Chủ tịch Trường Đại học FPT: Yêu cầu học sinh giỏi mới được học bán dẫn sẽ dẫn đến xung đột chính sách và gây thiếu nhân lực
(Thị trường tài chính) - Nội dung đã được TS Lê Trường Tùng nêu ra tại tọa đàm “Đào tạo nhân lực chất lượng cao: Xung lực từ Nghị quyết 57” do Báo Đại biểu Nhân dân tổ chức ngày 15/3.
Nên mở rộng đào tạo rồi thắt đầu ra
Ngày 22/12/2024, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW, xác định khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là những đột phá chiến lược nhằm xây dựng nền kinh tế bền vững, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.
Không chỉ đóng vai trò định hướng, Nghị quyết 57 còn thể hiện cam kết chính trị mạnh mẽ của Việt Nam trong việc tận dụng cơ hội và đối phó với thách thức của kỷ nguyên công nghệ số. Một trong những trọng tâm của Nghị quyết là thúc đẩy giáo dục, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, đặc biệt trong các lĩnh vực khoa học và công nghệ tiên tiến.
Tại tọa đàm “Đào tạo nhân lực chất lượng cao: Xung lực từ Nghị quyết 57” do Báo Đại biểu Nhân dân tổ chức ngày 15/3, TS Lê Trường Tùng, Chủ tịch Hội đồng quản trị Trường Đại học FPT, nhận định Nghị quyết 57 là một dấu mốc quan trọng, tác động sâu rộng đến các thể chế kinh tế - xã hội, trong đó có giáo dục đại học.
Ông nhấn mạnh rằng, nếu không giải quyết được bài toán nhân lực chất lượng cao, mục tiêu của Nghị quyết khó có thể đạt được. Nhân lực là một trong những yếu tố then chốt, bên cạnh thể chế, hạ tầng, dữ liệu số và công nghệ tiên tiến. Tuy nhiên, việc phát triển nguồn nhân lực không thể diễn ra trong một sớm một chiều, mà đòi hỏi chiến lược dài hạn và đồng bộ.
Theo TS Lê Trường Tùng, để hiện thực hóa các mục tiêu của Nghị quyết 57, Chính phủ đã nhanh chóng ban hành Nghị quyết số 03/NQ-CP, đề ra Chương trình hành động với 140 nhiệm vụ trọng tâm cần triển khai trong thời gian tới. Trong đó, khoảng 30% nhiệm vụ liên quan trực tiếp đến giáo dục, cùng nhiều nhiệm vụ khác có sự gắn kết gián tiếp. Ông khẳng định, đại học chính là trung tâm nghiên cứu, đào tạo nguồn nhân lực trình độ cao, đóng vai trò quan trọng trong công cuộc chuyển đổi số quốc gia.
Ông Nguyễn Anh Dũng, Phó Vụ trưởng Giáo dục đại học, Bộ Giáo dục và Đào tạo, cho biết trong năm qua, cả nước có khoảng 180.000 sinh viên theo học các ngành STEM (khoa học, công nghệ, kỹ thuật, toán học). Số lượng sinh viên STEM tăng trung bình 10% mỗi năm trong bốn năm qua, cao hơn mức tăng chung của hệ đại học (5,6%). Tuy nhiên, tỷ lệ 55 sinh viên STEM trên một vạn dân của Việt Nam vẫn thấp hơn nhiều so với các quốc gia phát triển như Singapore, Hàn Quốc, Phần Lan hay Đức. Trong bối cảnh Việt Nam đặt mục tiêu đào tạo 50.000 kỹ sư bán dẫn vào năm 2030, việc mở rộng quy mô đào tạo nhân lực STEM là một yêu cầu cấp thiết.
Trước nhu cầu ngày càng cao về nhân lực, ông Tùng nhấn mạnh sự cần thiết của việc mở rộng đầu vào đào tạo sinh viên. Ông viện dẫn dự thảo chuẩn chương trình đào tạo ngành vi mạch bán dẫn do Bộ ban hành, trong đó quy định học sinh phải đạt điểm Toán, Lý, Hóa từ 8 trở lên - mức giỏi - mới đủ điều kiện theo học.
"Nếu mỗi năm chỉ khoảng 10% học sinh đạt từ 8 trở lên thì sao? Số đó quá ít", ông đặt vấn đề. "Chúng ta đang cần số lượng, nên mở rộng đào tạo rồi thắt đầu ra, chứ không nên chặn ngay ở đầu vào".
Theo ông Tùng, nếu không xem xét lại, việc này có thể xung đột chính sách và gây thiếu nhân lực.
Cần có cơ chế, chính sách về tín dụng, học bổng và học phí để thu hút học sinh, sinh viên giỏi
Việc đào tạo nhân lực chất lượng cao không chỉ dừng lại ở kiến thức, mà còn đòi hỏi khả năng nghiên cứu và thực hành sáng tạo. Các chuyên gia nhận định, trong bối cảnh hiện nay, cần có cơ chế, chính sách về tín dụng, học bổng và học phí nhằm thu hút học sinh, sinh viên giỏi theo học các lĩnh vực kỹ thuật và công nghệ then chốt.
TS Lê Trường Tùng cho rằng, mô hình tài chính sinh viên cũng như mô hình kinh tế của các cơ sở giáo dục đại học vẫn chưa nhận được sự quan tâm đúng mức. Theo ông, mặc dù Chính phủ đã phê duyệt Quy hoạch mạng lưới cơ sở giáo dục đại học và sư phạm với nhiều nội dung quan trọng, nhưng vẫn chưa đề cập đến vấn đề tài chính cho giáo dục đại học. Ông cảnh báo, nếu không có đủ nguồn lực tài chính, việc đào tạo nhân lực chất lượng cao khó có thể đạt được như kỳ vọng.
Theo phân tích của TS Lê Trường Tùng, chi phí đào tạo một sinh viên không chỉ giới hạn ở học phí – khoản tiền người học phải chi trả – mà còn đến từ nhiều nguồn khác nhau. Việc so sánh chi phí đào tạo tại Việt Nam với các nước trong khu vực là cần thiết để xác định mục tiêu tài chính cho giai đoạn 5 - 10 năm tới. Từ đó, có thể đề ra các giải pháp, đặc biệt trong cơ chế tín dụng sinh viên.
Ông nhấn mạnh rằng tín dụng sinh viên là phương án sử dụng nguồn lực tương lai để đầu tư vào hiện tại. Người học sẽ hoàn trả khoản vay bằng chính thu nhập của mình sau này. Tuy nhiên, quy mô tín dụng sinh viên tại Việt Nam hiện vẫn còn nhỏ, số tiền hỗ trợ cũng thấp hơn nhiều so với các nước khác.
Chủ tịch Hội đồng quản trị Trường Đại học FPT đưa ra dẫn chứng về cách tính cơ cấu học phí tại nhiều quốc gia, trong đó có nguyên tắc: "Một năm lương trung bình sau khi tốt nghiệp có thể chi trả được hai năm học phí". Điều này có nghĩa, nếu một sinh viên theo học trong bốn năm, tổng học phí sẽ tương đương với hai năm thu nhập sau khi đi làm. Theo mô hình này, người có thu nhập cao sẽ đóng nhiều hơn, trong khi người có thu nhập thấp sẽ đóng ít hơn. Nếu áp dụng tại Việt Nam, ngay cả khi học phí ở nhiều trường tăng lên, mức này vẫn chưa đạt đến ngưỡng hợp lý theo tiêu chuẩn quốc tế.
Với thực tế đó, TS Lê Trường Tùng đề xuất cần có giải pháp đồng bộ về tài chính sinh viên và tài chính giáo dục đại học. Ông cho rằng, không chỉ cần chính sách phù hợp, mà còn phải có truyền thông hiệu quả để xã hội hiểu và chấp nhận mức học phí hợp lý, từ đó tạo động lực phát triển giáo dục, đặc biệt trong các lĩnh vực STEM – những ngành đang được khuyến khích phát triển.
Ông cũng nhấn mạnh: "Trong 140 nhiệm vụ của Nghị quyết 03 có một nhiệm vụ Chính phủ giao Bộ GD-ĐT là nhanh chóng trong năm 2025 ban hành cơ chế liên quan đến học bổng tín dụng để thu hút nhân lực học những ngành công nghệ cao. Tôi cho rằng đây là vấn đề hết sức quan trọng, khi giải quyết một cách bài bản sẽ tạo ra một trong những động lực quan trọng thu hút người học".
