Việt Nam có ‘lực sĩ’ đường sắt đầu tiên trong lịch sử
(Thị trường tài chính) - Đây là thiết bị phục vụ cứu chữa, khắc phục hậu quả bão lũ và đáp ứng nhu cầu sửa chữa thường xuyên kết cấu hạ tầng đường sắt.
Theo Tổng công ty Đường sắt Việt Nam (VNR), năm nay được đánh giá là một trong những giai đoạn khó khăn nhất của ngành đường sắt khi liên tiếp phải đối mặt với thiệt hại nghiêm trọng do mưa bão và các hình thái thời tiết cực đoan trên diện rộng.
Chỉ trong thời gian ngắn, các cơn bão lớn số 5, 10, 11, 12 và 13 đã ảnh hưởng trực tiếp tới hơn 15 tuyến đường sắt quốc gia, kéo dài từ Bắc vào Nam, gây ra hàng loạt sự cố nghiêm trọng đối với kết cấu hạ tầng đường sắt.
Trong số này, bão số 13 để lại hậu quả đặc biệt nặng nề. Nước lũ đã cuốn trôi khoảng 100m nền đường tại Km1136+850, làm gãy đổ hàng trăm cột thông tin, nhiều đoạn dây tín hiệu và cáp quang bị đứt hoàn toàn. Tại các khu đoạn trọng điểm như Yên Viên - Lào Cai, Kép - Đồng Đăng và trên trục Bắc - Nam, mực nước có thời điểm dâng cao tới đỉnh ray, buộc ngành đường sắt phải tổ chức dừng tàu, chuyển tải hành khách, đồng thời huy động lực lượng cứu chữa, khắc phục sự cố xuyên đêm để sớm thông tuyến.
Thực tế công tác ứng cứu cho thấy, tại nhiều điểm sạt lở lớn như công trình Km1136 hay 61 vị trí hư hỏng trên tuyến Hà Nội - TP. HCM, việc khắc phục kết cấu hạ tầng trong nhiều năm qua vẫn chủ yếu dựa vào lao động thủ công. Trong điều kiện địa hình phức tạp, đường cong, nền ray võng, một bên là sườn núi, một bên là sông hoặc biển, máy móc cơ giới rất khó tiếp cận hiện trường.
Xuất phát từ yêu cầu cấp bách đó, cùng với những hạn chế bộc lộ rõ trong quá trình khắc phục hậu quả mưa lũ, lãnh đạo VNR xác định việc tăng cường cơ giới hóa trong cứu chữa kết cấu hạ tầng là hướng đi tất yếu.
Trực tiếp đi thị sát, nắm bắt khó khăn tại các điểm đường sắt bị ảnh hưởng, ông Đặng Sỹ Mạnh - Chủ tịch Hội đồng thành viên Tổng công ty Đường sắt Việt Nam đã khởi xướng và chỉ đạo khẩn trương nghiên cứu, chế tạo một thiết bị băng tải đá chuyên dụng phục vụ công tác ứng cứu, khắc phục hậu quả bão lũ. Ý tưởng này nhanh chóng được các đơn vị chuyên môn triển khai với quyết tâm cao.
Ngay sau đó, các chuyên gia của Trường Cao đẳng Đường sắt, đội ngũ kỹ sư, công nhân kỹ thuật của Công ty Cổ phần Xe lửa Gia Lâm phối hợp cùng Công ty Tư vấn Đăng Minh bắt tay vào nghiên cứu, thiết kế và chế tạo thiết bị băng chuyền đá đa năng mang tên “lực sĩ”. Ban Tổng Giám đốc cùng các ban chức năng của Tổng công ty thường xuyên theo sát, hướng dẫn, hỗ trợ để sản phẩm hoàn thành đúng tiến độ, đáp ứng yêu cầu kỹ thuật.
Định hướng xuyên suốt trong quá trình thực hiện là tăng cơ giới hóa, giảm sức lao động thủ công, nâng cao năng suất và hiệu quả xử lý sự cố. Yêu cầu then chốt đặt ra đối với thiết bị là phải gọn nhẹ, dễ vận chuyển, lắp đặt nhanh, linh hoạt trong mọi điều kiện hiện trường, đồng thời khi đưa vào khai thác phải bảo đảm công suất và rút ngắn tối đa thời gian ứng cứu.
Đội ngũ kỹ sư, công nhân lắp đặt băng tải. Ảnh: Nhân dânVì vậy, phương án thiết kế, kết cấu và vật liệu đều được tính toán kỹ lưỡng nhằm tối ưu kích thước, trọng lượng nhưng vẫn bảo đảm độ bền và khả năng chịu tải. Mỗi gầu đá đổ từ máy xúc có dung tích khoảng 0,75 đến 0,85 m³, tải trọng băng tải được tính toán phù hợp để vận hành an toàn, ổn định. Trong quá trình chế tạo, các nhóm thiết kế và thi công thường xuyên trao đổi, cập nhật phương án, nhiều thời điểm làm việc tới tối khuya để bảo đảm tiến độ.
Phó khoa Đầu máy toa xe, Trường Cao đẳng Đường sắt Nguyễn Trung Kiên cho biết, do yêu cầu tiến độ rất gấp, đội ngũ thực hiện vừa hoàn thiện bản vẽ thiết kế, vừa tổ chức chế tạo, lắp ráp và tiếp thu ý kiến góp ý để chỉnh sửa. Chỉ sau một tuần, phiên bản đầu tiên đã được hoàn thành và thử nghiệm trong xưởng, sau đó tiếp tục cải tiến. Đến phiên bản thứ ba, thiết bị cơ bản đáp ứng các yêu cầu đặt ra ban đầu.
Kết cấu của thiết bị gồm cụm bánh xe, khung bệ, bệ bắt máy, chân đỡ, khung băng tải, bộ tăng băng, các quả lô chủ động và bị động, dây văng, hộp giảm tốc, động cơ điện xoay chiều một pha và động cơ diesel D8. Băng tải có chiều dài 9,353 m, rộng 0,72 m, miệng phễu rộng 0,88 m, tải trọng tối đa không quá 100 kg/m chiều dài băng, năng suất đạt từ 60 đến 200 tấn/giờ.
Thiết bị băng tải đá “lực sĩ” cho thấy nhiều ưu điểm trong hỗ trợ san lấp hố lún, sụt trôi nền đường do thiên tai, với khả năng cơ động cao, di chuyển thuận lợi trên ray, tháo lắp nhanh, vận hành đơn giản và linh hoạt về nguồn động lực. Nhờ đó, thiết bị giúp giảm đáng kể lao động thủ công, tăng tốc độ ứng cứu và rút ngắn thời gian thông tuyến. Mỗi cấu kiện nặng tối đa 120 kg, có thể vận chuyển bằng nhiều phương tiện; khi lắp đặt tại hiện trường chỉ cần 6 người và 1 người vận hành.
Ngày 12/12, thiết bị được đưa vào thử nghiệm thực tế trong buổi diễn tập khắc phục hậu quả bão lũ tại ga Yên Viên (Hà Nội), với tình huống giả định nền đường tại đường số 1 bị mưa lũ cuốn trôi, đe dọa an toàn chạy tàu. Các biện pháp bảo đảm an toàn được triển khai đồng bộ theo phương châm “chỉ huy, lực lượng, vật tư, phương tiện, kinh phí và hậu cần tại chỗ”. Qua diễn tập, khả năng làm việc của thiết bị trong điều kiện thực địa được đánh giá toàn diện, làm cơ sở tiếp tục hoàn thiện sản phẩm.
Phát biểu tại buổi diễn tập, Chủ tịch Hội đồng thành viên Tổng công ty Đường sắt Việt Nam Đặng Sỹ Mạnh nhấn mạnh, trong bối cảnh thời tiết ngày càng bất thường do biến đổi khí hậu, công tác phòng, chống bão lũ là nhiệm vụ thường xuyên, không còn mang tính thời vụ. Ngành đường sắt cần chủ động đổi mới phương thức ứng phó theo hướng “chuẩn bị đầy đủ, ứng phó kiên cường, khắc phục khẩn trương, chạy tàu hiệu quả”, trong đó đẩy mạnh cơ giới hóa là yêu cầu xuất phát từ thực tiễn.
Đồng thời, thiết bị cần tiếp tục được cải tiến theo hướng gọn nhẹ, an toàn, đa năng, không chỉ phục vụ ứng cứu bão lũ mà còn đáp ứng công tác duy tu, bảo trì và xếp dỡ hàng hóa tại các ga, với giá thành phù hợp để có thể triển khai trên diện rộng.
