Thanh tra Chính phủ công bố kết luận về phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ

3 ngân hàng dùng tiền sai mục đích, 5 ngân hàng vi phạm quản lý nguồn vốn

Theo kết quả công bố, 67 tổ chức phát hành đã được kiểm tra, trong đó gồm 5 ngân hàng thương mại cổ phần, 37 công ty cổ phần và 25 công ty trách nhiệm hữu hạn thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau. Căn cứ tính chất và đặc điểm hoạt động, các đơn vị được chia thành các nhóm để tiến hành thanh tra chuyên sâu.

Trong nhóm các tổ chức tín dụng, 5 ngân hàng thương mại nói trên đã phát hành thành công 386 mã trái phiếu, đều là trái phiếu không chuyển đổi, không kèm chứng quyền và không có tài sản bảo đảm. Các đợt phát hành có kỳ hạn từ 1 đến 10 năm, tổng giá trị huy động đạt 255.107 tỷ đồng, với mục tiêu chính là bổ sung nguồn vốn cho vay khách hàng.

Ảnh minh họa

Tính đến 30/6/2023, còn 173 mã trái phiếu của nhóm ngân hàng này đang lưu hành, với tổng giá trị 97.829 tỷ đồng. Trong phạm vi cuộc thanh tra, Thanh tra Chính phủ đã tiến hành kiểm tra một số giao dịch sử dụng nguồn vốn thu được từ các đợt phát hành, tập trung vào tính minh bạch, tuân thủ phương án đã được phê duyệt và quy định pháp luật hiện hành.

Qua kiểm tra, cơ quan thanh tra phát hiện 3/5 ngân hàng thương mại đã sử dụng tiền huy động được từ phát hành TPDN chưa đúng mục đích ghi trong phương án phát hành.

Một số trường hợp đã dùng vốn cho vay ngắn hạn trong khi phương án nêu là cho vay trung và dài hạn; hoặc sử dụng để cho vay trong khi mục tiêu ban đầu là bổ sung vốn cấp 2.

Đáng chú ý, cả 5 ngân hàng đều không thực hiện theo dõi riêng nguồn vốn từ trái phiếu, mà hòa chung vào dòng vốn kinh doanh tổng thể của tổ chức tín dụng. Việc này khiến quá trình giám sát, đối chiếu dòng tiền cụ thể - như khoản vay nào, khách hàng nào sử dụng vốn từ TPDN – trở nên không thể xác định rõ ràng.

Các ngân hàng đều giải trình rằng không thể tách bạch dòng tiền từ TPDN riêng lẻ cho từng khoản vay, do toàn bộ nguồn vốn được hòa chung vào quỹ vốn kinh doanh và các hoạt động giải ngân - thu hồi nợ huy động vốn diễn ra song song, liên tục.

Báo cáo kiểm toán tại thời điểm 31/12/2022 và 30/6/2023 cũng cho thấy, việc đưa ra ý kiến về tình hình sử dụng vốn chỉ căn cứ vào số dư trái phiếu còn lại, mà không xác định được cụ thể khoản vay nào được tài trợ bằng nguồn vốn này.

Theo Thanh tra Chính phủ, qua so sánh lãi suất cố định của các mã TPDN do 5 ngân hàng phát hành, kỳ hạn từ 12 đến 36 tháng, cho thấy có sự chênh lệch đáng kể giữa các ngân hàng, giữa các thời điểm phát hành, và so với mức lãi suất điều hành của Ngân hàng Nhà nước.

Đáng lưu ý, việc áp dụng lãi suất cố định trong phát hành TPDN của các ngân hàng được đánh giá là chưa có căn cứ pháp lý rõ ràng, theo quy định tại điểm c khoản 6 Điều 6 Nghị định 153/2020/NĐ-CP.

Ngoài ra, một số tổ chức tín dụng còn công bố thông tin chưa đúng thời hạn hoặc nội dung công bố không chính xác, đặc biệt là phần liên quan đến mục đích sử dụng tiền huy động từ trái phiếu.

Kiến nghị khắc phục và xử lý vi phạm

Từ những vi phạm, tồn tại và bất cập được phát hiện, Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Ngân hàng Nhà nước (NHNN) rà soát, sửa đổi, bổ sung quy định về phát hành các loại giấy tờ có giá của tổ chức tín dụng, trong đó có trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) riêng lẻ. Cụ thể, NHNN cần nghiên cứu điều chỉnh Thông tư 01/2021/TT-NHNN theo hướng quy định rõ về cơ chế xác định và công khai mức lãi suất TPDN, đảm bảo phù hợp với diễn biến lãi suất trong từng thời kỳ.

Bên cạnh đó, cơ quan Thanh tra NHNN được yêu cầu kiểm tra việc quản lý và xử lý tài sản bảo đảm của một số ngân hàng thương mại trong các giao dịch trái phiếu có rủi ro, như Ngân hàng TMCP Sài Gòn (SCB) liên quan trái phiếu của Công ty TNHH No Va Thảo Điền; Ngân hàng TMCP Quân đội (MB) với trái phiếu Công ty Gia Bảo; và một Ngân hàng khi mua 16 mã trái phiếu của Công ty Điện gió Phước Hữu - Duyên Hải 1 cùng 6 mã trái phiếu của CTCP Phong điện Yang Trung.

Thanh tra Chính phủ cũng đề nghị NHNN tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát hoạt động phát hành và đầu tư TPDN của các tổ chức tín dụng, nhất là trong trường hợp các ngân hàng nước ngoài hoặc chi nhánh ngân hàng nước ngoài mua trái phiếu do ngân hàng trong nước phát hành. Cơ quan này cần thường xuyên giám sát, hướng dẫn các tổ chức tín dụng thực hiện đúng quy định về quản lý tài sản bảo đảm, bảo đảm an toàn hoạt động ngân hàng.

Cùng với đó, các tổ chức tín dụng được yêu cầu khẩn trương khắc phục những tồn tại được nêu trong kết luận thanh tra. Trong đó, cần bổ sung và điều chỉnh thông tin trong các bản công bố thông tin (CBTT) trước khi phát hành trái phiếu; đảm bảo việc sử dụng nguồn vốn từ TPDN đúng phương án đã công bố; xác định trách nhiệm tập thể, cá nhân liên quan khi xảy ra vi phạm và báo cáo cơ quan có thẩm quyền để xử lý theo quy định.

Thanh tra Chính phủ cũng nhấn mạnh, kết quả thực hiện các nội dung khắc phục cần được tổng hợp, báo cáo NHNN và gửi về Thanh tra Chính phủ để theo dõi, đánh giá.