Ngôi chùa mang kiến trúc Angkor linh thiêng nhất miền Tây Nam Bộ, sở hữu 'bảo vật' gần 500 tuổi
(Thị trường tài chính) -Chùa Bốn Mặt không chỉ là một công trình kiến trúc Khmer độc đáo mà còn là chứng nhân của lịch sử, của đời sống tâm linh đồng bào Khmer Nam Bộ.
Tọa lạc tại xã Thuận Hòa, TP. Cần Thơ (trước đây thuộc xã Phú Tân, huyện Châu Thành, tỉnh Sóc Trăng), chùa Bốn Mặt là một trong những ngôi chùa cổ nhất của đồng bào Khmer Nam Bộ.
Gần 500 năm trôi qua, ngôi cổ tự vẫn giữ nguyên gần như vẹn toàn những nét kiến trúc đặc trưng của văn hóa - nghệ thuật Angkor. Đồng thời lưu giữ nhiều truyền thuyết kỳ bí gắn với pho tượng Phật Bốn Mặt linh thiêng được xem là “báu vật” của vùng đất này.
Dấu ấn cổ xưa và truyền thuyết về pho tượng Phật Bốn Mặt
Theo tư liệu được lưu giữ tại chùa, chùa Bốn Mặt được xây dựng vào đầu thế kỷ XVI, khoảng năm 1537, trên diện tích hơn 6,5ha. Khi ấy, đồng bào Khmer trong vùng đang khai khẩn đất hoang để trồng trọt thì tình cờ phát hiện một pho tượng Phật bằng đá có 4 mặt quay về 4 hướng, mỗi mặt lại có 5 vị Phật khác.
Sự xuất hiện kỳ lạ của pho tượng khiến người dân tin rằng đây là điềm lành. Họ quyết định cùng nhau dựng nên một ngôi chùa nhỏ bằng tre, lá, đất và gỗ để rước tượng về thờ phụng.
Một trong những truyền thuyết được lưu truyền nhiều nhất kể rằng, dù pho tượng không lớn nhưng 4 chàng trai khỏe mạnh vẫn không tài nào nhấc được. Mãi đến khi một vị bô lão trong vùng nằm mộng thấy Đức Phật chỉ dạy rằng phải có 8 người, 4 nam, 4 nữ ăn chay trường trong 49 ngày mới có thể di chuyển tượng.
Người dân làm theo và điều kỳ lạ đã xảy ra, pho tượng được rước vào chùa dễ dàng, mở đầu cho lịch sử tồn tại của một trong những ngôi chùa Khmer linh thiêng nhất miền Tây Nam Bộ.
Trải qua 3 lần trùng tu lớn, chùa ngày nay trở thành một quần thể kiến trúc Khmer truyền thống đặc sắc với chánh điện, sala, khu hỏa táng, tháp cốt, trai đường, tăng đường, ao Mách Cha Ling, cùng hệ thống cổng Tam Quan uy nghi. Dù nhiều công trình được xây mới theo thời gian, tổng thể chùa vẫn giữ được tinh thần nguyên bản của kiến trúc Khmer Nam tông, vừa cổ kính vừa trang nghiêm.
Kiến trúc độc đáo mang đậm phong cách Angkor - Khmer
Điểm đầu tiên gây ấn tượng với du khách khi bước vào chùa Bốn Mặt chính là cổng Tam Quan gồm 3 ngọn tháp tròn cao 5 tầng. Trên các tháp được đắp nổi những hình tượng xuất hiện phổ biến trong tín ngưỡng Khmer như thần gió Reahu, rắn thần Naga và chim thần Garuda.
2 bên lối đi dẫn vào chùa là tượng đôi rắn Naga chín đầu dài hơn 20m, biểu tượng cho sự che chở và thịnh vượng. Trong tín ngưỡng Khmer, rắn Naga là loài vật linh thiêng dẫn dắt con người đến cõi thiên, xua đuổi tà khí và bảo hộ cho nơi linh tự.
Không gian bên trong chùa rợp bóng những hàng cây cổ thụ, đặc biệt là những cây hồng nhung hàng trăm năm tuổi. Loại cây này cho trái quanh năm, có hương vị thơm ngọt, được xem như dấu ấn rất riêng của chùa Bốn Mặt, khiến bất kỳ ai ghé thăm cũng phải tò mò dừng lại ngắm nhìn.
Chánh điện là công trình tâm linh quan trọng nhất có diện tích rộng hơn 200m2, được xây dựng bằng chất liệu đặc trưng của người Khmer gồm hỗn hợp rơm, cát và đất sét. Khi gõ vào tường, âm thanh phát ra vang và đục, hoàn toàn khác biệt so với bê tông hiện đại. Mái chánh điện được thiết kế theo dạng tam cấp, trung tâm là đỉnh tháp nhọn đặt tượng bốn mặt của Maha Prum - vị sáng thế thần trong quan niệm Bà-la-môn giáo.
Từng góc mái được chạm khắc hình tượng rồng Khmer sinh động, bên dưới là các tiên nữ Keynor mình chim, gương mặt hiền từ, phúc hậu. Tượng chim thần Krud ngậm hồng ngọc, đặt tại vị trí giao nhau giữa mái và các trụ cột, biểu tượng cho sức mạnh nâng đỡ toàn bộ chánh điện. Những chi tiết điêu khắc này không chỉ thể hiện tay nghề tinh xảo của nghệ nhân Khmer xưa mà còn phản ánh thế giới quan độc đáo của văn hóa Nam tông Khmer.
Bên trong chánh điện, pho tượng Phật Bốn Mặt bằng đá gần 500 năm tuổi vẫn được bảo tồn nguyên vẹn. Tượng được thờ ở gian trước hướng Tây. Phía sau là khu vực thờ khoảng 40 tượng Phật khác. Ở trung tâm chánh điện là tượng Phật Thích Ca cao 2m trong tư thế thiền định trên bệ sen cao 3m, tạo nên không gian thiêng liêng, uy nghi.
Ngoài chánh điện, trong khuôn viên chùa còn có ao Mách Cha Ling với tháp cao 20m. Bên trong tháp là tượng Phật ngồi trên rắn thần Naga bảy đầu che chở. Xung quanh ao là hệ thống tượng 12 con giáp theo quan niệm Khmer, trong đó con mèo và con trâu được thay bằng con thỏ và con bò. Đây là một trong những điểm được nhiều du khách ưa thích bởi vừa mang giá trị tín ngưỡng, vừa thể hiện sự giao thoa văn hóa giữa người Việt và người Khmer.
Không gian văn hóa - tâm linh đặc sắc
Chùa Bốn Mặt không chỉ là nơi sinh hoạt tôn giáo của đồng bào Khmer mà còn là điểm đến văn hóa quan trọng của vùng đất Cần Thơ. Mỗi dịp lễ hội như Chol Chnam Thmay, Ok Om Bok hay lễ Dâng Y Kathina, chùa thu hút đông đảo bà con và du khách thập phương.
Bao quanh khuôn viên chùa là hệ thống các bảo tháp, nơi người dân gửi tro cốt người thân. Với người Khmer, đây là cách bày tỏ lòng hiếu thảo và tưởng nhớ công ơn sinh thành. Vì thế, mỗi tháp cốt đều được chạm trổ tỉ mỉ, mang tính trang nghiêm và đầy cảm xúc.
Bên cạnh đó, chùa còn nổi tiếng với hai Giếng Tiên. Giếng Ông phía trước và Giếng Bà phía sau chùa. Truyền thuyết kể rằng, xưa kia trong làng có tục đào giếng giữa nam và nữ. Chuyện tình duyên, công việc và cuộc sống của họ đều gắn với hai chiếc giếng thiêng này. Gần giếng còn có bàn Tế Thiên, nơi người dân đến cúng bái để cầu mong bình an, sức khỏe, thuận lợi trong làm ăn.
Những câu chuyện ấy kết hợp với truyền thuyết về pho tượng Phật Bốn Mặt đã tạo nên một tầng văn hóa tâm linh đặc sắc. Có người kể rằng bức tượng đá cổ có hoa văn tinh xảo đến mức dường như không phải do bàn tay người phàm chạm khắc. Nhiều câu chuyện kỳ bí xoay quanh việc di chuyển tượng, sự linh ứng và những giấc mộng báo mệnh, khiến ngôi chùa càng thêm huyền bí, thu hút những ai yêu thích tìm hiểu văn hóa dân gian.
Gần 500 năm tồn tại, chùa Bốn Mặt không chỉ là một công trình kiến trúc Khmer độc đáo mà còn là chứng nhân của lịch sử, của đời sống tâm linh đồng bào Khmer Nam Bộ. Trong không gian khoáng đạt, tiếng chuông chùa ngân vang, khách hành hương khi đến đây như được trở về với sự tĩnh lặng nguyên sơ, với những giá trị văn hóa lâu bền và linh thiêng của miền Tây sông nước.
Chùa Bốn Mặt vì thế trở thành một điểm đến không thể bỏ qua đối với những ai yêu mến văn hóa Khmer và muốn tìm hiểu về những dấu tích cổ xưa.
