Việt Nam sở hữu 'báu vật' tự nhiên đang đứng trước nguy cơ bị xóa sổ, trên thế giới chỉ 2 nước có
(Thị trường tài chính) - Giữa làn sóng biến đổi khí hậu toàn cầu, số phận của loài bò sát quý hiếm này đang trở nên mong manh hơn bao giờ hết.
Ngày nay, tác động của con người và những ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đang làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng đa dạng sinh học, khiến nhiều loài động vật đang dần đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng. Trong đó có loài Thạch sùng mí lui (Goniurosaurus luii).
Mới đây, nhóm các nhà khoa học thuộc Viện Sinh học - Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, phối hợp cùng Trường Hóa và Khoa học sự sống - Đại học Bách khoa Hà Nội, Vườn thú Cologne và Bảo tàng Alexander Koenig (Đức), đã công bố kết quả nghiên cứu dự báo vùng phân bố tiềm năng của loài Thạch sùng mí lui (Goniurosaurus luii). Đây là một loài bò sát quý hiếm đang đối mặt nguy cơ tuyệt chủng do biến đổi khí hậu.
Là loài bò sát quý hiếm chỉ 2 nước có
Thạch sùng mí lui được phát hiện đầu tiên tại miền Nam Trung Quốc và sau đó ghi nhận ở một số khu vực của tỉnh Cao Bằng và Lạng Sơn, Việt Nam. Hiện nay, trên thế giới thạch sùng mí lui chỉ mới ghi nhận ở 2 nước.
Thạch sùng mí lui là một loài chuyên biệt nhiệt đới có phạm vi phân bố hạn chế, tồn tại trong các quần thể nhỏ và phân mảnh. Theo nghiên cứu, khả năng sống sót trong biến đổi khí hậu trong tương lai của loài này giảm đáng kể do mất đa dạng di truyền, suy giảm quần thể và phá hủy môi trường sống.
Loài này chỉ sinh sống trong môi trường rừng núi đá vôi. Song, những môi trường này hiện chịu nhiều tác động do khai thác gỗ, khai thác đá vôi làm xi măng, mở đường giao thông và phát triển hạ tầng. Ngoài ra, tình trạng săn bắt và buôn bán, cả trong nước lẫn xuyên biên giới, đã khiến quần thể loài suy giảm nghiêm trọng, thậm chí đã biến mất ở một số khu vực thuộc Trung Quốc.
Hiện nay, Thạch sùng mí lui được xếp vào bậc Sắp nguy cấp (VU) trong Sách Đỏ Việt Nam và Danh lục Đỏ IUCN. Loài này cũng được liệt kê trong Phụ lục II của Công ước CITES, theo đó việc khai thác và buôn bán các cá thể trong tự nhiên đều bị kiểm soát chặt chẽ nhằm ngăn chặn nguy cơ tuyệt chủng.
Biến đổi khí hậu là mối đe dọa lớn
Ngày nay, trước những biến đổi tiêu cực của khí hậu, các nhà khoa học đang lo ngại về sự tuyệt chủng của loài bò sát quý hiếm này. Do vậy, nhóm nghiên cứu đã thu thập dữ liệu về tọa độ phân bố, điều kiện khí hậu hiện tại và tương lai, sau đó ứng dụng mô hình thuật toán MaxEnt để dự đoán vùng khí hậu phù hợp cho loài.
Kết quả nghiên cứu cho thấy vùng khí hậu hiện nay phù hợp cho sự sinh sống của Thạch sùng mí lui chủ yếu phân bố ở khu vực Đông Bắc tỉnh Cao Bằng và Tây Bắc tỉnh Lạng Sơn, kéo dài sang các huyện Sùng Tả và Bách Sắc thuộc tỉnh Quảng Tây (Trung Quốc). Tổng diện tích vùng lõi thích hợp ước tính khoảng 3.175km², tập trung chủ yếu trong hệ sinh thái núi đá vôi.
Theo các kịch bản phát thải nhà kính ở 3 mức độ trung bình, cao và cực đoan, giai đoạn 2050s, 2070s và 2090s, diện tích vùng khí hậu phù hợp của Thạch sùng mí lui đều suy giảm dần theo thời gian. Đáng lo ngại, đến những năm 2090s, mô hình dự báo cho thấy vùng phân bố có thể biến mất hoàn toàn trong kịch bản phát thải cao và cực đoan - đồng nghĩa với nguy cơ xóa sổ hoàn toàn môi trường sống tự nhiên của loài vào cuối thế kỷ này.
Trong bối cảnh đó, việc bảo tồn khẩn cấp tại chỗ, hạn chế khai thác và bảo vệ sinh cảnh núi đá vôi là giải pháp duy nhất để đảm bảo sự tồn tại của loài.
Dựa vào các dự đoán về vùng khí hậu thích hợp, nhóm nghiên cứu có đề xuất các khu vực ưu tiên bảo tồn cho loài. Vùng phân bố tiềm năng là khu vực rừng núi đá vôi tại các xã Trùng Khánh, Hạ Lang, Quảng Uyên, Phục Hòa và Thạch An của tỉnh Cao Bằng, huyện Tràng Định cũ (nay là xã Quốc Khánh) của tỉnh Lạng Sơn (Việt Nam), cũng như một khu vực lớn ở huyện Sùng Tả và một khu vực nhỏ dọc biên giới huyện Bách Sắc (tỉnh Quảng Tây, Trung Quốc). Đây là những vùng có điều kiện khí hậu và địa hình phù hợp nhất cho sự tồn tại của Thạch sùng mí lui.
Trong đó, Khu bảo tồn thiên nhiên Trùng Khánh được đề xuất sẽ là trung tâm thực hiện và phát triển các chương trình bảo tồn nguyên vị cho loài Thạch sùng mí lui. Việt Nam và Trung Quốc cũng cần tăng cường hợp tác để bảo vệ sinh cảnh liên biên giới.
