Ngôi chùa cổ hơn 1.000 tuổi được ‘hai vua tôn thờ’, nằm trong khuôn viên trường đại học lớn ở Hà Nội
(Thị trường tài chính) -Nơi đây không chỉ mang dấu ấn lịch sử mà còn là chốn dừng chân thân quen thuộc cho các sinh viên mỗi khi cần tìm chút bình yên và cầu may cho những kỳ thi quan trọng.
Giữa không gian đô thị sôi động của Hà Nội, chùa Thánh Chúa như một điểm nhấn trầm lặng, kín đáo đầy chất thơ. Ngôi chùa cổ kính tọa lạc tại phường Dịch Vọng Hậu, Hà Nội, mang trong mình một vẻ linh thiêng và bí ẩn của một di tích lịch sử lâu đời.
Ngôi chùa được 2 vua tôn thờ
Nằm trong khuôn viên Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, chùa Thánh Chúa là một trong những ngôi chùa cổ có giá trị lịch sử đặc biệt của Thủ đô. Ngôi chùa mang vẻ đẹp trầm mặc giữa lòng phố xá nhộn nhịp, là điểm đến quen thuộc của nhiều Phật tử và du khách. Hiện nay, chùa được trông nom bởi Ni sư Thích Nữ Đàm Văn, người đã gần 100 tuổi.
Đây không chỉ là nơi thờ phụng Nguyên phi Ỷ Lan, các vị thần và thiền sư mà còn gắn liền với nhiều dấu ấn quan trọng trong lịch sử Phật giáo Việt Nam.
Chùa Thánh Chúa được xây dựng từ đầu thời nhà Lý (thế kỷ XI). Ngôi chùa gắn liền với nhiều sự kiện lịch sử quan trọng và là nơi lưu dấu của hai vị vua kiệt xuất - Lý Nhân Tông và Lê Thánh Tông.
Theo những ghi chép lịch sử, vào năm Quý Mão 1064, vua Lý Thánh Tông khi 40 tuổi nhưng chưa có con trai nối dõi, đã sai Chi hậu nội nhân Nguyễn Bông làm lễ cầu tự tại chùa Thánh Chúa.
Điều kì diệu là sau đó Ỷ Lan phu nhân có thai, sinh hạ hoàng tử Càn Đức, là vua Lý Nhân Tông sau này. Dưới triều đại của ông, chùa được tu bổ và trở thành một trung tâm Phật giáo quan trọng, khi Phật giáo là Quốc giáo của Đại Việt.
Chùa nằm trên một ụ đất cao, xung quanh cây cối xanh tươi, bên cạnh là hồ sen nước trong. Nơi đây từng là điểm dừng chân quen thuộc của Lý Thánh Tông và Nguyên phi Ỷ Lan – nơi họ đến để nghỉ ngơi, vãn cảnh, nghiên cứu Phật pháp.
Khoảng hơn 4 thế kỷ sau, vào năm Kỷ Mão (1459), chùa lại tiếp tục ghi dấu trong lịch sử khi trở thành nơi lánh nạn của bà phi Ngô Thị Ngọc Giao và con trai là Lê Tư Thành trong khi chính quyền đang hỗn loạn. Năm sau, khi thế sự ổn định, các đại thần Nguyễn Xí, Đinh Liệt và các bá quan rước Tư Thành về và tôn lên làm vua, hiệu là Lê Thánh Tông.
Dưới sự trị vì của vua Lê Thánh Tông, chế độ phong kiến Việt Nam đã phát triển thịnh vượng. Dân gian nhiều nơi lưu truyền câu ca:
“Tục truyền đời Lê Thánh Tông,
Trị vì thiên hạ Tây Đông thuận hòa”.
Khi còn tại vị, cả hai vị vua Lý Nhân Tông và Lê Thánh Tông đều từng cho trùng tu và tôn tạo chùa Thánh Chúa. Trong dân gian vẫn còn vang vọng câu ca dao:
“Nghìn năm nay có mấy chùa
Như chùa Thánh Chúa, hai vua tôn thờ?”
Theo thời gian, chùa đã nhiều lần được tu sửa và nâng cấp. Trong khoảng 100 năm trở lại đây, có nhiều đợt trùng tu lớn. Kiến trúc hiện nay của chùa được xây dựng vào năm 1934 và được đại trùng tu vào năm 1945.
Ni sư Thích Đàm Văn - trụ trì từ năm 1940, đã nhiều lần đứng ra tổ chức tu sửa chùa. Cổng chùa được sửa lại vào năm 1992, đến năm 2009 chùa xây thêm điện thờ Thái hậu Ỷ Lan, năm 2014 tiếp tục trùng tu ngôi chính điện.
Bên cạnh đó, các đợt trùng tu lớn vào các năm 1936, 1985 và 2010 đều chú trọng bảo tồn nguyên trạng các di vật quý, đồng thời gìn giữ những nét kiến trúc đặc trưng của chùa, phần lớn mang phong cách nghệ thuật thời Nguyễn.
Năm 1989, chùa Thánh Chúa được Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch xếp hạng là Di tích Lịch sử Văn hóa Quốc gia, khẳng định giá trị to lớn của ngôi chùa trong đời sống tâm linh và văn hóa Việt Nam.
Kiến trúc độc đáo mang phong cách nghệ thuật thời Nguyễn
Trải qua bề dày lịch sử tôn tạo và phát triển, chùa Thánh Chúa đã trở thành biểu tượng của sự kết hợp hài hòa giữa nét cổ kính và phong cách kiến trúc độc đáo. Mỗi hạng mục trong chùa đều in hằn dấu ấn lịch sử, phản ánh sự tài hoa của các nghệ nhân qua từng thời kỳ.
Chùa Thánh Chúa có kiến trúc đặc trưng theo kiểu chữ Đinh, một phong cách phổ biến trong thiết kế chùa truyền thống Việt Nam. Tiền đường chùa rộng 7 gian, đầu hồi bít đốc, mang kết cấu “chồng rường giá chiêng” tinh xảo.
Tòa Tam bảo được xây dựng với hình dáng chuôi vồ, quay về hướng Tây Nam, gồm 5 gian tiền đường rộng rãi và 5 gian thượng điện sâu phía sau, là nơi tôn nghiêm thờ Phật.
Phía sau thượng điện là hành lang dẫn tới nhà Tổ, nhà Tăng. Đi qua hành lang cầu phía trái Tam bảo chùa, đối diện Nhà mẫu Mai Dịch là khu vườn tháp của chùa Thánh Chúa, với 9 ngôi bảo tháp lớn nhỏ, lưu giữ tro cốt của các vị trụ trì và chư tôn đức trong chùa.
Các tháp được xây dựng có 4 mặt, trang trí hoa văn theo văn hóa truyền thống Phật giáo. Mỗi tháp có 1 cửa, dạng cửa tò vò, phía bên trên là hình búp sen, biểu tượng cho sự trong trắng, thuần khiết.
Điện thờ Nguyên phi Ỷ Lan được xây dựng gồm 3 gian, tôn vinh vị thái hậu có công lớn với Phật giáo và lịch sử nước nhà.
Chùa Thánh Chúa được bao bọc bởi khuôn viên thoáng đãng, với sân gạch rộng, hai cây muỗm cổ thụ sừng sững và vườn cây xanh mát. Sự kết hợp giữa kiến trúc cổ kính và không gian thanh tịnh đã tạo nên một chùa Thánh Chúa vừa uy nghiêm vừa bình dị, mang đậm nét đẹp của văn hóa Phật giáo Việt Nam.
Ngoài sở hữu kiến trúc độc đáo, chùa Thánh Chúa cũng là nơi lưu giữ nhiều hiện vật có giá trị lịch sử và nghệ thuật. Trong đó, bộ tượng tròn gồm 77 pho tượng gỗ và tượng đất nung là những tác phẩm nghệ thuật quý giá, phản ánh phong cách nghệ thuật tinh tế của thế kỷ XVII.
Ngoài ra, trên gác Tam quan của chùa Thánh Chúa còn có quả chuông đồng đúc năm Mậu Tý, niên hiệu Minh Mạng thứ 9 (1828) và chiếc khánh đồng kiểu cánh dơi, nặng 125kg, mang niên hiệu Thiệu Trị thứ 5 (1845).
Bên trong chùa còn lưu giữ bản ngọc phả ghi chép những truyền thuyết lịch sử gắn liền với chùa Thánh Chúa, cùng với nhiều bút tích và câu đối đều là những giá trị văn hóa quý báu góp phần làm phong phú thêm di sản lịch sử của ngôi chùa.
Hằng năm, lễ hội truyền thống chùa Thánh Chúa được tổ chức vào ngày 25 tháng Giêng. Phần nghi lễ có dâng hương, dâng hoa cúng Phật và tưởng niệm Nguyên phi Ỷ Lan. Phần hội là không gian tổ chức các trò chơi dân gian như: bịt mắt đập niêu, cờ bỏi, bắt trạch trong chum.
