Từ sự cố lỗi giao dịch chứng khoán, nhìn lại 100 ngày “giải cứu” sàn HOSE
(Thị trường tài chính) - Ngày 6/3/2024, trong khi dòng tiền đang vào cuộc hưng phấn ở các nhóm ngành thì sự cố bất ngờ của sàn HOSE đã khiến nhà đầu tư không thể thực hiện giao dịch. Trước đó, từ tháng 12/2020, tình trạng “rút dây điện” khi giao dịch đang bùng nổ cũng khiến nhà đầu tư thiệt hại về kinh tế và mất niềm tin vào TTCK. Tại thời điểm này, chiến dịch "100 ngày giải cứu HOSE" đã được nhiều doanh nghiệp Việt như FPT, Sovico vào cuộc.
Tại Hội nghị triển khai nhiệm vụ phát triển thị trường chứng khoán (TTCK) năm 2024 vừa diễn ra, ông Trương Gia Bình, Chủ tịch HĐQT FPT nhắc lại 100 ngày "giải cứu" sàn HOSE sau sự kiện nghẽn lệnh của sàn chứng khoán hồi cuối năm 2020 đến giữa năm 2021. Theo ông Bình, cuộc “giải cứu” này đã khẳng định vị trí công nghệ, trong đó có trí tuệ nhân tạo (AI) ngày càng đóng vai trò quan trọng đối với nền kinh tế và TTCK.
100 ngày “giải cứu sàn HoSE” là sự kiện được khởi xướng từ sáng kiến của bà Nguyễn Thị Phương Thảo, Chủ tịch HĐQT Sovico. Khi đó, tình trạng nghẽn lệnh tại HOSE diễn ra trong suốt hơn nửa năm, từ cuối quý IV năm 2020 khiến niềm tin của nhà đầu tư trên TTCK bị sụt giảm mạnh. Tình trạng này được nêu tại hội nghị “Đối thoại 2045” và bà Nguyễn Thị Phương Thảo đã đề xuất Chính phủ cho phép Sovico cùng FPT cùng nghiên cứu xây dựng hệ thống vận hành nâng cấp, thay thế cỗ máy vận hành lỗi thời được cung cấp từ 20 năm trước.
Bà Nguyễn Thị Phương Thảo và ông Trương Gia Bình đều là lãnh đạo của những doanh nghiệp niêm yết thuộc nhóm VN30 trên HOSE, với hàng chục nghìn nhà đầu tư tổ chức và cá nhân trong nước và nước ngoài là cổ đông; những doanh nghiệp điển hình mang lại những giá trị niềm tin cho các nhà đầu tư, đóng góp cho sự phát triển của TTCK Việt Nam. Đúng mốc hẹn 3 tháng, hệ thống giao dịch mới của HOSE do FPT triển khai, Sovico tài trợ đã chính thức vận hành vào đầu tháng 7/2021 với năng lực xử lý một ngày 3-5 triệu lệnh, gấp hơn 3 lần hệ thống cũ, bỏ cơ chế phân bổ số lệnh và có thể chỉnh sửa khi gặp sự cố đã bấm nút hoạt động chính thức.
Sau hơn 3 năm, ngày 6/3/2024, sự cố sàn HOSE chập chờn đã khiến nhiều nhà đầu tư không thể thực hiện được các lệnh giao dịch lại tái diễn. Một số công ty chứng khoán đã phải gửi thông báo đến khách hàng về khả năng lỗi kết nối đến sàn HOSE có thể ảnh hưởng đến các giao dịch.
Lúc 13h30 ngày 6/3, phía các công ty chứng khoán đã xác nhận và đồng loạt gửi thông báo cho khách hàng về tình trạng chập chờn kết nối đến sàn H)SE. Cũng theo các công ty chứng khoán này, do lỗi kết nối nên một số lệnh đặt sàn HoSE có thể chưa được gửi vào sàn hoặc không cập nhật trạng thái lệnh. Các công ty chứng khoán này cũng cho biết, thông tin hiển thị trên bảng giá của các phần mềm cũng có thể chưa cập nhật đúng theo thời gian. Đồng thời yêu cầu khách hàng nếu thấy hiện trượng lag lệnh thì tuyệt đối không đặt thêm để tránh hiện tượng bị lặp lệnh đã đặt. Sau sự cố, tối ngày 6/3, phía HOSE khẳng định, hệ thống giao dịch trong phiên giao dịch ngày 6/3/2024 hoạt động bình thường. Theo thống kê của Sở GDCK TP.Hồ Chí Minh, tổng số lệnh của toàn thị trường phiên giao dịch ngày 6/3/2024 là 1.177.809 lệnh (bình quân của 10 phiên giao dịch liền trước: 1.142.638 lệnh). Sở GDCK TP.Hồ Chí Minh hiện đang phối hợp với nhà cung cấp dịch vụ hỗ trợ vận hành hệ thống (Công ty TNHH Hệ thống Thông tin FPT) để kiểm tra, xác định nguyên nhân.
Sự cố này diễn ra ngay sau khi Sở Giao dịch chứng khoán TP.Hồ Chí Minh (HOSE) có văn bản gửi các công ty chứng khoán về kế hoạch diễn tập chuyển đổi hệ thống lần 1 của Dự án Công nghệ thông tin KRX. Theo đó, từ ngày 4/3-8/3, HOSE sẽ chuyển đổi hệ thống. Các công ty chứng khoán chuẩn bị hệ thống để chuyển đổi theo lịch trình, thực hiện kiểm tra hệ thống và cutover test (kiểm tra việc chuyển đổi) ngày 7/3. Từ ngày 11-15/3, các công ty chứng khoán sẽ thử nghiệm việc nhập lệnh giao dịch, đảm bảo hoạt động như một ngày giao dịch bình thường. HOSE lưu ý ngày đầu tiên trên hệ thống là 4/3. Dữ liệu cho ngày giao dịch đầu tiên là dữ liệu cuối ngày 1/3.
Đại diện một công ty chứng khoán cho biết, theo kế hoạch còn thêm một đợt kiểm thử cuối cùng (FAT) nữa là hệ thống có thể đi vào hoạt động. KRX là hệ thống công nghệ thông tin do Sở Giao dịch chứng khoán Hàn Quốc (KRX) thiết kế. Hệ thống KRX do HOSE làm chủ đầu tư, được ký kết với KRX vào năm 2012. Tổng đầu tư khoảng 900 tỷ đồng.
Ngoài HOSE với tư cách là chủ đầu tư, các đơn vị thụ hưởng của hệ thống còn có Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX) và Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam (VSD). Mục tiêu là tạo ra một hệ thống công nghệ thông tin thống nhất giữa 2 sở và VSD, nâng cao quy mô xử lý lệnh cũng như tạo nền tảng cho các sản phẩm mới cho thị trường. Ban đầu, HOSE dự kiến hoàn thành năm 2021. Tuy nhiên, Sở liên tục lỗi hẹn cho dù tình trạng tắc nghẽn tiếp tục xảy ra. Gần đây nhất, hệ thống KRX được lên kế hoạch go live vào ngày 25/12/2023 nhưng bất thành do giai đoạn kiểm thử của các công ty chứng khoán chưa hoàn tất.
