Việt Nam có một ngôi làng lạ 'hễ mưa là có vàng', đào sâu phát hiện 100 hiện vật bằng vàng cùng nhiều tượng đá, Bảo vật quốc gia
(Thị trường tài chính) - Nơi đây được chứng minh là di tích ít ỏi của nền văn hóa Óc Eo còn sót lại, mang trong mình nhiều giá trị nổi bật về lịch sử, văn hóa và khảo cổ.
Ở xã Chợ Gạo, tỉnh Đồng Tháp (trước đây thuộc huyện Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang), có một di chỉ khảo cổ quan trọng của nền văn hóa Óc Eo, ghi dấu một giai đoạn phát triển rực rỡ đó là di tích khảo cổ Gò Thành.
Theo nhiều tài liệu ghi chép, tên gọi Gò Thành đã có từ khi người Việt đặt chân đến đây và khai phá vùng đất này. Thời điểm đó, người ta thấy trên gò có nhiều gạch và suy đoán đây có thể là dấu tích của một thành cổ, vì thế nên đặt tên nó là Gò Thành để đánh dấu vị trí khu vực quần cư.
Chị Nguyễn Thị Khắc Diệp, thuyết minh viên tại khu di tích từng chia sẻ, trước khi được khai quật, khu vực Gò Thành chỉ là một bãi đất trống, người dân tận dụng làm sân bóng. Sau những cơn mưa lớn, mặt đất thường lộ ra những mảnh vàng nhỏ (khoảng 16k), cùng các mảnh gốm có tô màu, tượng vỡ và đá cuội rải rác, các dấu hiệu này cho thấy nơi đây từng tồn tại một cộng đồng cư trú lâu đời.
Trong hai năm 1988-1989, Bảo tàng tỉnh Tiền Giang (cũ) phối hợp Trung tâm Khảo cổ học tiến hành khai quật khu vực này. Kết quả đã thu được 100 hiện vật bằng vàng, chủ yếu gồm vòng đeo, hạt chuỗi, hoa văn hình ngôi sao, đặc biệt là bộ sưu tập 18 lá vàng chạm khắc hình voi - nhóm hiện vật được đánh giá có số lượng lớn nhất trong hệ thống di vật vàng của cư dân văn hóa Óc Eo.
Bên cạnh nhóm hiện vật bằng vàng, các nhà khảo cổ còn phát hiện 6 hiện vật bằng đồng gồm nhẫn, ống đồng nhỏ, mảnh đồng hình thang; tượng thần Vishnu; 2 hạt đá quý màu tím xanh và trắng; bệ thờ; mảnh đá chạm minh văn Phạn ngữ; cùng nhiều loại gốm thô, gốm mịn có tô màu đỏ, nâu và hoa văn đặc trưng.
Khu vực phía Tây và Tây Nam gò cao là di chỉ cư trú. Tại độ sâu 1,5-3m, lớp đất chứa nhiều mảnh gốm, vòi bình, xương động vật như trâu, bò, heo, cá; dấu tích tro than, vỏ trái cây, lá dừa nước cùng vài cọc gỗ được gia công, phản ánh sinh hoạt thường nhật của cư dân cổ.
Trung tâm gò cao là cụm kiến trúc đền tháp bằng gạch, hiện chỉ còn phần nền. Giữa các đền tháp là các hố thờ hình vuông sâu từ 1,5-3m. Tại đáy hố, các nhà khảo cổ phát hiện mảnh vàng hình vuông hoặc tròn cắt theo hình cánh sen, khắc họa hình voi; tro than; các thanh gỗ có cạnh khoảng 40cm xếp chồng theo dạng hình học; cùng những lớp cát vàng và đá cuội, cấu trúc điển hình cho hình thức thờ tự của cư dân Óc Eo.
Ngoài di chỉ cư trú và kiến trúc tôn giáo, Gò Thành còn có khu mộ táng đặc biệt. Các nhà khảo cổ phát hiện 12 ngôi mộ với huyệt hình giếng vuông, phân bố rải rác trên mặt gò. Theo tục hỏa táng của người Phù Nam, nhiều mộ được đắp bằng gạch nguyên hoặc gạch vỡ, tạo thành gò nổi rộng hơn 100m2, một số mộ không đắp nổi. Đa số huyệt mộ được lấp bằng đá cuội xen cát xám, đáy xây hộc tứ giác bằng gạch hoặc gỗ, bên trong chứa tro than và hiện vật vàng lá mỏng.
Những phát hiện có giá trị về hiện vật, kiến trúc và không gian cư trú cho thấy Gò Thành là một trung tâm văn hóa quan trọng, thuộc nền văn minh hình thành sớm ở Đông Nam Á. Năm 1994, Gò Thành được công nhận Di tích Quốc gia. Năm 2017, tượng đá Vishnu được công nhận Bảo vật Quốc gia. Năm 2021, bộ sưu tập 18 lá vàng chạm khắc hình voi cũng được xếp hạng Bảo vật Quốc gia.
Hàng năm, khu di tích Gò Thành thu hút số lượng lớn khách tham quan và các đoàn nghiên cứu, sinh viên, học sinh đến tìm hiểu, góp phần lan tỏa giá trị văn hóa - lịch sử của một trong những di chỉ khảo cổ tiêu biểu nhất vùng đồng bằng sông Cửu Long.
