Tập đoàn phụ tùng ô tô lớn nhất cả nước vỡ nợ, mở ra 'hộp đen' có thể đánh sập cả hệ thống tài chính Mỹ

First Brands - công ty tư nhân chuyên sản xuất linh kiện ô tô như bộ lọc, phanh và hệ thống chiếu sáng - đã xây dựng đế chế của mình thông qua chiến lược mua bán sáp nhập tích cực, sử dụng đòn bẩy nợ vay để thâu tóm các đối thủ cạnh tranh.

Công ty hiện có 26.000 nhân viên trên sáu châu lục và doanh thu khoảng 5 tỷ USD năm 2024, theo bài thuyết trình của nhà lãnh đạo Patrick James trước nhà đầu tư. 

Tuy nhiên, hoạt động kinh doanh cốt lõi - bán phụ tùng ô tô thay thế cho các công ty như AutoZone và Walmart - không mang lại tiềm năng tăng trưởng đáng kể sau khi các thương vụ M&A kết thúc. Giai đoạn 2023-2024, mặc dù doanh thu chỉ tăng 1,3%, chi phí trả nợ đã tăng 38%, theo bài thuyết trình.

Theo các nhà cung cấp, cựu nhân viên và những người hiểu rõ tình hình, công ty đã phải vật lộn để giao hàng cho khách hàng hoặc thanh toán đúng hạn cho nhà cung cấp trong ít nhất hai năm trước khi nộp đơn xin phá sản, dẫn đến phải chịu thêm phí phạt.

Tuy nhiên, tháng trước, công ty đã phải nộp đơn xin bảo hộ phá sản sau khi các chủ nợ phát hiện hàng loạt sự bất thường trong báo cáo tài chính. Hồ sơ tòa án cho thấy tổng nợ phải trả lên tới 11,6 tỷ USD. Vụ phá sản này không chỉ gây chấn động giới đầu tư trái phiếu mà còn làm dấy lên lo ngại về những căng thẳng lan rộng trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp, đặc biệt là rủi ro gia tăng trong lĩnh vực tín dụng tư nhân - nơi hoạt động cho vay đã mở rộng mạnh mẽ trong những năm gần đây.

Tâm điểm của vụ việc là ông Patrick James - chủ sở hữu kiêm CEO bí ẩn của First Brands, người đang bị các chủ nợ truy tìm gấp rút trong thời gian qua. Các hồ sơ công khai hiếm hoi về James cho biết ông lớn lên tại Kuala Lumpur, Malaysia trước khi sang Mỹ theo học tại Cao đẳng Wooster, bang Ohio. Thời sinh viên, James từng tiếp quản quán bar Ichabod's trong khuôn viên trường. Tờ báo sinh viên ghi nhận rằng khi còn ở Malaysia, ông đã điều hành "dịch vụ disco riêng, cung cấp ánh sáng, nhạc và DJ cho các sự kiện thường niên của các tập đoàn lớn".

Sau khi tốt nghiệp, James làm việc tại một công ty tư vấn sáp nhập và mua lại ở Dayton, Ohio, trước khi bắt đầu hành trình xây dựng đế chế của mình bằng cách mua lại các nhà sản xuất địa phương trong ngành công nghiệp ô tô thông qua một mạng lưới công ty mẹ và công ty con ngày càng mở rộng.

11 ngày sau khi tập đoàn First Brands tuyên bố phá sản, bức màn về mức độ thiệt hại thực sự và những gì đã xảy ra chính xác vẫn còn dày đặc. Tuy nhiên, tình hình đã trở nên căng thẳng hơn vào đêm thứ Tư (8/10), khi Raistone - một trong những đối tác tài chính lớn của First Brands đệ đơn khẩn cấp lên tòa án, yêu cầu một cuộc điều tra độc lập đối với khoản tiền 2,3 tỷ USD được cho là đã "biến mất" khỏi công ty.

Những tín hiệu cảnh báo bị bỏ qua

Nhìn lại, các dấu hiệu bất thường đã hiện rõ từ trước: các cuộc họp Zoom mà chủ sở hữu liên tục tắt camera; phản ứng gay gắt từ James khi các nhà đầu tư yêu cầu cung cấp hóa đơn để đảm bảo cho các khoản vay; tình trạng thanh toán chậm trễ thường xuyên với nhà cung cấp; cùng những tin đồn về các giao dịch tài chính lớn không được ghi sổ.

Việc rất ít người ngoài công ty nắm bắt được toàn bộ những dấu hiệu đáng ngờ này trước khi First Brands sụp đổ vào cuối tháng trước đã phơi bày một thực trạng đáng báo động: rủi ro ngày càng cao của dòng vốn đổ vào thế giới tín dụng tư nhân vốn thiếu minh bạch. Cách thức vận hành, nguồn gốc vốn và thậm chí cả danh tính những người điều hành phần lớn vẫn là ẩn số.

Khi "bức tranh" cuối cùng sụp đổ, mạng lưới rộng khắp gồm các nhà máy sản xuất phụ tùng ô tô và trung tâm phân phối của công ty đã để lại khoản nợ hơn 10 tỷ USD cho một loạt tên tuổi lớn trên Phố Wall, bao gồm Jefferies, UBS, Millennium và nhiều định chế tài chính khác.

Tại phiên điều trần phá sản đầu tiên, Erica Weisgerber, luật sư đại diện cho một số giám đốc, cán bộ và chủ sở hữu của doanh nghiệp, đã lập luận rằng sự sụp đổ phần lớn là do "các yếu tố kinh tế vĩ mô và những trở ngại khác nằm ngoài tầm kiểm soát của ban quản lý". Bà phủ nhận các cáo buộc chống lại công ty và ban quản lý, đồng thời tuyên bố họ sẽ giải quyết các vấn đề này vào thời điểm thích hợp.

Bài viết này được xây dựng dựa trên các cuộc phỏng vấn với hơn một chục nhà đầu tư, nhà cung cấp và cựu nhân viên – những người từ chối tiết lộ danh tính do nhiều chi tiết được bảo mật.

Những góc tối của ngành tín dụng phố Wall 

Hậu quả từ sự sụp đổ của First Brands đang lan rộng nhanh chóng, gây chấn động không chỉ trong ngành tài chính mà còn ở nhiều lĩnh vực khác.

Công ty tài chính Raistone, công ty đã yêu cầu điều tra và tạo điều kiện cho First Brands vay ngắn hạn, đang phải hứng chịu thiệt hại nặng nề. Với 80% doanh thu đến từ First Brands, công ty này đã buộc phải cắt giảm gần một nửa nhân viên.

Trong khi đó, quỹ đầu cơ O'Connor thuộc sở hữu của ngân hàng UBS đang đối mặt với những khoản lỗ lớn đến mức quỹ Cantor Fitzgerald phải cố gắng đàm phán lại các điều khoản trong thương vụ mua lại quỹ này.

Ngân hàng Jefferies cũng gặp rắc rối nghiêm trọng khi phải đối mặt với các yêu cầu hoàn trả từ các nhà đầu tư đã rót vốn vào quỹ đầu cơ Point Bonita Capital của mình. Khoảng một phần tư danh mục đầu tư của quỹ, tương đương 715 triệu USD, có liên quan đến First Brands. Tình trạng này đặc biệt đe dọa đến danh tiếng của Jefferies, do ngân hàng này cũng từng đóng vai trò quan trọng trong việc giúp First Brands bán một lượng đáng kể các khoản vay dài hạn trong thập kỷ qua.

Tuy nhiên, các nhà quan sát trong ngành cho rằng khó có chuyện các bên liên quan hoàn toàn "vô tội". Các nền tảng như Raistone đã bị giám sát chặt chẽ vì tạo điều kiện cho các công ty rủi ro dễ dàng tiếp cận nguồn vốn ngắn hạn. Các nhà quản lý tài sản cũng đối mặt với chỉ trích vì gửi tiền qua các nền tảng này mà thiếu đi sự giám sát nghiêm ngặt.

Joseph Sarachek, luật sư chuyên về phá sản và hiện đang giảng dạy tại trường kinh doanh NYU Stern, nhận định: "Nhu cầu đối với những tài sản này quá lớn đến nỗi mọi người đã quên mất việc thẩm định trước khi đầu tư." Ông nhấn mạnh: "Nhưng sự thẩm định có lẽ quan trọng hơn bao giờ hết khi công ty là công ty tư nhân”.

"Hộp đen" First Brand: Những lỗ hổng có thể đánh sập cả hệ thống

Khi càng nhiều chi tiết được hé lộ, các nhà đầu tư đang phải đối mặt với thực tế đau đớn về vai trò của họ trong một mạng lưới giao dịch tài chính thiếu minh bạch, đổ sập khi khoản nợ thực tế của công ty vượt xa con số được công bố. 

First Brands đúng nghĩa là một "hộp đen”, khi những khoản nợ bị che giấu vượt xa những con số được chính công ty công bố.

Hiện nay, số lượng của các công ty cổ phần tư nhân nhỏ ngày càng tăng, phát triển mạnh khi các nhà đầu tư chuyển dịch vốn từ thị trường công sang các giao dịch tư nhân - nơi thông tin được cung cấp cực kỳ hạn chế cho cơ quan quản lý, tổ chức xếp hạng tín nhiệm, thậm chí cả chính các nhà đầu tư. Vụ phá sản này là dấu hiệu mới nhất cảnh báo những vết nứt đang hình thành trong phân khúc tài chính đang tăng trưởng nóng này.

Rủi ro không còn giới hạn ở Phố Wall. First Brands đã huy động hàng trăm triệu USD từ các quỹ ngắn hạn thông qua Yieldstreet - công ty chuyên đóng gói các tài sản thay thế, độc đáo thành sản phẩm dành cho nhà đầu tư cá nhân. Ngay cả những khách hàng tìm hiểu kỹ tài liệu của Yieldstreet cũng chỉ biết tiền của họ được chuyển đến một "tập đoàn toàn cầu" mang mật danh Mango. Yieldstreet cho biết đã ngừng tài trợ cho First Brands từ năm ngoái và khẳng định khách hàng của họ không hề bị tổn thất.

Ảnh minh họa

Năm 2011, một đơn vị thuộc Fortress Investment Group đã khởi kiện một số công ty, cáo buộc họ che giấu quyền kiểm soát của James và thực tế rằng tất cả các công ty này "chia sẻ nhân viên và ban quản lý, không có sổ sách và hồ sơ riêng biệt, có cùng địa chỉ tại Solon, Ohio và bị thiếu vốn trầm trọng".

James và doanh nghiệp của ông phủ nhận cáo buộc nhưng đã chi tiền dàn xếp vụ kiện này cùng một vụ kiện khác về gian lận xảy ra hai năm trước đó.

Những vụ kiện tụng không ngăn được Phố Wall tiếp tục hậu thuẫn tham vọng ngày càng lớn của James. Công ty, lúc đó còn mang tên Crowne Group, bắt đầu khai thác thị trường cho vay hợp vốn năm 2014 với 380 triệu USD. Năm 2020, công ty đổi tên thành First Brands và vay hơn 1 tỷ USD để tài trợ cho hàng loạt thương vụ M&A, đẩy tổng nợ dài hạn lên khoảng 6 tỷ USD.

Tuy nhiên, theo các nhà đầu tư giấu tên vì không được phép phát ngôn công khai, một số nhà đầu tư từng cân nhắc cho vay đã quyết định rút lui sau khi phát hiện những vụ kiện tụng trong quá khứ hoặc gặp phải tình trạng thiếu thông tin về CEO.

Hồ sơ công khai cho thấy James đã thế chấp nhà ở vùng ngoại ô Cleveland và thành lập quỹ từ thiện quyên góp cho các nhà thờ và trường học trong khu vực, nhưng ông hầu như không để lại dấu vết nào trên internet.

Lakshmi Ganapathi, người sáng lập Unicus Research - công ty tiến hành điều tra pháp lý về các tranh chấp doanh nghiệp, cho biết bà đã nghiên cứu tình hình của First Brands cho khách hàng và kết luận rằng CEO đã thực hiện các bước che giấu dấu vết trực tuyến và nơi cư trú cá nhân.

"Có vẻ như ông ta đã cố tình che giấu bản thân và tài sản của mình quá mức cần thiết," Ganapathi nhận định. "Tất cả những điều này hẳn là dấu hiệu cảnh báo lớn đối với các nhà đầu tư”.

Kỹ thuật vay "ngoài sổ sách" gia tăng rủi ro

Sự thiếu minh bạch trong hoạt động của First Brands càng trở nên trầm trọng do công ty ngày càng sử dụng nhiều kỹ thuật vay ngắn hạn, được gọi là tài chính thương mại, cho phép vay những khoản tương đương với các khoản vay trả lương, thường gắn với lô hàng hoặc hàng tồn kho dự kiến.

Những thỏa thuận này thường không xuất hiện trên bảng cân đối kế toán, một phần do được thực hiện thông qua các tổ chức tài chính riêng biệt do James sở hữu, mang tên như Carnaby Capital và Eagle Casting Holdings.

Tài chính thương mại là hoạt động tài chính lâu đời, nhưng đã trở nên "hot" trên Phố Wall sau cuộc khủng hoảng tài chính, một phần nhờ sự trỗi dậy của Greensill Capital - công ty khởi nghiệp Anh thiết lập kênh dẫn vốn giữa các ngân hàng lớn trên Phố Wall và các công ty công nghiệp gặp khó khăn. First Brands đã khai thác thị trường này một phần thông qua Raistone - công ty do cựu nhân viên đầu tiên của Greensill sáng lập.

Mối nguy hiểm của những thỏa thuận này trở nên rõ ràng khi Greensill sụp đổ năm 2021, đối mặt cáo buộc đánh giá thấp rủi ro hoạt động cho vay ngắn hạn và che giấu bản chất các khoản vay cơ bản.

Nhưng First Brands quá hấp dẫn với nhiều nhà đầu tư khi phải trả lãi suất lên tới khoảng 30% cho một số khoản vay ngắn hạn, theo ước tính của các nhà phân tích Goldman Sachs. Trong một số trường hợp, Raistone và các nhà đầu tư sẽ mua các hóa đơn chưa thanh toán từ nhà cung cấp của First Brands với mức chiết khấu, đồng thời nhận cam kết từ First Brands về thanh toán đầy đủ đúng hạn, thu lợi từ phần chênh lệch.

Point Bonita Capital, đơn vị thuộc Leucadia Asset Management của Jefferies, cho biết đã đầu tư hàng trăm triệu USD vào các sản phẩm tài chính thương mại. Nhiều quỹ của UBS, bao gồm O'Connor, nắm giữ hơn 500 triệu USD giá trị tài sản.

Kể từ khi công ty phá sản, ủy ban hội đồng quản trị độc lập đã điều tra khoản tài trợ ngoài bảng cân đối kế toán trị giá khoảng 2,3 tỷ USD và xem xét các khiếu nại cạnh tranh đối với một số hàng tồn kho do "những bất thường" và khả năng "trộn lẫn" tài sản thế chấp hỗ trợ cho khoản vay dựa trên tài sản chính và các khoản vay được bảo đảm bằng hàng tồn kho khác.

Trong những năm qua, một số nhà đầu tư tiềm năng đã yêu cầu First Brands cung cấp hóa đơn để xác thực các khoản phải thu mà họ dự định mua, theo những người biết về các cuộc thảo luận và yêu cầu giấu tên vì tính chất riêng tư của các cuộc trò chuyện. Ed James - em trai Patrick James - là người đại diện cho nhiều giao dịch, nhưng anh hiếm khi xuất hiện trong các cuộc gọi Zoom với đối tác tiềm năng, và tỏ ra thờ ơ, thiếu kiên nhẫn khi các nhà đầu tư yêu cầu thêm thông tin, những người này cho biết.

"First Brands là ví dụ điển hình về công ty có người sáng lập rất quyết liệt và công bố thông tin tài chính cực kém, không cung cấp đủ thông tin cho nhà đầu tư," Michael Gatto, đối tác tại Silver Point - công ty đầu tư chuyên về tín dụng đã tìm hiểu về các khoản vay của First Brands nhưng không đầu tư, cho biết. "Họ liên tục thực hiện các vụ mua lại, và bằng cách đó có thể che giấu các vấn đề vì tạo ra cảm giác doanh nghiệp đang không ngừng phát triển."

Hồ sơ tòa án cho thấy một số dấu hiệu đầu tiên của tình trạng căng thẳng nghiêm trọng xuất hiện đầu năm nay khi một trong những công ty liên kết do James sở hữu không thực hiện được khoản thanh toán hàng tháng 200 triệu USD cho một công ty tài chính đã mua một số thiết bị của First Brands và sau đó cho thuê lại.

Theo một số nhà đầu tư, hầu hết chủ nợ của First Brands không biết về những vấn đề này vì chúng không xảy ra tại First Brands. Nhưng vấn đề trở nên nghiêm trọng hơn vào mùa hè, khi Jefferies bắt đầu tìm kiếm các bên cho vay sẵn sàng hỗ trợ tái cấp vốn cho khoản vay hợp vốn trị giá 6 tỷ USD.

Trong khi nhiều nhà đầu tư vào các khoản vay thế chấp cấp một của First Brands nhanh chóng đăng ký tái cấp vốn, một số người nắm giữ khoản vay thế chấp cấp hai lại trì hoãn và yêu cầu thêm thông tin về khoản vay ngoài bảng cân đối kế toán, phàn nàn rằng công ty không sử dụng một trong bốn công ty kế toán lớn, theo những người hiểu biết về các cuộc đàm phán.

Scott Caraher, giám đốc bộ phận cho vay cao cấp tại công ty quản lý đầu tư Nuveen, cho biết công ty đã gửi các câu hỏi thẩm định để tìm hiểu thêm thông tin, nhưng chưa bao giờ nhận được câu trả lời. Họ không đặt lệnh.

Jefferies đã tạm dừng quá trình này đầu tháng 8 và hứa sẽ gửi báo cáo "đầy đủ" về tình hình tài chính của First Brands từ một công ty kế toán lớn hơn. Đầu tháng 9, luật sư của First Brands đã gọi điện cho các chủ nợ vào cuối tuần và nói rằng "họ đang rất cần vốn", luật sư đại diện tập đoàn, Scott Greenberg, phát biểu tại tòa án phá sản.

Nhiều vấn đề về tài trợ xảy ra tại các công ty tài chính liên kết do James sở hữu và Greenberg cho biết khách hàng của ông không lường trước được những vấn đề này.

Trong những tuần trước khi phá sản, First Brands đã cố gắng tìm kiếm nguồn tài trợ từ các chủ nợ hiện tại. Quá trình này thường do CEO dẫn dắt, nhưng Patrick James chỉ xuất hiện trong một cuộc họp, lần này với camera bật, theo những người tham gia cuộc gọi.

Sau khi nộp đơn theo Chương 11, luật sư của một chủ nợ - công ty đầu tư Evolution Credit Partners, cho biết thân chủ của ông đã nhiều lần bất ngờ trước thông tin từ First Brands, và có lúc biết rằng một số tài sản thế chấp liên quan đến khoản vay của thân chủ cũng đã được thế chấp cho các bên cho vay khác.

Luật sư Vincent Indelicato cho biết: "Làm sao điều đó có thể xảy ra trong một doanh nghiệp phức tạp trị giá hàng tỷ USD vẫn là điều bí ẩn đối với chúng tôi và khách hàng của chúng tôi”. 

Tham khảo Wall Street Journal, Reuters