Áp thuế chống bán phá giá thép cán nóng: Nên hay không?

9 doanh nghiệp lên tiếng phản đối

Trong buổi gặp mặt các nhà đầu tư tại Khu Liên hợp Gang thép Hòa Phát Dung Quất, Tổng Giám đốc Tập đoàn Hòa Phát Nguyễn Việt Thắng cho biết, doanh nghiệp này cùng Công ty TNHH Gang Thép Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh (Formosa Hà Tĩnh) đã nộp đơn đề nghị khởi xướng điều tra chống bán phá giá đối với sản phẩm thép cán nóng (HRC) nhập khẩu từ Trung Quốc vào Việt Nam.

Tập đoàn Hòa Phát và Formosa Hà Tĩnh đề nghị khởi xướng điều tra chống bán phá giá đối với sản phẩm thép cán nóng nhập khẩu từ Trung Quốc

Phản ứng trước thông tin này, 09 doanh nghiệp tôn mạ và ống thép Việt Nam gồm Tập đoàn Hoa Sen, Thép TVP, Tôn Đông Á, Thép Nam Kim, Tôn Phương Nam, Tôn Pomina, Thép Vina One, Thép Việt Nhật và Kim khí Nam Hưng đã đồng thuận gửi công văn đến Văn phòng Chính phủ, Bộ Công Thương, Cục Phòng vệ thương mại, Hội Nhà báo Việt Nam, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam và Hiệp hội Thép Việt Nam cho rằng, không có căn cứ pháp lý và không phù hợp với diễn biến thị trường khi đề nghị khởi xướng điều tra chống bán phá giá đối với sản phẩm HRC nhập khẩu từ Trung Quốc.

Theo lập luận của 9 doanh nghiệp này, lý do thứ nhất mà Tập đoàn Hòa Phát đưa ra là lượng nhập khẩu HRC từ Trung Quốc vào Việt Nam tăng mạnh. Với lý do này, 9 doanh nghiệp cho rằng, “Theo quy định của Luật Quản lý Ngoại Thương 2017, lượng nhập khẩu HRC từ Trung Quốc vào Việt Nam tăng mạnh không phải là điều kiện để đề nghị khởi xướng điều tra chống bán phá giá”.

Lý giải cụ thể, 9 doanh nghiệp cho biết, theo Điều 78, Luật Quản lý Ngoại Thương số 05/2017/QH14, biện pháp chống bán phá giá được áp dụng đối với hàng hóa nhập khẩu khi thỏa mãn đủ 03 điều kiện. Điều kiện 1, hàng hóa nhập khẩu vào Việt Nam bị bán phá giá với biên độ bán phá giá được xác định cụ thể. Điều kiện 2, ngành sản xuất trong nước bị thiệt hại đáng kể hoặc bị đe dọa gây ra thiệt hại đáng kể hoặc ngăn cản sự hình thành của ngành sản xuất trong nước. Điều kiện 3, tồn tại mối quan hệ nhân quả giữa việc nhập khẩu hàng hóa bị bán phá giá ở Điều kiện 1 với thiệt hại của ngành sản xuất trong nước quy định ở Điều kiện 2.

Theo các doanh nghiệp tôn mạ và ống thép Việt Nam, lý do lượng nhập khẩu HRC từ Trung Quốc vào Việt Nam tăng mạnh không phải là một trong 03 điều kiện để đề nghị khởi xướng điều tra chống bán phá giá đối với HRC nhập khẩu từ Trung Quốc. Trái lại, lượng HRC nhập khẩu từ Trung Quốc vào Việt Nam tăng là điều tất yếu vì cung HRC nội địa không đáp ứng đủ nhu cầu.

Bên cạnh đó, theo quy luật cung cầu của thị trường, quốc gia nào sản xuất được HRC chất lượng tốt với giá bán hợp lý sẽ xuất khẩu được nhiều HRC hơn các quốc gia khác. Trong năm 2023, HRC do các doanh nghiệp Trung Quốc sản xuất có chất lượng tốt, giá bán hợp lý, nên lượng nhập khẩu HRC từ Trung Quốc tăng nhiều hơn so với nhập khẩu HRC từ các quốc gia khác là hoàn toàn phù hợp với quy luật cung cầu của thị trường.

Với lý do thứ 2 được Hòa Phát đưa ra là “Giá bán HRC của Trung Quốc giảm từ 618 USD/tấn vào quý 1/2023 xuống còn 557 USD/tấn trong quý 4/2023 có dấu hiệu bán phá giá”, các doanh nghiệp tôn mạ và ống thép Việt Nam cũng cho rằng “giá bán giảm” và “bán phá giá” là hai khái niệm khác nhau nên không có căn cứ pháp lý để đề nghị khởi xướng điều tra chống bán phá giá.

Với lý do thứ 3, “Một số doanh nghiệp Trung Quốc bán HRC vào Việt Nam dưới giá thành, chấp nhận bán lỗ để bán được hàng, cạnh tranh không lành mạnh với các doanh nghiệp Việt Nam”, các doanh nghiệp tôn mạ và ống thép Việt Nam cho rằng, để biết các doanh nghiệp sản xuất HRC tại Trung Quốc có đang bán lỗ, bán dưới giá thành sản phẩm HRC vào Việt Nam hay không, cần có số liệu chi tiết về giá thành sản xuất HRC của các doanh nghiệp Trung Quốc.

Thực tế, không thể có một doanh nghiệp Việt Nam nào có thể tiếp cận với hồ sơ kế toán của các doanh nghiệp Trung Quốc để biết chi phí sản xuất HRC của các doanh nghiệp Trung Quốc là bao nhiêu bởi đây là các thông tin bảo mật của từng doanh nghiệp. Do đó, đây chỉ là phỏng đoán không có căn cứ để cố chứng minh Hòa Phát đang bị cạnh tranh không lành mạnh bởi HRC nhập khẩu từ Trung Quốc.

Chuyên gia nói gì?

Theo báo cáo của Hiệp hội Thép Việt Nam, tổng nhu cầu thép cán nóng (HRC) hằng năm của Việt Nam khoảng 11-13 triệu tấn. Hiện nay, để đáp ứng nhu cầu này có 2 nguồn. Thứ nhất là từ Tập đoàn Hòa Phát và Formosa Hà Tĩnh. Tuy nhiên, năm vừa qua, 2 DN này chỉ đáp ứng được khoảng 3,4 triệu tấn, tức khoảng 30% nhu cầu, phần còn lại  phải nhập khẩu từ nhiều quốc gia trên thế giới, không chỉ riêng Trung Quốc.

Ông Vũ Văn Thanh, Phó Tổng Giám đốc Thường trực Tập đoàn Hoa sen khẳng định, nếu áp thuế chống bán phá giá vào mặt hàng này sẽ tác động vô cùng nghiêm trọng đến các doanh nghiệp tôn mạ và ống thép Việt Nam nói riêng, kinh tế xã hội nói chung. Các DN này sẽ bị tác động từ 2 khía cạnh là thị trường nội địa và thị trường xuất khẩu.

Theo ông Thanh, đối với thị trường nội địa, giá nguyên liệu đầu vào là HRC sẽ tăng lên, như vậy giá thành sản phẩm tôn mạ ống thép của 9 doanh nghiệp tôn mạ và ống thép Việt Nam sẽ phải tăng lên, đây là điều chắc chắn.

Thứ 2, do nguồn cung trong nội địa chỉ đáp ứng được khoảng 30% nhu cầu nên doanh nghiệp tôn mạ và ống thép Việt Nam phải nhập khẩu HRC với giá cao hơn từ 10-20USD/tấn, có thời điểm lên đến 50 USD/tấn.

“Bình thường chưa áp thuế, giá nguyên liệu đã tăng hơn giá nhập khẩu tới 50USD/tấn, nếu bây giờ áp thuế thì giá sẽ còn cao hơn nữa. Trong khi đó, Việt Nam vẫn đang nhập khẩu thành phẩm tôn, thép từ nước ngoài, ở các quốc gia đó không bị áp thuế, họ sẽ bán thành phẩm được với giá tốt, còn chúng ta thì rất khó cạnh tranh được với hàng ngoại. Như vậy là chúng ta thua ở sân nhà”, ông Thanh phân tích.

Theo lãnh đạo Tập đoàn Hoa sen, khi áp thuế chống bán phá giá với HRC, giả sử Hoa sen và các DN tôn mạ và ống thép Việt Nam xuất khẩu sang Canada lại phải chịu thêm thuế chống bán phá giá thành phẩm tại quốc gia đó. “Thành phẩm xuất khẩu của các DN chúng tôi sẽ phải chịu 2 mức chống bán phá giá. Một là thuế chống bán phá giá nguyên liệu HRC tại Việt Nam, hai là thuế chống bán phá giá thành phẩm ở các quốc gia xuất khẩu. Như vậy giá thành ắt sẽ phải đẩy lên cao, không cạnh tranh được với sản phẩm cùng nước bạn. Từ đó chúng ta sẽ mất thị trường xuất khẩu”, ông Thanh nhận định. Không những vậy, ông Thanh cũng cho rằng, việc các doanh nghiệp tôn mạ ống thép Việt Nam khi mất thị trường xuất khẩu sẽ rất khó để tồn tại được bởi thị trường xuất khẩu hiện nay chiếm đến 50% sản lượng. Như vậy, hàng chục ngàn lao động sẽ bị ảnh hưởng đến công việc, DN dần dẫn đến phá sản.

Liên quan đến vấn đề này, TS Vũ Đình Ánh, Nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường – giá cả, Bộ Tài chính cho rằng, việc áp thuế chống bán phá giá một mặt hàng không phải câu chuyện đơn giản. “Không thể tự dưng có thể áp thuế chống bán phá giá được. Chúng ta buộc phải chứng minh được người ta có bán phá giá và phải xác định được người ta bán phá giá bao nhiêu?”.

TS Vũ Đình Ánh cũng phân tích, trước khi đi đến quyết định có áp thuế hay không, chúng ta cần phải làm rõ câu chuyện nếu áp thuế thì áp bao nhiêu và áp trong bao lâu, nhằm mục tiêu gì,…?

Nhìn dưới góc độ pháp luật, Luật sư Nguyễn Tiến Lập, Trọng tài viên Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam cho rằng, việc 2 DN nộp đơn lên Bộ Công thương đề nghị khởi xướng chống bán giá giá là có cơ sở pháp lý. Tuy nhiên, để Nhà nước ra được một quyết định có áp thuế hay không thì phải đảm bảo đồng thời cho cả doanh nghiệp nộp đơn và bảo vệ thị trường, bao gồm nhiều doanh nghiệp khác và cả người tiêu dùng.

Luật sư Lập cho biết, khi áp thuế chống bán phá giá là bảo vệ tự do cạnh tranh, các quốc gia có quyền bảo hộ các doanh nghiệp sản xuất mặt hành đó trong nước. Tuy nhiên, trong trường hợp này, vẫn có những tác động phụ là ảnh hưởng đến người tiêu dùng, đặc biệt là người tiêu dùng công nghiệp (9 doanh nghiệp tôn mạ ống thép Việt Nam).

Mặt khác, Luật sư Lập nhìn nhận, trước mắt, Hòa Phát hay Formosa Hà Tĩnh sẽ cảm thấy mình bị thiệt hại vì không cạnh tranh được với hàng nhập khẩu, nhưng về lâu dài, sẽ kích thích các doanh nghiệp trong nước phải đổi mới để làm sao giá thành của DN mình phải hạ xuống, không cao hơn so với hàng nhập khẩu. Từ đó, các DN phải thay đổi công nghệ, cách thức quản lý để giảm giá thành sản phẩm.