Trung tâm tài chính của Trung Quốc đang chìm dần, mực nước biển dâng nhanh nhất trong 4.000 năm đe dọa chuỗi cung ứng toàn cầu

Theo nghiên cứu vừa công bố trên tạp chí Nature, Trung Quốc đang phải đối mặt với một rủi ro kép: nước biển dâng do biến đổi khí hậu, trong khi nhiều đô thị lớn lại được xây dựng trên nền đất yếu ở các vùng châu thổ, vốn dễ bị sụt lún tự nhiên.

Các nhà khoa học cho biết, Thượng Hải, Thâm Quyến và Hồng Kông là những thành phố nằm trong vùng châu thổ, nơi nền đất dày, mềm và dễ sụt. Mặc dù đặc điểm này từng giúp khu vực phát triển nhanh nhờ địa hình bằng phẳng và gần nguồn nước, nó cũng khiến các đô thị này dễ bị ngập lụt nghiêm trọng.

“Tốc độ mực nước biển trung bình toàn cầu kể từ năm 1900 cao hơn bất kỳ thế kỷ nào trong 4.000 năm qua”, nhóm nghiên cứu gồm các nhà khoa học đến từ Anh, Trung Quốc và Mỹ cho biết.

Theo phân tích của họ, 94% hiện tượng sụt lún đô thị nhanh hiện nay có nguyên nhân từ hoạt động con người, trong đó chủ yếu là khai thác nước ngầm quá mức – yếu tố khiến mặt đất sụt nhanh hơn nhiều so với tốc độ dâng của mực nước biển.

Thượng Hải lún hơn 1m trong một thế kỷ

Hiện tượng lún đất ở Thượng Hải được phát hiện lần đầu vào năm 1921. Đến thập niên 1960, khi thành phố bơm hút hơn 200 triệu tấn nước ngầm mỗi năm, độ lún trung bình đạt 105 mm/năm.

Nghiên cứu dẫn lời tiến sĩ Lâm Dụ Thành (Lin Yucheng), tác giả chính, hiện là nhà khoa học tại Cơ quan nghiên cứu quốc gia Úc (CSIRO), cho biết: “Một số khu vực của Thượng Hải đã lún hơn 1 mét trong 100 năm qua do khai thác nước ngầm quá mức. Mức này cao hơn hàng chục lần so với tốc độ dâng của mực nước biển toàn cầu”.

Tình trạng này diễn ra trong bối cảnh biến đổi khí hậu khiến đại dương hấp thụ nhiệt, giãn nở và băng tan từ Greenland và Nam Cực làm nước biển dâng nhanh hơn.

“Chỉ vài cm mực nước biển dâng thêm cũng làm tăng mạnh nguy cơ ngập lụt tại các vùng châu thổ, nơi tập trung nhiều khu công nghiệp và trung tâm sản xuất toàn cầu”, ông Lâm cảnh báo.

Rủi ro cho chuỗi cung ứng toàn cầu

Theo nhóm nghiên cứu, các vùng châu thổ như sông Dương Tử và sông Châu Giang, trung tâm sản xuất và xuất khẩu lớn nhất của Trung Quốc, đang chịu tác động trực tiếp từ hiện tượng này.

Bằng cách phân tích hồ sơ địa chất, dữ liệu sụt lún và trầm tích từ rạn san hô và rừng ngập mặn cổ, các nhà khoa học đã tái dựng lại biến động mực nước biển trong suốt 11.700 năm qua (kể từ đầu kỷ Holocen, sau thời kỳ băng hà cuối cùng).

“Các đồng bằng châu thổ vốn là nơi lý tưởng để canh tác, đánh bắt và phát triển đô thị – chúng thu hút con người suốt hàng nghìn năm”, Lâm nói thêm. “Nhưng chính sự bằng phẳng ấy khiến chúng rất dễ bị nhấn chìm nếu hiện tượng lún và mực nước biển dâng tiếp tục kéo dài”.

Ông cũng cho rằng New York, Jakarta và Manila, những thành phố xây dựng trên đồng bằng ven biển thấp, đang đối mặt với rủi ro tương tự.

Đất lún lan rộng, nhưng có dấu hiệu kiểm soát

Một nghiên cứu khác do nhóm nhà khoa học Trung Quốc và Hà Lan công bố hồi tháng 6 cho thấy, trong 30 năm qua, tình trạng lún nghiêm trọng ở Thượng Hải đã lan từ khu trung tâm ra cả vùng ven, đặc biệt ở phía đông ven biển và khu công nghiệp phía nam.

Tuy nhiên, nhờ chính sách quản lý và tái nạp nước ngầm, tốc độ lún đã giảm đáng kể trong những năm gần đây.

Theo ước tính, thiệt hại kinh tế do sụt lún gây ra lên tới 1,5 tỷ USD mỗi năm trên toàn Trung Quốc, riêng Thượng Hải mất hơn 3 tỷ USD trong giai đoạn 2001–2020.

“Các đô thị lớn không thể tiếp tục phớt lờ nguy cơ này”, nhóm nghiên cứu kết luận. “Sự kết hợp giữa biến đổi khí hậu, nước biển dâng và lún đất nhân tạo có thể khiến nhiều khu vực ven biển châu Á bị nhấn chìm nhanh hơn tưởng tượng”.

Theo SCMP