủi ro có thể lan rộng khi đòn bẩy cao kết hợp với biến động chính sách.
Khi tiền điện tử hòa vào hệ thống tài chính
Khác với các chu kỳ trước, làn sóng hiện nay không chỉ xoay quanh việc giao dịch token. Ngành tiền điện tử đang từng bước hòa vào hệ thống tài chính rộng lớn hơn thông qua việc tích hợp vào tài khoản môi giới, kế hoạch hưu trí và các sản phẩm phái sinh. Song song đó là nỗ lực thúc đẩy mã hóa tài sản - biến cổ phiếu, bất động sản hoặc các tài sản thực khác thành token có thể giao dịch liên tục 24/7.
Về mặt công nghệ, những đổi mới này hứa hẹn cải thiện hiệu quả giao dịch và tính minh bạch. Nhưng về mặt hệ thống, chúng làm mờ ranh giới giữa đầu cơ, cá cược và đầu tư dài hạn. Các nhà kinh tế tại Cục Dự trữ Liên bang đã cảnh báo rằng việc kết nối sâu hơn giữa tiền điện tử và tài chính truyền thống có thể truyền các cú sốc từ thị trường crypto sang nền kinh tế thực, đặc biệt trong giai đoạn căng thẳng.
"Yếu tố Trump" và vấn đề xung đột lợi ích
Nếu rủi ro tài chính là một vế của câu chuyện, vế còn lại là vấn đề thể chế. Gia đình ông Trump hiện có liên hệ trực tiếp với nhiều dự án tiền điện tử, trong đó có World Liberty Financial và các token liên quan. Khi các doanh nghiệp có quan hệ với gia đình Tổng thống huy động vốn, tích trữ tài sản số và hưởng lợi từ giao dịch, ranh giới giữa chính sách công và lợi ích tư nhân trở nên khó phân định.
Đối với thị trường, sự hiện diện của yếu tố chính trị này tạo ra cảm giác về một sự “bảo chứng ngầm”. Tuy nhiên, kinh nghiệm từ các cuộc khủng hoảng tài chính trước đây cho thấy: khi nhà đầu tư tin rằng rủi ro sẽ được che chắn bởi quyền lực chính trị, hành vi đầu cơ thường gia tăng, và cái giá phải trả khi thị trường đảo chiều thường lớn hơn dự kiến.
Một cuộc thử nghiệm chưa có hồi kết
Những người ủng hộ lập luận rằng đây là cái giá cần thiết của đổi mới, rằng Mỹ đang tận dụng cơ hội để dẫn đầu trong công nghệ tài chính thế hệ mới. Nhưng những người hoài nghi nhìn thấy một cuộc thử nghiệm quy mô quốc gia, nơi tốc độ đổi mới vượt xa năng lực giám sát và khuôn khổ pháp lý.
Câu hỏi then chốt không còn là liệu tiền điện tử có vai trò trong hệ thống tài chính hay không. Câu hỏi là: nếu cuộc thử nghiệm này thất bại, ai sẽ gánh chịu hậu quả - nhà đầu tư tiền điện tử, thị trường vốn truyền thống hay nền kinh tế nói chung?
Cho đến nay, đó vẫn là một câu hỏi mở - và là rủi ro lớn nhất mà kỷ nguyên tiền điện tử dưới thời Tổng thống Trump đang để lại.
Theo The New York Times
