Trung Quốc sắp làm nên kỳ tích chưa từng có trong lịch sử nhân loại
(Thị trường tài chính) - Các quan chức ước tính dự án thủy điện Yarlung Tsangpoh sẽ sản xuất 300 tỷ kilowatt-giờ điện mỗi năm, tương đương 20% tổng mức tiêu thụ điện dân dụng hiện nay của Trung Quốc.
Ba tháng trước, hàng trăm công nhân xây dựng, quan chức và cán bộ Trung Quốc trong trang phục truyền thống Tây Tạng đang đứng nghiêm trang dự lễ khởi công. Tại đây, Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường phát biểu, ca ngợi việc chính thức khởi động “dự án thế kỷ” – một công trình thủy điện trị giá 1,2 nghìn tỷ nhân dân tệ (tương đương 168 tỷ USD), được xây dựng tại hẻm núi sâu nhất thế giới.
“Dự án thủy điện này sẽ có quy mô khổng lồ, thời gian thi công kéo dài và tác động sâu rộng. Nó cần được xây dựng thành một công trình mang tính biểu tượng của kỷ nguyên mới”, ông Lý nói.
Theo một số nhà quan sát, sự kiện khởi công tháng 7 dường như được tính toán kỹ lưỡng về thời điểm nhằm nâng cao tinh thần kinh tế. Trung Quốc đang vật lộn để vượt qua sự sụp đổ của thị trường bất động sản và đối phó với áp lực từ thuế quan của Mỹ. Tình trạng dư thừa hàng hóa sản xuất, một phần do nhu cầu trong nước sụt giảm, đang thúc đẩy giảm phát và gây căng thẳng với các quốc gia bị ngập trong hàng nhập khẩu giá rẻ. Sự thận trọng của doanh nghiệp đang kìm hãm tăng trưởng việc làm, qua đó ảnh hưởng đến niềm tin tiêu dùng.
Những mối lo ngại này sẽ được các ủy viên Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc xem xét khi họ nhóm họp tuần tới để bàn thảo kế hoạch 5 năm quốc gia mới, kéo dài đến năm 2030. Đây sẽ là Kế hoạch 5 năm lần thứ 15 của Trung Quốc, được dự đoán tập trung vào hai mục tiêu chính: Tự chủ kinh tế và phát triển xanh.
Cả hai định hướng này đều được phản ánh rõ trong dự án thủy điện Yarlung Tsangpo, công trình được kỳ vọng sẽ giúp Trung Quốc giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch và hạn chế nhập khẩu năng lượng.
“Môi trường quốc tế đang trở nên ngày càng bất ổn”, Li Daokui, thành viên Ủy ban Chính sách Tiền tệ của Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc, cho biết.
Ông Li nói rằng dự án Yarlung Tsangpo và các sáng kiến hạ tầng khác ở miền Tây Trung Quốc phản ánh "một mục tiêu chiến lược quốc gia...nhằm biến miền Tây từ khu vực tụt hậu thành trung tâm kinh tế mới, giải tỏa các nút thắt trong chu trình kinh tế nội địa và tiếp tục thúc đẩy nhu cầu trong nước".
Nhiều nhà quan sát so sánh ý nghĩa kinh tế tiềm năng của dự án với đập Tam Hiệp – nhà máy thủy điện lớn nhất thế giới được xây dựng vào những năm 1990 và đầu 2000, một phần trong bối cảnh khủng hoảng tài chính châu Á.
Về công suất và chi phí, Yarlung Tsangpo sẽ lớn gấp ba đến bốn lần Tam Hiệp, nhưng nền kinh tế Trung Quốc hiện nay cũng lớn hơn rất nhiều so với thời điểm đó. Vì vậy, một số nhà phân tích và kinh tế học đặt câu hỏi liệu ngay cả một dự án khổng lồ như vậy có đủ sức khôi phục đà tăng trưởng của Trung Quốc hay không và liệu Bắc Kinh có chấp nhận thực tế rằng chi tiêu cho hạ tầng đã không còn hiệu quả như trước.
Tất nhiên, dự án Yarlung Tsangpo mang nhiều ý nghĩa hơn là chỉ về kinh tế. Khi nhu cầu điện tăng ở Trung Quốc và trên toàn cầu do sự phát triển của các dịch vụ trí tuệ nhân tạo (AI), sản lượng điện của dự án có thể được sử dụng ở các khu vực đông dân hơn. Dự án cũng có thể mang lại cho Trung Quốc đòn bẩy chiến lược đối với Ấn Độ và Bangladesh, hai quốc gia phụ thuộc nhiều vào dòng chảy của sông Brahmaputra, tên gọi của con sông trong lãnh thổ của họ.
Dù thế nào, quy mô của dự án vẫn là rất lớn. Các quan chức ước tính công trình sẽ sản xuất 300 tỷ kilowatt-giờ điện mỗi năm, tương đương 20% tổng mức tiêu thụ điện dân dụng hiện nay của Trung Quốc. Một thông báo tuyển dụng vào tháng 7 cho biết hơn 100.000 người sẽ được thuê để tham gia xây dựng và vận hành dự án. Việc xây dựng được cho là cần khoảng 40 triệu tấn xi măng và ít nhất 4 triệu tấn thép.
Những vật liệu này sẽ không được sử dụng để xây hồ chứa lớn như đập Tam Hiệp, mà chủ yếu dùng để xây dựng các đường hầm dài xuyên dãy Himalaya cùng các đập nhỏ hơn để chuyển hướng dòng nước. Mạng lưới này sẽ dẫn một phần dòng chảy của sông Yarlung Tsangpo xuống qua các tuabin phát điện, trước khi nước trở lại lòng sông ở độ cao thấp hơn.
Việc xây dựng trong môi trường khắc nghiệt và hẻo lánh này sẽ đòi hỏi công nghệ khoan hầm tiên tiến, còn việc truyền tải điện năng sẽ tận dụng công nghệ truyền tải điện siêu cao áp mà Trung Quốc đã phát triển mạnh.
Các nhà đầu tư đang theo dõi dòng hợp đồng và đơn hàng sắp tới đã đổ xô mua cổ phiếu của các nhà sản xuất xi măng, thiết bị điện và công ty kỹ thuật Trung Quốc sau lễ khởi công, góp phần thúc đẩy đợt phục hồi bất ngờ của thị trường chứng khoán bắt đầu từ tháng 4.
Amber Zhang, quản lý dữ liệu tại công ty nghiên cứu thị trường Trung Quốc BigOne Lab, trong một bài viết đã liên hệ sự hứng khởi này với cách mà đập Tam Hiệp “vượt xa một kỳ tích kỹ thuật”, trở thành “biểu tượng mạnh mẽ của niềm tự hào dân tộc và dấu hiệu mở đầu cho kỷ nguyên thịnh vượng chưa từng có”.
“Mối liên tưởng mạnh mẽ đó đã tạo nên một dạng hồi ức tập thể, một niềm hy vọng chung rằng dự án Yarlung Tsangpo, với quy mô lớn hơn và tham vọng cao hơn, có thể khởi động một ‘chu kỳ siêu tăng trưởng’ mới”, Zhang viết.
Gọi dự án là “bước ngoặt chiến lược trong thời điểm then chốt”, Hao Hong, Giám đốc điều hành và Giám đốc đầu tư của quỹ phòng hộ Lotus Asset Management (Hồng Kông) đã so sánh Yarlung Tsangpo với đập Hoover ở miền Tây nước Mỹ. Việc xây dựng đập Hoover vào đầu những năm 1930 từng mang lại việc làm và nhu cầu giữa thời kỳ Đại Suy thoái.
“Trọng tâm của Bắc Kinh đã chuyển từ quản lý rủi ro sang kích thích tăng trưởng, từ việc chấp nhận giảm phát sang mục tiêu tái lạm phát hóa nền kinh tế. Dự án Yarlung-Zambo quy mô lớn được công bố vào tháng 7 rõ ràng cho thấy sự thay đổi trong chính sách”, Hao Hong viết trong một ghi chú gửi khách hàng tháng trước.
Ông dự đoán dự án này sẽ đẩy giá xi măng, thép và đồng tăng, lưu ý rằng giá hàng hóa tăng ở Trung Quốc thường là dấu hiệu cho thấy người dân sẵn sàng chi tiêu nhiều hơn trong những tháng tới.
“Chúng tôi kỳ vọng mối tương quan này sẽ tiếp tục tồn tại, vì giá tăng sẽ cải thiện biên lợi nhuận của nhà sản xuất và giảm lo ngại giảm phát của người tiêu dùng. Khi đó, doanh nghiệp sẽ thuê thêm lao động và tạo thêm việc làm, người tiêu dùng sẽ kiếm được nhiều tiền hơn và chi tiêu nhiều hơn. Cuối cùng, nếu mọi thứ diễn ra thuận lợi, một chu kỳ tăng trưởng và giá cả lành mạnh sẽ hồi sinh”, Hao viết.
Ông cũng dự đoán tác động của dự án có thể gấp ba đến bốn lần chi phí 1,2 nghìn tỷ nhân dân tệ của nó.
Các nhà kinh tế cố gắng xác định cụ thể hơn tác động tiềm năng của dự án, như Lu Ting của Nomura, Xiangrong Yu của Citigroup và Leah Fahy của Capital Economics dự báo rằng Yarlung Tsangpo sẽ đóng góp khoảng 0,1% vào GDP hàng năm của Trung Quốc trong giai đoạn đầu.
Đối với một số người, con số đó không đủ lớn để dự án có ý nghĩa thực sự đối với nền kinh tế Trung Quốc.
“Rõ ràng đây không phải là yếu tố có thể thay đổi cục diện tăng trưởng của Trung Quốc”, Homin Lee, chiến lược gia vĩ mô cao cấp tại ngân hàng tư nhân Thụy Sĩ Lombard Odier, cho biết. Larry Hu, nhà kinh tế Trung Quốc tại Macquarie Group bổ sung: “Chúng tôi không cho rằng việc xây dựng một siêu đập trên sông Yarlung Zangbo là bước tiến mới hướng tới tái lạm phát”.
Một số nhà phân tích, như Jeff Zhang của Morningstar, thậm chí đặt câu hỏi liệu nhu cầu hàng hóa của dự án có thực sự đáng kể trong bối cảnh quy mô thị trường Trung Quốc quá lớn.
“Thoạt nhìn, ước tính 4-6 triệu tấn thép và 30-50 triệu tấn xi măng là những con số khổng lồ, nhưng chúng vẫn không đủ để tạo khác biệt đáng kể cho thị trường, đặc biệt là trong thời gian xây dựng dự kiến kéo dài 10 năm”, Carsten Menke, Trưởng bộ phận nghiên cứu thế hệ mới tại ngân hàng Julius Baer (Thụy Sĩ) viết trong một ghi chú nghiên cứu.
Đối với những người chỉ trích như vậy, Yarlung Tsangpo thực ra là dấu hiệu cho thấy Bắc Kinh không thể thoát khỏi công thức cũ, dựa vào đầu tư hạ tầng để kích thích kinh tế trong thời kỳ khó khăn, bất chấp nhiều năm kêu gọi từ các nhà kinh tế rằng chính quyền nên chuyển hướng sang tiêu dùng làm động lực tăng trưởng.
“Dự án siêu đập Yarlung Tsangpo do đó đặt ra nghi vấn về khả năng của Trung Quốc trong việc kích thích kinh tế thông qua đầu tư hạ tầng. Bởi xét cả về góc độ kinh tế lẫn vật liệu xây dựng, nó không đủ lớn để tạo ra khác biệt đáng kể. Và nếu một dự án như vậy còn không tạo được khác biệt, thì dự án nào có thể?”. Menke nói.
Tham khảo Nikkei
