Miền Bắc có một cung đèo được ví như dải lụa 7 tầng, có dấu tích hoạt động của núi lửa từ 260 triệu năm về trước
(Thị trường tài chính) -Nơi đây không chỉ là một cung đường hiểm trở mà còn là chứng tích của quá trình kiến tạo tự nhiên kéo dài hàng trăm triệu năm.
Nằm ở ranh giới giữa hai xã Nguyễn Huệ và Trà Lĩnh (Cao Bằng), đèo Mã Phục từ lâu được xem là một trong những cung đường đẹp nhất vùng Đông Bắc. Đèo nằm ở độ cao khoảng 700m so với mực nước biển, uốn lượn quanh co giữa hai dãy núi đá vôi dựng đứng, tạo nên cảnh quan vừa hùng vĩ vừa mềm mại, như một dải lụa bạc ôm lấy sườn núi.
Không chỉ được biết đến bởi vẻ đẹp độc đáo, đèo Mã Phục còn chứa đựng trong mình những câu chuyện lịch sử, văn hóa và giá trị địa chất hiếm có của Công viên Địa chất Toàn cầu UNESCO Non nước Cao Bằng.
Dấu tích địa chất hàng trăm triệu năm và truyền thuyết tên gọi “Mã Phục”
Với người dân địa phương, đèo Mã Phục không chỉ là một cung đường hiểm trở mà còn là chứng tích của quá trình kiến tạo tự nhiên kéo dài hàng trăm triệu năm.
Tại khu vực này, ngoài lớp đá vôi chủ đạo còn có loại đá đặc biệt có màu xanh đen, hình cầu, được gọi là “bazan cầu gối”. Khoảng 260 triệu năm trước, khi các núi lửa còn hoạt động mạnh dưới lòng biển, dòng dung nham phun lên và bị làm lạnh đột ngột bởi nước biển, tạo nên cấu trúc cầu gối xếp chồng như những chiếc gối đá, tạo ra bức tranh địa chất sinh động hiếm thấy.
Đặc biệt, ấn tượng nhất trên cung đường đèo này là hình thế đặc biệt của hai dãy núi đá kề sát nhau ở đoạn lên đèo. Từ xa nhìn lại, chúng giống như 2 con ngựa đang phủ phục, hướng mặt vào nhau, tạo thành cửa ngõ thiên nhiên thú vị. Chính nét độc đáo này đã góp phần hình thành nên cái tên “Mã Phục”, có nghĩa là “ngựa quỳ”.
Có một truyền thuyết khác lại kể rằng tên gọi Mã Phục gắn với câu chuyện về thủ lĩnh người Tày tên là Nùng Trí Cao - một nhân vật lịch sử nổi tiếng ở thế kỷ XI. Tương truyền, trong một lần tuần tra biên giới, khi đi qua cung đường hiểm trở, ngựa của ông bị khuỵu chân và không thể đi tiếp được nữa. Từ sự kiện ấy, dãy núi được đặt tên là Án Lại, còn con đèo gọi là Mã Phục.
Một biến thể khác của truyền thuyết kể rằng trong lúc rút lui trước quân Tống, Nùng Trí Cao cùng chiến mã đều bị thương và gục xuống tại chính nơi này. Hình ảnh ấy đã in dấu mạnh mẽ trong tiềm thức cộng đồng, trở thành cội nguồn cho tên gọi và câu chuyện lịch sử được lưu truyền qua nhiều thế hệ.
Cung đường 7 tầng uốn lượn giữa thiên nhiên kỳ vĩ
Đèo Mã Phục dài khoảng 3,5km, được ví như "dải lụa 7 tầng" bởi vì khi chinh phục địa danh này, du khách sẽ phải băng qua 7 tầng với những khúc cua ngoằn ngoèo, quanh co. Đặc điểm này khiến giới phượt thủ ví cung đèo như “nấc thang xoắn” giữa núi rừng Cao Bằng. Mỗi khúc cua của đường đèo như một đường vẽ điêu luyện ôm trọn chân núi đá vôi, độ cong mềm mại của những cung đường này tạo nên một vẻ đẹp vừa thơ mộng, vừa kỳ vĩ.
Từ chân đèo, du khách sẽ được chiêm ngưỡng bức tranh thiên nhiên giàu sức sống với những thửa ruộng ngô, nương rẫy xanh mướt trải dài mênh mang. 2 bên quốc lộ 3 là vách đá dựng đứng, sừng sững tựa như 2 cánh cổng thiên nhiên dẫn lối lên vùng cao nguyên rộng lớn. Cảm giác tiến dần lên đỉnh đèo giống như đang mở từng lớp của bức tranh phong cảnh ngoạn mục.
Khi đặt chân tới đỉnh đèo, du khách sẽ được thưởng lãm toàn cảnh thiên nhiên mở rộng trước mắt: những dãy núi trùng điệp nối nhau đến tận chân trời, đại ngàn xanh thẳm trải dài bất tận. Nhìn từ trên cao, con đường 7 tầng uốn lượn như một con trăn khổng lồ đang trườn giữa đá núi.
Vẻ đẹp hội tụ giữa thiên nhiên, lịch sử và văn hóa
Mỗi mùa trong năm, đèo Mã Phục lại khoác lên một diện mạo khác biệt. Mùa xuân mang đến sắc xanh tươi mới, trải dài khắp thung lũng, những nương ngô mơn mởn tràn đầy sức sống. Khi hè về, bầu trời trong vắt soi rõ từng đường nét của núi non hùng vĩ dưới ánh nắng vàng óng. Đến mùa thu - đông, nơi đây hóa thành “thiên đường hoa” với rực rỡ những sắc tím hồng của tam giác mạch xen lẫn với màu vàng rực của dã quỳ.
Không chỉ là một thắng cảnh nổi bật trong bản đồ du lịch Cao Bằng, đèo Mã Phục còn là biểu tượng của những giá trị hội tụ: lịch sử truyền thống của đồng bào vùng biên, nét văn hóa đặc sắc của chợ phiên, và giá trị địa chất quý hiếm được UNESCO công nhận. Đó là lý do nơi đây không chỉ thu hút du khách khám phá mà còn trở thành niềm tự hào của người dân Cao Bằng.
Dù địa hình hiểm trở, đèo Mã Phục từ lâu vẫn là điểm giao thương quan trọng của đồng bào Tày, Nùng, Dao… Sinh hoạt văn hóa ấy được thể hiện rõ nhất qua phiên chợ trên đỉnh đèo, họp định kỳ vào các ngày 3, 8, 13, 18, 23 và 28 hàng tháng. Từ sáng sớm, người dân từ các bản làng xa xôi gùi hàng băng rừng vượt núi đổ về một điểm giữa đèo để trao đổi nông sản, vật dụng, món ăn truyền thống.
Không gian chợ phiên mang đậm bản sắc miền núi, nơi tiếng nói cười hòa cùng sắc áo chàm, áo đỏ rực rỡ của đồng bào. Du khách đến đây chắc chắn không thể bỏ qua các món đặc sản như vịt quay 7 vị, lạp xưởng xông khói, thịt lợn chua, bánh trứng kiến, bánh chè lam…Chợ phiên không chỉ là nơi mua bán mà còn là dịp gặp gỡ, trò chuyện, kết nối cộng đồng, một nét văn hóa đã tồn tại hàng trăm năm giữa núi non Cao Bằng.
Giữa núi non trùng điệp, Mã Phục vẫn ngày ngày hiện hữu như một chứng nhân của thời gian, khi dịu dàng như dải lụa ôm lấy sườn núi, lúc mạnh mẽ như ngựa chiến phủ phục giữa trời đất. Và chính sự hòa quyện ấy đã biến con đèo này trở thành một trong những điểm đến đẹp nhất, độc đáo nhất của vùng Đông Bắc Việt Nam.
