Xuất khẩu thủy sản Việt Nam tháng 5 chững lại, lo ngại thuế Mỹ gia tăng

Đây là mức tăng thấp nhất kể từ đầu năm đến nay. Tuy nhiên, tính chung 5 tháng đầu năm, tổng giá trị xuất khẩu toàn ngành vẫn đạt 4,2 tỷ USD, tăng 18,2% so với cùng kỳ 2024. Kết quả này phản ánh nỗ lực đáng ghi nhận của ngành thủy sản trong bối cảnh thị trường quốc tế biến động, đặc biệt là trước ảnh hưởng từ chính sách thuế mới của Hoa Kỳ.

Xuất khẩu thủy sản Việt Nam tháng 5 chững lại, lo ngại thuế Mỹ gia tăng. Ảnh minh họa

Thuế đối ứng từ Hoa Kỳ gây biến động ngắn hạn

Kể từ tháng 4/2025, sau khi Chính phủ Hoa Kỳ công bố kế hoạch áp dụng mức thuế tạm thời 10% đối với nhiều mặt hàng nhập khẩu từ Việt Nam – trong đó có thủy sản – các doanh nghiệp xuất khẩu đã chủ động ứng phó. Để giảm thiểu rủi ro bị áp mức thuế cao hơn (có thể lên đến 46%) sau mốc 9/7 – thời điểm kết thúc giai đoạn tạm thời 90 ngày – nhiều đơn vị đã tăng tốc giao hàng sang thị trường Mỹ trong tháng 4 và đầu tháng 5.

Nhờ đó, kim ngạch xuất khẩu sang Hoa Kỳ trong tháng 5 vẫn đạt gần 160 triệu USD, tăng 9,7% so với cùng kỳ năm ngoái. Tuy vậy, theo ghi nhận từ các doanh nghiệp, kể từ sau ngày 20/5, hoạt động giao hàng có xu hướng chững lại do lo ngại rủi ro thương mại gia tăng. Chi phí đầu vào biến động, chính sách thiếu ổn định và sức ép cạnh tranh khiến doanh nghiệp thận trọng hơn, ảnh hưởng đáng kể đến kết quả chung toàn ngành trong tháng.

Tôm giữ vững phong độ, cá tra và cá ngừ sụt giảm

Trong cơ cấu sản phẩm, tôm tiếp tục là mặt hàng chủ lực khi mang về 363 triệu USD trong tháng 5, tăng mạnh 12,4% và chiếm hơn 42% tổng kim ngạch toàn ngành. Lũy kế 5 tháng, xuất khẩu tôm đạt hơn 1,66 tỷ USD – tăng 28,3% so với cùng kỳ, nhờ nhu cầu tiêu thụ tích cực từ Mỹ, Nhật Bản và các quốc gia thuộc khối CPTPP.

Ngược lại, cá tra ghi nhận mức sụt giảm mạnh nhất trong các mặt hàng chủ lực, với kim ngạch tháng 5 chỉ đạt 138 triệu USD, giảm 17,3%. Nguyên nhân chủ yếu do các doanh nghiệp điều chỉnh kế hoạch giao hàng sang Mỹ – thị trường tiêu thụ lớn nhất – nhằm tránh tác động từ chính sách thuế và từng bước cơ cấu lại thị trường xuất khẩu. Một số doanh nghiệp như Caseamex đang tích cực mở rộng sang thị trường EU và châu Á, nơi có yêu cầu kỹ thuật cao nhưng ít rủi ro hơn về thuế quan.

Đối với cá ngừ, xuất khẩu trong tháng 5 đạt 65 triệu USD, giảm 23,2% so với cùng kỳ, phản ánh những khó khăn từ chi phí logistics gia tăng và áp lực cạnh tranh với nguồn cung thay thế đến từ khu vực Mỹ Latinh.

Đa dạng hóa thị trường – hướng đi chiến lược trong bối cảnh bất ổn

Trước những biến động do chính sách thuế của Hoa Kỳ, nhiều doanh nghiệp thủy sản đã chủ động điều chỉnh chiến lược, tập trung đa dạng hóa thị trường và đẩy mạnh các dòng sản phẩm chế biến sâu. Trong tháng 5, xuất khẩu sang các thị trường CPTPP như Nhật Bản, Canada và Mexico vẫn duy trì đà tăng tích cực, đạt 224 triệu USD – tăng 7,9%. Lũy kế 5 tháng, nhóm thị trường này mang về hơn 1,15 tỷ USD, tăng 24,3% so với cùng kỳ.

Thị trường Trung Quốc và Hong Kong cũng ghi nhận mức tăng trưởng ấn tượng, lần lượt đạt gần 185 triệu USD trong tháng 5 và hơn 900 triệu USD trong 5 tháng đầu năm, tương ứng mức tăng 22,3% và 48,6%. Đây là những tín hiệu khả quan, cho thấy chiến lược tái cấu trúc thị trường đang phát huy hiệu quả, đồng thời phản ánh sức hút của các sản phẩm phù hợp với thị hiếu tiêu dùng, giá cả cạnh tranh và chuỗi cung ứng thuận lợi.

Ngoài ra, nhiều doanh nghiệp đang đẩy mạnh phát triển các sản phẩm chế biến sâu như cá viên, cá tẩm gia vị, đồ hộp, cũng như collagen chiết xuất từ phụ phẩm nhằm gia tăng giá trị, thâm nhập sâu hơn vào các thị trường ngách, đáp ứng xu hướng tiêu dùng hiện đại, đặc biệt tại các đô thị lớn ở châu Á.

Triển vọng thận trọng và những kiến nghị chiến lược

Trong giai đoạn từ nay đến tháng 7 – thời điểm Hoa Kỳ đưa ra quyết định chính thức về mức thuế áp dụng – hoạt động xuất khẩu sang thị trường này dự kiến sẽ tiếp tục theo hướng thận trọng. Các doanh nghiệp cần cân nhắc kỹ thời điểm giao hàng nhằm tối ưu hóa lợi ích, hạn chế rủi ro và duy trì đơn hàng. Nếu thuế vẫn giữ ở mức 10%, hoạt động xuất khẩu có thể tiếp tục ổn định. Tuy nhiên, trong kịch bản mức thuế 46% được triển khai, toàn ngành sẽ đối mặt với nhiều thách thức và buộc phải đẩy nhanh quá trình tái cơ cấu thị trường.

Về lâu dài, ngành thủy sản cần tận dụng tối đa các hiệp định thương mại tự do như CPTPP, EVFTA và UKVFTA để mở rộng thị trường, đồng thời đầu tư nâng cấp hạ tầng, giảm chi phí logistics và cải thiện khả năng đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế. Bên cạnh đó, sự hỗ trợ từ phía Chính phủ trong việc cung cấp tín dụng, phát triển vùng nuôi và thúc đẩy công nghệ chế biến sẽ đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao năng lực cạnh tranh của toàn ngành.