Ngăn tiêu cực trong điều hành tín dụng

Trong đó nhấn mạnh, điều hành tín dụng cần phải kịp thời hơn, nhanh hơn, bảo đảm hỗ trợ DN, người dân tiếp cận vốn tín dụng thuận lợi và dễ dàng hơn.

Doanh nghiệp chưa thể tiếp cận đủ vốn

Thủ tướng yêu cầu Ngân hàng Nhà nước (NHNN) tập trung điều hành chính sách tiền tệ chủ động, linh hoạt, kịp thời, hiệu quả, khả thi, khoa học, đúng quy định, sát tình hình, tuyệt đối không và dứt khoát không để phát sinh cơ chế xin - cho, lợi ích nhóm, tiêu cực, tham nhũng… trong việc tăng trưởng tín dụng.

Thực tế hiện nay, do nhiều nguyên nhân, nhiều DN vẫn chưa thể tiếp cận đủ nguồn vốn để thúc đẩy sản xuất, kinh doanh. Giám đốc Công ty TNHH Cà phê Vina Vũ Minh Nhất chia sẻ, so với những năm trước, hiện nay, các ngân hàng đã “thoáng” hơn, nhưng do yêu cầu bảo đảm về tài sản thế chấp vẫn còn khá khắt khe nên số vốn mà DN được vay không đáp ứng đủ nhu cầu. "Đơn cử như công ty của tôi có tài sản là đất nông nghiệp nhưng với việc định giá như hiện nay, thì số vốn tiếp cận được rất ít. Trong điều kiện kinh doanh gặp khó khăn, DN đã và đang thiếu vốn trầm trọng, nếu các ngân hàng không linh hoạt trong các thủ tục, điều kiện vay vốn thì e rằng DN rất khó vực dậy”- ông Vũ Minh Nhất kiến nghị.

Hiện nay, các DN sản xuất mứt, ô mai đang tăng tốc sản xuất, nguồn hàng dự kiến tăng thêm 10% để đáp ứng nhu cầu mùa cao điểm Tết Dương lịch và Tết Nguyên đán. Nhiều cơ sở, DN sản xuất nhỏ cũng đang tìm nguồn vốn để mua nguyên liệu sản xuất và dự trữ hàng hóa. Trưởng phòng Marketing Công ty CP Hồng Lam Đào Khánh Huyền cho biết: "NHNN vừa nới thêm hạn mức tăng trưởng tín dụng cho một số ngân hàng là cơ hội tốt dành cho các DN, đặc biệt là DN vừa và nhỏ trong bối cảnh kinh tế còn nhiều biến động, khó khăn. Chúng tôi cũng đang tham khảo một số ngân hàng để vay vốn, dù vậy các ngân hàng đều yêu cầu phải có tài sản thế chấp”.

Dưới góc độ của người làm kinh doanh, một số DN bất động sản chia sẻ, việc nới hạn mức tín dụng chỉ có ý nghĩa với các DN đang có gói vay và cần huy động tài chính. Nhưng với DN vay mới, đang chuẩn bị thủ tục thì thời gian còn lại một tháng từ nay đến cuối năm là không đủ để giải ngân. Chưa kể, lãi suất cho vay 4 - 5% chỉ áp dụng cho một số lĩnh vực sản xuất, kỳ hạn ngắn, còn đối với lĩnh vực cho vay bất động sản thì lãi suất vẫn còn cao. Các DN kiến nghị ngân hàng tiếp tục giảm lãi suất để có thể tiếp cận nguồn vốn rẻ hơn. "Lãi suất cho vay bây giờ với DN vẫn khá cao, dường như bất khả thi để xây dựng một phương án kinh doanh. Chúng tôi đề nghị mức lãi suất 6 - 8% trở lại" - Tổng Giám đốc SGO Homes Lê Đình Chung đề xuất.

Theo đánh giá của Chính phủ, tăng trưởng tín dụng vẫn còn nhiều khó khăn, vướng mắc. Điều hành tín dụng đôi khi còn bị động, nhiều chính sách tín dụng còn cứng nhắc. Tăng trưởng tín dụng còn thấp, mức tăng trưởng không đồng đều. DN tiếp cận tín dụng còn nhiều khó khăn trong khi dư địa tăng trưởng tín dụng còn lại toàn hệ thống để các tổ chức tín dụng mở rộng là rất lớn.

Linh hoạt chính sách, đơn giản hóa thủ tục

Cuối tháng 11, Thủ tướng cũng có công điện yêu cầu NHNN rút kinh nghiệm từ việc điều hành tín dụng chậm trong năm 2022. Việc điều hành tăng trưởng tín dụng năm 2023 cần kịp thời, hiệu quả, bảo đảm cung cấp đủ vốn tín dụng cho nền kinh tế và an toàn hệ thống các tổ chức tín dụng, tuyệt đối không để tắc nghẽn, ách tắc, chậm trễ, không đúng thời điểm. Cùng với đó, tiếp tục hướng nguồn vốn tín dụng vào các lĩnh vực sản xuất, kinh doanh, lĩnh vực ưu tiên và các động lực tăng trưởng của nền kinh tế theo chủ trương của Chính phủ; kiểm soát chặt chẽ tín dụng vào các lĩnh vực tiềm ẩn rủi ro. “Không hạ chuẩn cho vay nhưng các ngân hàng cần linh hoạt trong chính sách để "đẩy" vốn với các DN có dự án khả thi” - Thủ tướng nhấn mạnh.

Sau chỉ đạo của Thủ tướng, mặc dù tốc độ tăng trưởng tín dụng đã được đẩy nhanh nhưng số liệu cập nhật đến ngày 13/12/2023 cho thấy tín dụng tăng 9,87% so với cuối năm 2022, thấp hơn so với định hướng điều hành 14% trong năm nay.

Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam (VNBA), TS Nguyễn Quốc Hùng nhận định, 10 tháng đầu năm 2023, tăng trưởng tín dụng chung của toàn ngành ngân hàng đạt trên 7% nhưng riêng đối với lĩnh vực xuất nhập khẩu là 11,61%, cao hơn so với năm 2022 và so với cùng kỳ năm 2022. TS Nguyễn Quốc Hùng cho rằng, không thể hạ chuẩn tín dụng nhưng các điều kiện, nguyên tắc để bảo đảm có thể là hậu kiểm và có thái độ rất nghiêm khắc khi DN sử dụng vốn không đúng mục đích…

Chặn tiêu cực, làm sạch hệ thống

Chỉ đạo của Thủ tướng cũng yêu cầu, chấm dứt tình trạng cho vay tập trung vào một số DN, dự án thuộc hệ sinh thái, hoặc thuộc “sân sau” của tập đoàn. Nghiêm cấm việc mở rộng room tín dụng và dành lãi suất thấp cho thành viên ban lãnh đạo ngân hàng.

Các chuyên gia cho rằng, còn dư địa để ngành này cải cách bởi thực tế hồ sơ cho vay hiện vẫn còn phức tạp, khó khăn, thủ tục hành chính còn rườm rà. Lãi suất mặc dù đã giảm song vẫn còn cao so với khả năng chi trả của DN, nhất là lãi suất cho vay. Đặc biệt, vẫn còn hiện tượng tiêu cực, sở hữu chéo tại các tổ chức tín dụng, nhất là việc cấp tín dụng, lãi suất ưu đãi cho ban lãnh đạo, ban điều hành và người có liên quan của các ngân hàng thương mại.

“Tình trạng cho vay sân sau và thao túng trong ngân hàng đã gây hậu quả rất nghiêm trọng trong thời gian qua. Đặc biệt, trong lúc nhiều DN khó tiếp cận vốn tín dụng, việc dòng vốn này đổ vào những kênh đầu cơ vừa gây rủi ro cho hệ thống ngân hàng, vừa thu hẹp nguồn lực tài chính cho các DN kinh doanh tích cực”- chuyên gia kinh tế, PGS.TS Đinh Trọng Thịnh bình luận.

Tuy nhiên, theo PGS.TS Đinh Trọng Thịnh, việc phát hiện và xử lý các hành vi cho vay “sân sau” là rất khó khăn. Đơn cử việc thao túng xảy ra tại Ngân hàng SCB, Chủ tịch Vạn Thịnh Phát chỉ đạo thành lập nhiều công ty “ma”, thuê hàng trăm người đứng tên lập khống hồ sơ hơn 1.000 khoản vay. Sai phạm này diễn ra trong thời gian dài mà không được phát hiện cho thấy, vẫn có nhiều thủ đoạn tinh vi để “lách” các quy định và cơ chế giám sát hiện hành. Do đó, PGS.TS Đinh Trọng Thịnh cho rằng, bên cạnh việc củng cố các quy định về giới hạn tỷ lệ sở hữu và cho vay, cần tăng cường cơ sở pháp lý về giám sát hoạt động cho vay trong ngân hàng. Đồng thời, tăng chế tài xử phạt với các sai phạm.

Tình trạng cho vay sân sau khá phổ biến ở hệ thống ngân hàng nước ta không chỉ tại SCB, PGS.TS Nguyễn Thị Mùi, chuyên gia ngân hàng cho rằng, cần thanh tra làm rõ tình hình cho vay nội bộ, cho vay sân sau của các ông chủ ngân hàng hiện nay. Theo TS Lê Xuân Nghĩa, có hiện tượng sở hữu chéo mà thanh tra ngân hàng có thể nhìn thấy, song cũng có những biểu hiện thì chỉ khi cơ quan an ninh điều tra mới phát hiện ra được. Do đó, các chuyên gia cho rằng, chỉ đạo của Thủ tướng về việc xử lý các sai phạm trong cho vay sân sau là phù hợp để khơi thông nguồn tín dụng và cần thiết để xây dựng và phát triển hệ thống tổ chức tín dụng lành mạnh và bền vững.