Mỹ choáng váng trước ‘vũ khí’ mới của Trung Quốc, nguy cơ tê liệt chuỗi năng lượng

“Vũ khí pin” của Bắc Kinh

Theo giới phân tích, loạt hạn chế xuất khẩu pin mà Trung Quốc vừa công bố có thể tác động lớn đến các doanh nghiệp Mỹ.

Bắc Kinh trước đây từng dùng đất hiếm làm “đòn bẩy” trong cuộc chiến thương mại với Washington. Giờ đây, với vị thế thống trị trong ngành pin, Trung Quốc lại có trong tay một “vũ khí” mới khi Mỹ ngày càng phụ thuộc vào năng lượng lưu trữ để phục vụ các trung tâm dữ liệu và ổn định lưới điện.

Các quy định mới, có hiệu lực từ ngày 8/11, bao trùm hầu hết chuỗi cung ứng pin - từ pin lithium-ion quy mô lớn dùng cho lưu trữ năng lượng, vật liệu cực âm và cực dương cho đến thiết bị sản xuất pin - những lĩnh vực mà Trung Quốc đều nắm lợi thế vượt trội.

Một khu chứa pin ở Iola, Texas. Ảnh: Jon Shapley/Houston Chronicle

Cũng như các biện pháp hạn chế trước đây, doanh nghiệp xuất khẩu pin sẽ phải xin giấy phép từ Bộ Thương mại Trung Quốc, qua đó cho phép Bắc Kinh linh hoạt sử dụng xuất khẩu như một công cụ gây sức ép.

“Mặc dù phạm vi ảnh hưởng không rộng bằng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu khác, nhưng do Trung Quốc chiếm ưu thế tuyệt đối trong chuỗi cung ứng pin, họ có thể ‘siết’ mạnh tay và tác động sẽ lan đến các công ty Mỹ rất nhanh”, chuyên gia chuỗi cung ứng Matthew Hales nhận định.

Theo dữ liệu của BNEF, trong 7 tháng đầu năm 2025, pin lithium-ion quy mô lưới điện nhập từ Trung Quốc chiếm khoảng 65% tổng kim ngạch nhập khẩu của Mỹ. Các loại pin này sẽ nằm trong diện bị ảnh hưởng.

Nhu cầu lưu trữ năng lượng đang trở nên cấp bách tại Mỹ, khi nhu cầu điện tăng mạnh cùng sự bùng nổ của AI. Báo cáo của Phòng thí nghiệm Quốc gia Lawrence Berkeley cho thấy lượng điện tiêu thụ của các trung tâm dữ liệu tại Mỹ đã tăng hơn gấp đôi giai đoạn 2017 – 2023 và có thể tăng gấp 3 vào năm 2028.

Bà Emily Kilcrease, Giám đốc Chương trình Năng lượng, Kinh tế và An ninh tại Trung tâm An ninh Mỹ Mới (CNAS), cho biết nếu Trung Quốc đang bị kìm hãm bởi việc thiếu chip tiên tiến của Mỹ để phát triển AI, thì với Mỹ, “nguồn điện chính là nút thắt trong hạ tầng trung tâm dữ liệu AI”.

Mỹ đối mặt nguy cơ tê liệt chuỗi năng lượng

Mỹ dự kiến bổ sung thêm 136GW công suất pin trong thập kỷ tới. Phần lớn nguồn cung này phải đến từ Trung Quốc và khó có thể thay thế bằng các nước khác, chuyên gia Hales nói thêm.

Dù năng lực sản xuất pin trong nước đã tăng, Mỹ vẫn không đủ đáp ứng nhu cầu lưu trữ năng lượng. Những nhà máy này cũng sẽ chịu tác động bởi quy định mới của Trung Quốc, quốc gia kiểm soát khoảng 96% công suất sản xuất cực dương và 85% cực âm toàn cầu.

Biểu đồ cho thấy Trung Quốc kiểm soát gần như toàn bộ chuỗi sản xuất pin toàn cầu - từ vật liệu cực âm, cực dương cho đến tế bào pin.Nguồn: Yahoo Finance 

Ông Cory Combs, chuyên gia về khoáng sản chiến lược tại Trivium China, nhận định việc Bắc Kinh đưa 2 linh kiện cốt lõi này vào danh mục hạn chế “là một bước leo thang đáng kể”. 

“Hầu hết các nhà máy pin đang mọc lên ở khu vực Đông Nam nước Mỹ đều sẽ bị ảnh hưởng - đây chính là nguồn nguyên liệu đầu vào của họ”, bà Celina Mikolajczak, cựu Giám đốc sản xuất pin tại Tesla và Panasonic, cho hay.

Giới phân tích nhận định động thái này không chỉ là công cụ đàm phán, mà còn nhằm bảo vệ lợi thế cạnh tranh dài hạn của Trung Quốc. “Họ rất rõ ràng về việc không muốn chia sẻ các công nghệ lõi. Mục tiêu của họ là trở thành cường quốc dẫn đầu trong ngành này trong nhiều thập kỷ tới”, bà Ilaria Mazzocco, chuyên gia về ngành năng lượng sạch Trung Quốc tại CSIS, nhận xét. 

Mức độ Trung Quốc sử dụng “vũ khí pin” đến đâu sẽ phụ thuộc một phần vào kết quả đàm phán thương mại. Bắc Kinh từng nối lại xuất khẩu đất hiếm sang Mỹ sau khi đạt thỏa thuận với chính quyền Tổng thống Donald Trump hồi tháng 6.