Đổi 5,4 tỷ USD nợ sang NDT: Tân binh BRICS tiết kiệm gần một nửa lãi suất, Trung Quốc ‘ngư ông đắc lợi’

Thống đốc Ngân hàng Trung ương Ethiopia Eyob Tekalign xác nhận Addis Ababa đã bắt đầu đàm phán với Ngân hàng Xuất nhập khẩu Trung Quốc (Eximbank) và Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBoC) để hoán đổi một phần khoản nợ 5,38 tỷ USD sang đồng NDT.

Theo các tính toán ban đầu, động thái này có thể giảm lãi suất trung bình từ 7,25% xuống chỉ còn 3%, giúp Ethiopia tiết kiệm hàng trăm triệu USD mỗi năm trong bối cảnh nước này đang đàm phán tái cơ cấu khoảng 15 tỷ USD nợ nước ngoài sau vụ vỡ nợ trái phiếu Eurobond năm 2023.

Động thái của Ethiopia nối tiếp bước đi tương tự từ Kenya, một con nợ lớn của Bắc Kinh, vừa chuyển đổi 3,5 tỷ USD nợ Trung Quốc sang NDT, tiết kiệm 215 triệu USD mỗi năm chi phí trả nợ.

Ethiopia đang lên kế hoạch chuyển đổi khoản vay bằng USD từ Trung Quốc sang NDT

Tekalign tiết lộ Ethiopia đã nêu đề xuất hoán đổi nợ trong chuyến công tác Bắc Kinh tháng 9, trước khi ký Biên bản ghi nhớ (MOU) với Trung Quốc nhằm thúc đẩy tiến trình tái cơ cấu nợ trong khuôn khổ Sáng kiến Khung chung G20 (G20 Common Framework).

Theo số liệu hải quan Trung Quốc, nước này hiện là đối tác thương mại lớn nhất của Ethiopia, với kim ngạch hai chiều 3,55 tỷ USD năm 2024, tăng 17,5% so với cùng kỳ.

“Hoán đổi nợ sang NDT hoàn toàn hợp lý trong bối cảnh quan hệ thương mại và đầu tư song phương ngày càng sâu rộng", Tekalign nói tại Washington trong khuôn khổ hội nghị thường niên của IMF và Ngân hàng Thế giới.

“Nước cờ khôn ngoan” nhưng ẩn chứa rủi ro

Theo Naeem Aslam, Giám đốc đầu tư tại Zaye Capital Markets (London), kế hoạch của Ethiopia “không chỉ là động tác kế toán”, mà là “một cú chơi chênh lệch lãi suất (arbitrage) khôn ngoan”: tận dụng chênh lệch lãi suất và biến động tiền tệ để giành thêm không gian tài khóa, trong bối cảnh nợ nước ngoài chồng chất.

Aslam cho rằng hoán đổi nợ giúp Addis Ababa giảm phụ thuộc vào USD, phòng ngừa cú sốc tỷ giá và có thể giúp Ethiopia được IMF “bật đèn xanh” trong các vòng đàm phán tiếp theo.

Tuy nhiên, ông cảnh báo: “Khoản tiết kiệm trước mắt có thể giúp GDP Ethiopia bật tăng 7,2% và khởi động lại đầu tư hạ tầng, nhưng cái giá là sự lệ thuộc sâu hơn vào Bắc Kinh, đánh đổi ‘ân huệ ngắn hạn’ lấy ‘ràng buộc dài hạn’.”

Các chuyên gia cũng lo ngại việc đổi nợ sang NDT sẽ khiến đàm phán với các chủ nợ tư nhân phương Tây trở nên phức tạp hơn, bởi họ yêu cầu Ethiopia phải đảm bảo “đối xử công bằng” giữa các nhóm chủ nợ.

Từ năm 2000 đến nay, Trung Quốc đã cho Ethiopia vay khoảng 14,5 tỷ USD, tài trợ nhiều dự án lớn thuộc Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI), bao gồm tuyến đường sắt Addis Ababa–Djibouti trị giá 4,5 tỷ USD, mạng lưới tàu điện nội đô, đến dự án Đập Đại Phục Hưng (GERD) trị giá 4,6 tỷ USD.

Tuy nhiên, đại dịch Covid-19 và nội chiến kéo dài hai năm ở vùng Tigray đã khiến nền kinh tế Ethiopia rơi vào khủng hoảng, dẫn đến vỡ nợ Eurobond trị giá 1 tỷ USD năm 2023.

Với Trung Quốc, động thái đổi nợ sang NDT là “nhiên liệu tăng tốc” cho quá trình quốc tế hóa đồng tiền, vừa củng cố ảnh hưởng tài chính tại châu Phi, vừa thúc đẩy sáng kiến Vành đai - Con đường mà không cần “xóa nợ trực tiếp”.

Thống đốc Ngân hàng Trung ương Nam Phi Lesetja Kganyago gọi đây là một phần trong “chiến lược lớn” của Bắc Kinh nhằm mở rộng ảnh hưởng toàn cầu của đồng NDT.

Ethiopia hiện là thành viên mới của BRICS, nhóm nền kinh tế mới nổi gồm Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc, Nam Phi, cùng các nước mở rộng như Ai Cập, Iran, Indonesia và UAE. Động thái này có thể khiến Tổng thống Mỹ Donald Trump đe dọa áp thuế lên hàng hóa từ các nước BRICS, cho rằng họ đang tìm cách thách thức vị thế đồng USD trong hệ thống tài chính toàn cầu.

Hiệu ứng domino: Zambia có thể là nước kế tiếp

Aslam dự đoán Zambia, quốc gia giàu đồng, đang xuất khẩu mạnh sang Trung Quốc, sẽ là nước tiếp theo hoán đổi nợ USD sang NDT. Chính phủ Lusaka đã thiết lập trung tâm thanh toán NDT, và Bộ trưởng Tài chính Zambia cho biết đang theo dõi sát sao mô hình của Kenya.

Tuy nhiên, theo Tim Jones, Giám đốc chính sách của tổ chức Debt Justice (Anh), việc chuyển nợ sang NDT vẫn không giải quyết triệt để vấn đề, vì các quốc gia đi vay vẫn phải chịu rủi ro tỷ giá.

“Ethiopia không chỉ cần đổi đồng tiền nợ, mà cần được xóa nợ quy mô lớn. Các chủ nợ, đặc biệt là nhóm trái chủ tư nhân, cần chấp nhận chia sẻ thiệt hại thay vì trì hoãn tái cơ cấu”, ông nói.

Từng là “ngôi sao mới nổi” của châu Phi, Ethiopia giờ đang đứng trước lựa chọn mang tính sinh tử: giảm áp lực nợ bằng NDT, hay chấp nhận lệ thuộc sâu hơn vào quỹ đạo tài chính của Trung Quốc.

Theo SCMP